Te Ruash Gjuhen
Autori: Imam Neueui, rahimehullah
Kontrolluesi i haditheve: Sheikh Selim el-Hilali
Perktheu nga arabishtja ne anglisht: Ebu Merjem Isma'il Alarkon
Perkthyen nga anglishtja ne shqip: Ibn Fadl Uran Kupi dhe Ebu Enisah Ilir Delija
Kontrolluesi i haditheve: Sheikh Selim el-Hilali
Perktheu nga arabishtja ne anglisht: Ebu Merjem Isma'il Alarkon
Perkthyen nga anglishtja ne shqip: Ibn Fadl Uran Kupi dhe Ebu Enisah Ilir Delija
Allahu, me i larti, thote:
ما
يلفظ من قول إلا لديه رقيب عتيد
"Nuk e nxjerr nje fjale, veçse ka nje (melaik) duke pare, gati per ta
mbajtur shenim". (Kaf:18)
إن
ربك لبالمرصاد
Dhe thote:"Me te vertete, Zoti yt shikon çdo gje". (el-Fexhr:14)
E kam permendur me perpara çfare Allahu ma lehtesoi mua per te folur per
llojet e pelqyera te dhikrit. Une gjithashtu doja te perfshija bashke me to
gjerat qe jane te papelqyera dhe te ndaluara ne te folurit e dikujt. Kjo per
arsye qe ky liber te jete i plote ne lidhje me rregullat e thenieve te personit,
dhe i pergjithshem ne lidhje me shpjegimin e llojeve te ndryshme. Keshtu, do te
permend disa aspekte per to, te cilat çdo musliman duhet t'i kete parasysh.
Shumica e gjerave qe do te permend jane te njohura mire, dhe per kete arsye nuk
do t'i permend dëshmitë. Keshtu, me Allahun qendron i gjithe suksesi.
Ta dish se çdo njeri qe bie ne kategorine e te qenit i pergjegjshem per
veprat e tij, duhet ta ruaje gjuhen nga te gjitha llojet e te folurit, perveç
per ate te folur qe ka perfitim. Keshtu, ne situaten kur te flasesh a te mos
flasesh jane ne baraspeshe, atehere Sunneti eshte qe te mos flasesh fare. Kjo
eshte per arsye se te folurit e lejuar (ne baraspeshe me te ndaluarin) e hap
rrugen drejt asaj qe eshte e ndaluar, dhe te mundohesh me u ruajtur, ne ate
grade, nuk e lehteson aspak.
Ebu Hurejrah, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue
selem) tha:
عن
أبي هريرة، عن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال "من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليقل
خيرا أو ليصمت
"Kush beson Allahun dhe Diten e Fundit, le te flase mire ose le te
heshte". Bukhari 11/308 nga el-Fet'h dhe Muslimi 47
Ky hadith, per te cilin dijetaret kane rene dakord per vertetesine e tij,
eshte prove e qarte se personi nuk duhet te flase, perveç kur e folura e tij
eshte e mire dhe kur e folura e tij ka me shume perfitim. Keshtu, nese dikush
eshte ne dyshim se nese e folura e tij eshte me perfitime, atehere ai nuk duhet
te flase.
Imam Shafi'i, rahimehullah, tha:"Kur dikush deshiron te flase, atehere
eshte detyre e tij te mendoje para se te flase. Nese ka diçka me vlere ne ate
qe ka per te thene, atehere mund te flase; nese ka dyshim rreth asaj, atehere
nuk duhet te flase derisa ta sqaroje dyshimin e tij".
Ebu Musa el-Esh'ari, radiAllahu anhu, transmeton:
عن أبي موسى، قال: قلت: يا رسول الله! أي الإسلام أفضل؟ قال:
من سلم المسلمون من لسانه ويده"
"O Profeti i Allahut
(salallahu alejhi ue selem) cili nga muslimanet eshte me i mire?" Ai u
pergjigj:"Ai, nga gjuha dhe dora e te cilit muslimanet jane te
sigurte". Bukhari 1/54 ne el-Fet'h dhe
Muslimi 42.
Sahl ibn Sa'ad, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
وعن
سهل بن
سعد رَضِيَ
اللَّهُ عَنْهُ
قال، قال
رَسُول اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّم:
<من يضمن
لي ما
بين لحييه
وما بين
رجليه أضمن
له الجنة>
مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.
"Kush me siguron mua (se do te ruaje) çfare ka ne mes te dy mjekrrave
(gjuha) dhe çfare ka ne mes te dy kembeve, une ia siguroj xhennetin". Bukhari 11/308 ne el-Fet'h.
Ebu Hurejrah, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
عن
أبي هريرة؛ أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال "إن العبد ليتكلم بالكلمة،
ما يتبين ما فيها، يهوي بها في النار، أبعد ما بين المشرق والمغرب".
"Me
te vertete robi do te flase nje fjale duke mos patur kujdes dhe per shkak te
saj do te hidhet ne zjarr te xhehennemit, nga nje largesi sa lindja e
perendimi". Bukhari 11/308 ne el-Fet'h dhe
Muslimi 2988.
Ne transmetimin e Bukharit, eshte vetem me fjalet "...me larg sesa
distanca nga perendimi" pa e permendur lindjen. Kuptimi i "...duke
mos patur kujdes" eshte se ai nuk ndalon e te mendoje se nese e folura
e tij eshte e mire apo e keqe.
Ebu Hurejrah, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
وعنه
رَضِيَ اللَّهُ
عَنْهُ عن
النبي صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّم قال:
إن العبد
ليتكلم بالكلمة
من رضوان
اللَّه تعالى
ما يلقي
لها بالاً
يرفعه اللَّه
بها درجات،
وإن العبد
ليتكلم بالكلمة
من سخط
اللَّه تعالى
لا يلقي
لها بالاً
يهوي بها
في جهنم
"Me te vertete robi do te flase fjale qe e kenaqin Allahun, per shkak
te se ciles do t'i jepet nje pozite me te cilen Allahu do ta ngreje ne shume
grada. Dhe me te vertete robi do te flase fjale qe nuk e kenaqin Allahun, per
shkak te se cilave nuk do t'i jepet nje pozite e mire, por (perkundrazi) do te
hidhet ne zjarr". Bukhari 11/308 ne el-Fet'h.
Transmetohet ne Muatta te Imam Malik, rahimehullah, dhe ne librat e
et-Tirmidhi, rahimehullah, dhe Ibn Maxheh, rahimehullah, nga Bilal ibn Harith
el-Muzni, radiAllahu anhu, se i Derguari i Allahu (salallahu alejhi ue selem)
ka thene:
بِلاَلَ
بْنُ الْحَارِثِ الْمُزَنِيَّ، صَاحِبَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم،
يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: ((إِنَّ أَحَدِكُمْ
لَيَتَكلَّمُ بَالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللهِ. مَا يَظُنُّ أَنْ تَبْلُغَ مَا
بَلَغَتْ . فَبَكْتُبُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ رِضْوَانَهُ إِلَى يَوْمِ
الْقِيَامَةِ. وَأِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَتَكلَّمُ بِالْكَلِمضةِ مِنْ سُخْطِ اللهِ.
مَا يَظُنُّ أَنْ تَبْلُغَ مَا بَلَغَتْ. فَيَكْتُبُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ عَلَيْهِ
بِهَا سُخْطَهُ إِلَى يَوْمِ يَلْقَاهُ)).
"Me te vertete nje njeri do te flase me fjale qe e kenaqin Allahun, te
cilave ai nuk u kushton vemendje se çfare do te fitonte nga ato, dhe per shkak
te saj Allahu do ta shenoje per te ne Kenaqesine e Tij deri ne diten qe e takon
Ate. Dhe me te vertete nje njeri do te flase me fjale qe nuk e kenaqin Allahun,
te cilave ai nuk u kushton vemendje se çfare do te fitonte nga ato, dhe per
shkak te saj Allahu do ta shenoje ate tek pakenaqesia e Tij deri ne diten qe e
takon Ate". Sahih - Transmetohet nga et-Tirmidhi 2420
te Tuhfeh el-Ehuedhi, Ibn Maxheh 3970 dhe Malik 2/985 nga rruga e Muhammed ibn
Amr.
Sufjan ibn Abdil-lah, radiAllahu anhu, transmeton se ai ka thene:
سُفْيَانَ بْنَ عَبْدِ اللهِ
الثَّقَفِيَّ قَالَ: قَلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ! حَدِّثْنِي بَأَمْرٍ أَعْتَصِمُ
بِهِ: قَالَ: ((قُلْ رَبِّيِ اللهُ ثُمَّ اسْتَقِمْ)) قُلْتُ: يَا رَسثولَ
اللهِ! مَا أَكْثَرُ مَا تَخَافُ عَلَيَّ؟ فَأَخَدَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم
بِلِسَانِ نَفْسِهِ، ثُمَّ قَالَ ((هذَا)).
"O i derguari i Allahut (salallahu
alejhi ue selem) me thuaj mua nje gje qe ta kapem fort pas saj". Ai
tha:"Thuaj: Besoj ne Allahun dhe qendro i forte (ne kete)". Une i thashe:"O i derguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem)
cila eshte gjeja më me rendesi qe duhet t'i frikesohem nga vetja ime?"
Keshtu, ai e kapi gjuhen e tij dhe tha:"Kete". Sahih - Transmeton
et-Tirmidhi 2522 te Tuhfeh el-Ehuedhi, Ibn Maxheh 3972 dhe Ahmedi 3/413 nga
ez-Zuhri nga Muhammed ibn Abdurr-Rrahman ibn Ma'iz nga Sufjan ibn Abdil-lah
eth-Thakafi. Muslimi 2/8-9 te Sherh Neueui e transmeton nga rruga e Hisham ibn
Uruah... Se bashku hadithi eshte i vertete per shkak te rrugeve te ndryshme te
transmetimit. Jam i habitur sesi autori nuk e ka permend kete hadith tek Sahih
Muslim, ku edhe gjendet.
Ibn Umeri, radiAllahu anhu, transmeton se i derguari i Allahut (salallahu
alejhi ue selem) ka thene:
وعن
ابن عمر
رَضِيَ اللَّهُ
عَنْهُما قال،
قال رَسُول
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّم: <لا
تكثروا الكلام
بغير ذكر
اللَّه فإن
كثرة الكلام
بغير ذكر
اللَّه تعالى
قسوة للقلب،
وإن أبعد
الناس من
اللَّه القلب
القاسي
"Mos flisni shume pa e permendur Allahun, sepse me te vertete te
folurit e shumte pa e permendur Allahun i forcon zemrat. Dhe me te vertete
njerezit qe jane me larg nga Allahu jane ata qe i kane zemrat e forcuara". Da'if, transmetohet nga et-Tirmidhi 2523 dhe 2524 nga rruga e Ibrahim ibn
Abdullah ibn Hatib nga Abdullah ibn Dinar nga Ibn Umeri. et-Tirmidhi ka
thene:"Ky eshte hadith i çuditshem. Nuk e dime kete hadith vetem se nga
rruga e Ibrahim ibn Abdullah ibn Hatib. Une (Sheikh Selim el-Hilali,
hafidhehullah) them:"Ai eshte Ibn Abdullah ibn el-Harith ibn Hatib
el-Xhumhi. Ibn Ebi Hatim e permend ate ne Xhehr ue Te'dil 2/110, por as nuk e ka
aprovuar as nuk e ka kritikuar. edh-Dhehebi e permendi ne Mizan el-Itidal 1/41
dhe e permendi kete trasnmetim si transmetim te vetem. Pastaj tha:"Nuk di
asnje kritike kundra tij". Une (Sheikh Selim el-Hilali, hafidhehullah)
them:"Mosdituria se ka apo s'ka kritike ndaj tij, nuk e ben ate me domosdo
te besueshem. Imam Malik e permend ne Muuatta 2/986 si thenie e Isa ibn Merjem,
alejhi selam.
Ebu Hurejrah, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
وعن
أبي هريرة
رَضِيَ اللَّهُ
عَنْهُ قال،
قال رَسُول
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّم: <من
وقاه اللَّه
شر ما
بين لحييه
وشر ما
بين رجليه
دخل الجنة
"Kujt i jepet mbrojtja nga Allahu nga e keqja qe ka ne mes te dy
faqeve dhe nga e keqja qe ka ne mes te dy kembeve, do te hyje ne xhennet". (9) Tirmidhi ka thene se eshte hadith hasen. Sahih - transmetohet nga
et-Tirmidhi 2521 te Tuhfeh el-Ehuedhi, nga rruga e Ibn Ixhlan nga Ebu Hazim.
Une (Sheikh Selim el-Hilali, hafidhehullah) them:"Senedi eshte hasen, sepse
Muhammed ibn Ixhlan eshte i ndershem. Muslimi transmeton prej tij nga
transmetimet e tija keshilluese. Keshtu, hadithi eshte sahih per shkak te
provave mbeshtetese.
Ukbah ibn Amir, radiAllahu anhu, transmeton:"Thashe:
وعن
عقبة بن
عامر رَضِيَ
اللَّهُ عَنْهُ
قال قلت:
يا رَسُول
اللَّهِ ما
النجاة؟ قال:
أمسك عليك
لسانك، وليسعك
بيتك، وابك
على خطيئتك
"O i derguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) si e arrin dikush
shpetimin?" Ai tha:"Permbaje gjuhen tende, rri ne shtepine tende dhe
qaj per mekatet e tua". (10) Sahih – transmeton Ibn
el-Mubarak ne ez-Zuhd 134 dhe nga ai Ahmedi 5/259 dhe et-Tirmidhi 2517 te
Tuhfet el-Ehuedhi nga rruga e Ubejdullah ibn Zuhr nga Alii ibn Jezid. Une
(Sheikh Selim el-Hilali, hafidhehullah) them:"Senedi eshte shume i dobet,
sepse ka dy defekte ne te. E para, Ubejdullah ibn Zuhr ka dobesi dhe e dyta,
Alii ibn Jezid eshte shume i dobet. Sidoqofte, Ahmedi 4/148 e transmeton ate
nga rruga e Mu'adh ibn Rifa'ah nga Alii ibn Jezid. Keshtu, defekti i pare
ngrihet per shkak se Mu'adh eshte i ndershem. Gjithashtu et-Taberani 59 e
transmeton nga rruga e eth-Theuban nga babai i tij nga el-Kasim nga Ebu Umamah.
Senedi eshte hasen, keshtu qe defekti i dyte ngrihet.
Ebu Se'id el-Khudrij, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu
alejhi ue selem) ka thene:
وعن
أبي سعيد
الخدري رَضِيَ
اللَّهُ عَنْهُ
عن النبي
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّم
قال: <إذا
أصبح ابن
آدم فإن
الأعضاء كلها
تكفر اللسان،
تقول: اتق
اللَّه فينا
فإنما نحن
بك، فإن
استقمت استقمنا
وإن اعوججت
اعوججنا
"Kur biri i Ademit zgjohet nga gjumi, te gjitha pjeset e trupit te tij
kerkojne mbrojtje nga gjuha e tij duke thene:"Ki frike Allahun ne lidhje
me ne, sepse ne jemi pjese e jotja. Nese ti je e drejte edhe ne jemi te drejtje
dhe nese ti je e prishur edhe ne do te prishemi". (11)
Hasen - transmetohet nga et-Tirmidhi 2518 te Tuhfeh el-Ehuedhi, Ahmedi 3/95-96,
Ibn el-Mubarak ne ez-Zuhd 1012 dhe te tjere, nga rruga e Hamad ibn Zejd nga Ebu
Subha nga Sa'id ibn Xhubejr. Senedi i tij eshte hasen, transmetuesit jane te
gjithe te besueshem perveç Ebu Subhas. Emri i tij eshte Suhejb dhe ai ishte
skllavi i liruar i Ibn Abbasit. Ebu Zur'ah dhe Ibn Hibban e deklaruan te
besueshem dhe shume kane transmetuar nga ai. Keshtu, hadithet e tij jane te
pranueshme.
Umm Habibah, radiAllahu anha, transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
عَنْ
أُمِّ حَبِيبَةَ، زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، عَنِ النَّبِيّ صلى الله
عليه وسلم قَالَ: ((كَلاَمُ ابْنِ آدَمَ عَلَيْهِ، لاَ لَهُ، إِلاَّ الأَمْرَ
بِالْمَعْرُوفِ، وَالنَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَذَكْرَ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ)).
"Çdo fjale e birit te Ademit eshte kundra tij e jo me te, perveç
urdherimit ne te mire e ndalimit nga e keqja, si dhe permendja e Allahut, i
lartesuar qofte". (12) Da'if - transmetohet nga
et-Tirmidhi 2525 te Tuhfeh el-Ehuedhi, ibn Maxheh 3974 nga rruga Muhammed ibn
Bishar. Ky hadith eshte i dobet per shkak se ka dy defekte. E para eshte Umm
Salih, gjendja e saj eshte e panjohur. E dyta eshte Muhammed ibn Jezid
el-Khanis.
Mu'adh ibn Xhebel, radiAllaha anhu, transmeton:
عَنْ مُعَاذِ جَبَلٍ؛ قَالَ:
كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي سَفَرٍ. فَأَصْبَحْتُ يَوْماً
قَرِيباً مِنْهُ، وَنَحْنُ نَسِيرُ. فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ! أَخْبِرْنِي
بَعَمَلٍ يُدْخُلِنِي الْجَنَّةَ وَيُبَاعِدُنِي مِنَ النَّارِ. قَالَ: ((لَقَدْ
سَأَلْتَ عَظِيماً. وَإِنَّه لَيَسِيرٌ عَلَى مَنْ يَسَّرَهُ اللهُ عَلَيْهِ:
تَعْبُدُ اللهَ لاَ تُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً. وَتُقِيمُ الصلاةَ، وَتُؤْتِي
الزَّكَاةَ، وَتَصُومُ رَمَضَانَ وَتَحُجَّ الْبَيْتَ)) ثُمَّ قَالَ ((أَلاَ
أَدلُّكَ عَلَى أَبْوابِ الْخَيْرِ؟ الصَّوْمُ جُنَّةٌ. وَالصَّدَقَةَ تُطْفِيءُ
الْحَطِيئَةَ، كمَا يُطْفِيءُ النارَ الْمَاءُ. وَصلاةُ الرَّجُلِ فِي جَوْفِ
اللَّيْلِ)). ثَمَّ قَرَأض - تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ - حَتَّى
بَلَغَ - جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ - ثُمَّ قَالَ ((أَلاَ أُخْبِرُكَ
بَرَأْسِ الأَمْرِ وَعَمُوِدِهِ وَذُرْوَةِ سَنَامِهِ؟ الْجِهَادُ)) . ثُمَّ قَالَ
((أَلاَ أُخْبِرُكَ بِمِلاَكِ ذلِكَ كُلِّهِ؟)) قُلْتُ: بَلَى. فَأَخَذَ
بِلِسَانِهِ فَقَالَ ((تَكُفُّ عَلَيْكَ هذَا)) قُلْتُ: يَانَبِيَّ اللهِ!
وَإِنَّا لَمُؤَاخَذُونَ بِمَا نَتَكَلَّمُ بِهِ؟ قَالَ ((ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ
يَامُعَاذُ! هَلْ يَكُبُّ النَّاسَ عَلَى وَجَوهِهِمْ فِي النَّارِ، إِلاَّ
حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ؟)).
"Une i thashe:"O i derguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem)
Me thuaj per nje veper qe do te me çoje ne xhennet dhe do te me largoje nga
zjarri". Ai tha:"Me ke pyetur per nje çeshtje te madhe, por eshte
lehte per ate qe Allahu, i lartesuar qofte, ia lehteson. Duhet ta adhurosh
Allahun, duke mos shoqeruar asnje me te; duhet te falesh namazin dhe ta japesh
zekatin, duhet te agjerosh Ramadanin dhe te kryesh Haxhin tek Shtepia".
Pastaj tha:"A t'i tregoj ty hyrjet e miresise? Agjerimi eshte mburoje,
sadakaja i shuan mekatet ashtu si uji e shuan zjarrin, dhe gjithashtu (kete e
ben) namazi i njeriut ne thellesine e nates". Pastaj
ai recitoi:"Largohen nga shtreterit e tyre duke qare te Zoti i tyre me
frike e shprese, dhe shpenzojne nga ato qe Ne i kemi dhene atyre. Asnje shpirt
nuk e di se çfare eshte mbajtur ne fshehtesi nga lumturia, si shperblim per ate
qe benin". (es-Sexhdeh:16)
Pastaj ai (salallahu alejhi ue selem) tha:"A ta them kreun e
çeshtjeve, shtyllen dhe pjesen me te larte?" I thashe:"Po, O i
derguari i Allahut". Ai tha:"Kreu i çeshtjeve eshte Islami, shtylla
eshte namazi, dhe pjesa me e larte eshte xhihadi. A te them se çfare e
kontrollon te gjithe kete? Une thashe:"Po, O i derguari i Allahut".
Ai e kapi gjuhen e vet dhe tha:"Permbaje kete!" Une i thashe:"O
i derguari i Allahut, a do te merremi ne llogari per ate qe themi?" Ai
tha:"Te humbte nena, o Mu'adh. A ka diçka qe i ben njerezit te zvarriten
me fytyrat e tyre - ose ai tha - me hundet e tyre ne zjarr veçse frytet e
gjuheve te tyre". (13) Sahih - Transmeton et-Tirmidhi 2616, Ibn Maxheh
3973 dhe Ahmedi 5/231 nga rruga e Mu'amar prej Asim ibn Ebi Nuxhud nga Ebu
Ua'il. Ahmedi 5/235-236 gjithashtu e transmeton nga rruga e Shahr. Une (Sheikh
Selim el-Hilali hafidhehullah) them:"Senedin e ka te dobet, sepse Shahr ka
patur kujtese te dobet. Ahmedi 5/234 gjithashtu e transmeton nga rruga e Ibn
el-Mugiras. Une (Sheikh Selim el-Hilali hafidhehullah) them:"Senedin e ka
te dobet sepse Ebu Bekri, qe eshte Abdullah ibn Ebi Mejrem esh-Shami, ua
ngaterronte transmetimet e tij. Por, transmetuesit e tjere jane te besueshem.
Keto rruge te ndryshme transmetimi e forcojne njera-tjetren, nese do Allahu.
Ebu Hurejrah, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ"مِنْ
حُسْنِ إسْلَامِ الْمَرْءِ تَرْكُهُ مَا لَا يَعْنِيهِ".
"Prej islamit te mire te dikujt eshte qe te braktise gjerat qe nuk i
interesojne". (14) Sahih - Transmeton Malik 2/903 me
rrugen e tij, et-Tirmidhi 2420 qe eshte: nga ibn shihab nga Ali ibn el-Husejn
nga Ali. Une (Sheikh Selim el-Hilali, hafidhehullah) them:"Transmetuesit
jane te besueshem vetem se hadithi eshte mursel. et-Tirmidhi 2419 dhe Ibn
Maxheh 2976 e transmetojne nga rruga e Euzait. Une (Sheikh Selim el-Hilali,
hafidhehullah) them:"Senedi eshte hasen, transmetuesit jane te besueshem,
perveç Kurrah ibn Abdurr-Rrahman ibn Hejuid. Ne permbledhje hadithi eshte i
vertete per shkak te transmetimeve te tjera dhe evidencave nga nje grup
sahabesh...
Abdullah ibn Amr ibn As, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti (salallahu
alejhi ue selem) ka thene:"Kush hesht, ai eshte i shpetuar". (15)
Sahih - Transmeton et-Tirmidhi 2618, ed-Darimi 2/99 dhe Ahmedi 2/159 dhe 177
nga rruge te ndryshme nga Ibn Lehi'ah. et-Tirmidhi ka thene:"Hadith i
çuditshem, nuk e kemi degjuar perveç nga transmetimi i Ibn Lehi'as". Ai ka
qellim se hadithi eshte i dobet, sepse Ibn Lehi'ah ka kujtese te dobet. Dhe
autori (Neueui) ka rene dakord me te. Sidoqofte, disa kane transmetuar nga ibn
Lehi'ah dhe transmetimet e tyre nga ai jane te verteta. Ibn el-Mubarak e
transmeton kete ne ez-Zuhd 385 dhe gjithashtu ibn Uahb ne el-Xhami 2/85. Ne
fund, hadithi eshte i vertete.
Persa i perket transmetimeve nga Selefet rreth kesaj çeshtjeje, atehere ato
jane te shumta. Nuk ka nevoje te permenden ato pasi kemi permendur hadithet e
meparshme. Sidoqofte, do te permendim disa prej tyre.
Na ka arritur se Kass ibn Sa'ada dhe Ekthem ibn Sejfi u takuan dhe njeri i
tha tjetrit:"Sa te meta ke mundur te gjesh tek biri i Ademit?" Tjetri
tha:"Jane te shumta qe te numerohen, sidoqofte, te metat qe munda te
numeroj ishin 8 mije. Zbulova edhe nje gje qe nese e ve ne praktike, te
gjitha keto te meta do te jene te fshehura. Ai pyeti:"Cila eshte" Ai
u pergjigj:"Te ruash gjuhen".
Ebu Ali Fudejl ibn Ijjad tha:"Kush i perkufizon fjalet e tij te
jene ne perputhje me veprat e tij, do ta zvogeloje te foluren e tij ne ate qe
nuk i intereson".
Imam Shafi'i i tha nxensit te tij, Rebi'ut:"O Rebi'i! Mos fol per
gjerat qe nuk te interesojne, sepse me te vertete çdo here qe e flet nje fjale,
ajo (fjala) te kontrollon ty e ti nuk ke kontroll mbi te".
Abdullah ibn Mes'ud, radiAllahu anhu, ka thene:"Nuk ka asgje qe
meriton te burgoset me shume sesa e meriton gjuha".
Te tjere kane thene:"Shembulli i gjuhes eshte si i nje kafshe te
eger: Nese nuk e fut ne kafaz, do te shkoje kundra teje".
Ebul Kasim el-Kushejri ka thene ne te famshmen Risalah:"Te heshtesh
eshte shpetim dhe eshte nga parimet baze. Te rrish i qete ne kohet e duhura
eshte cilesi e burrerise, ashtu si te folurit kur eshte koha te flasesh eshte
nga gjerat me fisnike".
Dhe ai tha:"E degjova Ebu Alij ed-Dahak qe tha:"Kush rri i
heshtur ne lidhje me te verteten, ai eshte nje shejtan i heshtur".
Ai gjithashtu tha:"Persa i perket pelqimit te atyre qe mundohen me
bere mire duke heshtur, atehere kjo eshte sepse ata i dine pasojat e keqija te
te folurit dhe se shpirterat jane te kenaqur me te (te folurin). Eshte
gjithashtu per shkak te cilesive te lavderueshme qe do te tregoje dhe se do ta
beje ate te shkoje drejt dallimit te tij dhe llojit te tij, qofte te folurit e
mire ose e kunderta. Kjo eshte cilesi e atyre qe kane devotshmeri fetare, dhe
eshte nje nga shtyllat e edukimit te njerezve. Çfare eshte thene ne poezi per
kete eshte:
Ruajeni gjuhen, o njerez
Dhe mos e leni t'ju kafshoje, se ajo eshte nje gjarper
Sa shume njerez ne varret e tyre jane, qe jane vrare nga gjuhet e tyre
Kush ka frike ne takimin me Te - eshte ai qe eshte trim.
Dije se keto dy gjera jane nga me te uletat dhe te qortueshmet nga te
gjitha gjerat, megjithkete me te perhapurat midis njerezimit, ne ate menyre
saqe asnjeri nuk eshte i lire pej tyre (pergojimit dhe thashethemeve) perveç
disa njerezve.
Sa per pergojimin (ghibah) atehere ajo eshte kur te permendesh diçka rreth
nje personi (ne mungese te tij) te cilen ai e urren (te permendet) qofte kjo ne
lidhje me trupin e tij, karakteristikat fetare te tij, punet e tij te dunjase,
vetes se tij, pamjes se tij te fizike, karakterit te tij, pasurise se tij,
femise se tij, babait te tij, gruas se tij, sherbetorit te tij, skllavit te
tij, kokores se tij, veshjes se tij, menyres se tij te ecjes, buzeqeshjes se
tij, mungeses se moralit te tij, vrenjtesise se tij, gazit te tij, ose ndonje
gje tjeter e lidhur me kete qe thame me lart. Po ashtu, eshte e njejte nese e
permendni keto gjera per te me fjale, nepermjet shkrimeve, ose nese ju veni ne
dukje ose tregoni ate duke bere gjeste me syte tuaj, dore, apo koke.
Sa per trupin, atehere kjo eshte kur ju thoni:"ai eshte i
verber", "ai çalon", "ai eshte sy-turbullt", "ai
eshte tullac", "ai eshte i shkurter", "ai eshte i gjate",
"ai eshte i zi", "ai eshte i verdhe". Sa per cilesite e tij
fetare, atehere kjo eshte kur ju thoni:"ai eshte mekatar", "ai
eshte hajdut", "ai eshte tradhtar", "eshte shtypes", "ai
e merr namazin lehesisht", "ai nuk kujdeset per papastertite",
"ai nuk sillet mire ndaj prinderve te tij", "ai nuk e paguan
zekatin ashtu siç duhet"dhe, "ai nuk eviton shpifjen". Sa per
çeshtjet e kesaj bote, atehere kjo eshte kur ju thoni:"ai ka sjellje te
keqija", "ai eshte i shkujdesur ndaj njerezve", "ai nuk
mendon se ndonjeri ka te drejte mbi te", "ai flet shume",
"ai han dhe flen shume", "ai flen ne kohe jo te duhura",
"ai ulet ne vendet qe nuk i perket te ulet".
Sa per çeshtjet lidhur me prinderit e ndonjerit, atehere kjo eshte kur ju
thoni:"babai i tij esht mekatar", "Indian",
"Nabatean", "Negro (zezak)", "qe rri kot",
"mbjelles", "shites gjedhesh", "marangoz",
"farketar", "thures". Sa per karakterin e tij, atehere kjo
eshte kur ju thoni:"ai ka sjellje te keqija", "ai eshte
arrogant", "ai eshte grindavec", "ai nxiton dhe
ngutet", "ai eshte tiran", "ai eshte i dobet",
"ai ka zemer te dobet", "ai eshte i papergjegjshem",
"ai eshte i mjere", "ai eshte i shthurur", etj. Sa per
veshjen, kjo eshte kur ju thoni:"ai ka menge te gjera", "i ka te
shkurtra te kthyerat e rrobes", "sa veshje e papaster", e keshtu
me radhe.
Kategorite e ngelura mund t'i nxjerrim bazuar mbi ate qe permendem, duke
konsideruar qe burimi i rregullit pas tij eshte:"Zenia ne goje e disa
aspekteve rreth tij, te cilat ai urren t'i permenden". Ebu Hamid el-Ghazali
citoi renien dakord te dijetareve Islame ne lidhje me pergojimin, e cila
eshte:"Permendja e njerezve tjere nga ndonjeri (ne mungese te tyre) me
diçka qe ata e urrejne t'u permendet". Hadithi i vertete qe qarteson kete
do te jepet me vone.
Sa per thashethemet (namimah) atehere kjo eshte kur ndonjeri bart fjalet e
njerezve nga nje grup i individeve tek nje tjeter, me qellim per te shkaktuar
rremuje midis atyre te dyve.
Keto jane perkufizimiet e te dyjave. Sa per vendimet e tyre, atehere ato
jane te ndaluara bazuar ne pajtimin e njezeshem te dijetareve Islame. Evidenca
e qarte ne Kur’an, Sunnet dhe konsensusin e ummetit tregon ndalimin e saj.
Allahu thote:
ولا
يغتب بعضكم بعضا
"Dhe mos pergojoni njeri-tjetrin" (el-Huxhurat:12)
Dhe Ai thote:
ويل
لكل همزة لمزة
"Mjere per kedo qe shpif dhe pergojon" (el-Humezeh:1)
Dhe Ai thote:
هماز
مشاء بنميم
"Pergojues, qe bart shpifje (nder njerez)". (el-Kalem:11)
Hudhejfe (ra) transmeton se Profeti (salallahu alejhi ue selem) ka thene:
. فقال حذيفة، إرادة أن يسمعه: سمعت رسول
الله صلى الله عليه وسلم يقول" لا يدخل الجنة قتات
"Ai i cili perhap thashetheme (namam) nuk do te hyje ne Xhennet". (Sahih - Transmetuar nga el-Bukhari (10/472 ne el-Fet'h) dhe Muslimi (105)
dhe perpilimi eshte nga ai).
Ibn ‘Abbas (ra) transmeton se i Derguari i Allahut (salallahu alejhi ue
selem) njehere kaloi afer dy varreve dhe tha:
عن
ابن عباس؛ قال: مر رسول الله صلى الله عليه وسلم على قبرين. فقال "أما إنهما
ليعذبان. وما يعذبان في كبير. أما أحدهما فكان يمشي بالنميمة. وأما الآخر فكان لا
يستتر من بوله" قال فدعا بعسيب رطب فشقه باثنين. ثم غرس على هذا واحدا، وعلى
هذا واحدا. ثم قال "لعله أن يخفف عنهما. ما لم ييبسا".
ش
(وما يعذبان في كبير) قد ذكر العلماء فيه تأويلين: أحدهما أنه ليس بكبير في
زعمهما. والثاني أنه ليس بكبير تركه عليهما. وحكى القاضي عياض رحمه الله تعالى
تأويلا ثالثا، أي ليس بأكبر الكبائر. (بالنميمة) حقيقتها نقل كلام الناس بعضهم إلى
بعض على جهة الإفساد. (لا يستتر) روى ثلاث روايات: يستتر
ويستَنْـزِه ويستبرئ. وكلها صحيحة. ومعناها لا يتجنبه ويتحرز منه. (بعسيب) هو
الجريد والغصن من النخل. ويقال له: العثكال. (باثنين) هذه الباء زائدة للتوكيد.
واثنين منصوب على الحال. وزيادة الباء في الحال صحيحة معروفة.
"Me te vertete ata (te vdekurit ne ato varre) te dy jane duke vuajtur
dhe ata nuk po vuajne per diçka te madhe".
Ne transmetimin e el-Bukhari thuhet:"Mirepo, kjo vertet eshte diçka
e madhe. Sa per te parin, ai shkonte rreth e rrotull duke perhapur thashetheme
(namimah) dhe sa per tjetrin, ai nuk e mbronte veten nga urina e tij".
(Sahih - Transmetuar nga el-Bukhari (1/317 dhe 322, 3/222 - 223 dhe 242) dhe
Muslimi (292).
Dijetaret thone se kuptimin i "dhe ata nuk po vuajne per diçka te
madhe" eshte:"diçka e madhe" sipas opinionit te tyre
ose "diçka e madhe" per ata qe ta lene ate.
Ebu Hurejre (ra) transmeton se i Derguari i Allahut (salallahu alejhi ue
selem) njehere tha (shokeve ti tij):
عن
أبي هريرة؛ أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال "أتدرون ما الغيبة؟"
قالوا: الله ورسوله أعلم. قال "ذكرك أخاك بما يكره" قيل: أفرأيت إن كان
في أخي ما أقول؟ قال "إن كان فيه ما تقول، فقد اغتبته. وإن لم يكن فيه، فقد
بهته".
"A e dini ju se çka eshte pergojimi"? Ata
thane:"Allahu dhe i Derguari i Tij e dine me mire". Ai tha:"Zenia
ne goje e diçkaje rreth vellait tuaj (ne mungese te tij) te cilen ai e urren
(ti permendet)". I eshte thene:"Çfare ne qofte se ajo ekziston te
vellai im, ajo e cila une them (per te)"? Ai (salallahu alejhi ue selem)
tha:"Ne qofte se ju gjeni tek ai ate çka thoni, atehere ju e keni
pergojuar ate; ne qofte se ajo çfare thoni nuk gjendet tek ai, atehere ju i
keni shpifur atij". (Sahih - Transmetuar nga Muslimi (2589).
Ebu Bekrah (ra) transmeton se i Derguari i Allahut (salallahu alejhi ue
selem) tha ne hutben e tij ne diten e Kurbanit, gjate haxhit lamtumires:
وعن
أبي بكرة
رَضِيَ اللَّهُ
عَنْهُ أن
رَسُول اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّم
قال في
خطبته يوم
النحر بمنىً
في حجة
الوداع: <إن
دماءكم وأموالكم
وأعراضكم حرام
عليكم كحرمة
يومكم هذا
في شهركم
هذا في
بلدكم هذا،
ألا هل
بلغت؟
"Me te vertete gjaku juaj, pasuria juaj dhe nderi juaj jane te shenjta
per ju, mu siç kjo dite e juaja eshte e shenjte, ne kete toke tuajen, ne kete
muaj tuajin. A nuk e percolla (porosine tek ju)?" (Sahih - Transmetuar nga el-Bukhari (1/199 tek el-Fet'h).
'A'ishah (ra) transmeton:"I thashe Profetit (salallahu alejhi ue
selem):
عن عائشة قالت قلت
للنبي صلى الله عليه وسلم حسبك من صفية كذا وكذا قال غير مسدد تعني قصيرة فقال لقد
قلت كلمة لو مزجت بماء البحر لمزجته قالت وحكيت له إنسانا فقال ما أحب أني حكيت
إنسانا وأن لي كذا وكذا
Ti je me i gjate se Safija per kaq e
kaq (disa nga transmetuesit thone se kjo nenkupton se ajo ishte e
shkurter)". Keshtu qe ai (salallahu alejhi ue selem) tha:"Ti ke
thene nje fjale, e cila po te perzihet me ujin e detit, sigurisht do ta
njolloste ate". (Sahih - Transmetuar nga Ebu Daud (4875) et-Tirmidhi
(2624 tek et-Tuhfah dhe Ahmedi (6/189) nga rruga e Sufjan Ibn 'Ali Ibn
el-Akmar. Une them: Zinxhiri i tij i transmetimit eshte i vertete, transmetimet
e tij jane te besueshme).
Et-Tirmidhi tha se ky hadith ishte hasan sahih. Une them se fjala per
njollosjen (mazaxha) do te thote: Qe ajo (thenia e saj) po te perzihej me ujin
me nje perzierje te tille, ajo (thenia) do ta ndryshonte shijen dhe eren e tij
per shkak te sertesise se kuterbimit dhe poshtersise se saj (fjales). Ky hadith
eshte nje nga provat me te medha per pohimin e ndalimit te pergojimit, ne mos
me e madhja (prove). Dhe une nuk di asnje tjeter hadith qe arrin kete nivel
lidhur me denimin e pergojimit.
-
وما
ينطق عن الهوى إن هو إلا وحي يوحى
"Dhe ai (profeti) nuk flet nga deshira e tij (e vete atij). Kjo eshte
vetem Shpallje qe i shpallet". (en-Nexhm:3-4).
I kerkojme Allahut, me Bujarit, per butesine dhe faljen e Tij per te gjitha
veprat e neveritshme.
Enes (ra) transmeton se i Derguar i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka
thene
عن أنس بن مالك
قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم لما عرج بي مررت بقوم لهم أظفار من نحاس
يخمشون وجوههم وصدورهم فقلت من هؤلاء يا جبريل قال هؤلاء الذين يأكلون لحوم الناس
ويقعون في أعراضهم قال أبو داود حدثناه يحيى بن عثمان عن بقية ليس فيه أنس
"Kur une u ngrita (ne qiej) hasa ne nje populli qe i kishte thonjte e
tunxhit, me te cilet ato gervishnin fytyrat dhe gjoksat e tyre. Keshtu qe une
thashe: 'Kush jane keta njerez, o Xhibril'? Ai tha: 'Ata jane te cilet hane
mishin e njerezve dhe i çnderojne ata". (Sahih
- Transmetuar nga Ahmedi (3/224) Ibn Ebi ed-Dunja tek es-Samat (165-572) nga
Ebul-Mughirah. Eshte transmetuar gjithashtu nga Ebu Dawud (4878 - 4879) Thene
shkurt, hadithi ne formen meusul eshte i vertete dhe Allahu e di me se miri).
Eshte transmetuar gjithashtu nga Se'id Ibn Zejd (ra) se Profeti (salallahu
alejhi ue selem) ka thene:
عن سعيد بن زيد عن
النبي صلى الله عليه وسلم قال إن من أربى الربا الاستطالة في عرض المسلم بغير حق
"Me te vertete nje nga format me te keqija te Ribase (interesit) eshte
poshterimi i nje Muslimani pa te drejte". (Sahih -
Transmetuar nga Ebu Dawud (4876) Ahmed (1/190) dhe el-Hejthem Ibn Kuleib ne
el-Musned (2/30) nga rruga e 'Abdullah Ibn Ebi Husein nga Nawfil Ibn Mesahik.
Une them: Ky zinxhir i transmetimit eshte i vertete - te gjithe transmetuesit e
tij jane te besueshem. Hadithi ka deshmi ndihmese nga hadith tjeter transmetuar
nga el-Bera Ibn 'Azib, 'Abdullah Ibn Mesud, dhe 'Abdullah Ibn 'Abbas (ra).
Shiko et-Targhib (3/503 - 505).
Ebu Hurejreh (ra) transmeton se i Derguari i Allahut (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
عن أبي هريرة. قال: قال رسول الله صلى
الله عليه وسلم "لا تحاسدوا. ولا تناجشوا، ولا تباغضوا، ولا تدابروا، ولا يبع
بعضكم على بيع بعض. وكونوا، عباد الله! إخوانا. المسلم أخو المسلم. لا يظلمه، ولا
يخذله، ولا يحقره. التقوى ههنا" ويشير إلى صدره ثلاث مرات "بحسب امرئ من
الشر أن يحقر أخاه المسلم. كل المسلم على المسلم
حرام. دمه وماله وعرضه".ش (ولا يخذله) قال العلماء: الخذل ترك
الإعانة والنصر. ومعناه إذا استعان به في دفع ظالم ونحوه لزمه إعانته إذا أمكنه،
ولم يكن له عذر شرعي. (ولا يحقره) أي لا يحتقره. فلا ينكر عليه ولا يستصغره
ويستقله. (التقوى ههنا) معناه أن الأعمال الظاهرة لا تحصل بها التقوى. وإنما تحصل بما يقع
في القلب من عظمة الله وخشيته ومراقبته
"Muslimani eshte vella i Muslimanit tjeter. Ai nuk e tradhton ate, as
nuk e genjen, as nuk e braktis. Gjithçka e Muslimanit tek (tjetri) Musliman
eshte e shenjte: nderi i tij, pasuria e tij dhe gjaku i tij. Takwa (frika dhe
bindja tek Allahu) eshte mu ketu (duke treguar nga gjoksi i tij). Mjafton si e
keqe per nje person qe ta shikoje me perçmim shokun e tij Musliman". (Sahih - Transmetuar nga et-Tirmidhi (1992) nga Hisham Ibn Sa'ad nga Zejd
Ibn Aslam nga Ebu Salih. et-Tirmidhi e deklaron ate hasen, dhe eshte siç ai
thote. Ka nje transmetim tjeter qe njoftohet nga Muslimi (2564) dhe Ahmedi
(2/277, 311 dhe 360) nga Ebu Se'id. Autori (ra) ka harruar te permend keto
rruge te transmetimit).
Et-Tirmidhi tha se eshte hadith hasen. Une them se nuk ka ndonje hadith me
te madh ne perparesi dhe me më shume ne pika te perfitimit se sa ky hadith. Dhe
me Allahun eshte i gjithe suksesi.
Ne kapitullin e meparshem thame se pergojimi eshte kur nje njeri permend
diçka per nje njeri tjeter (ne mungese) te cilen ky i fundit nuk e pelqen qe te
permendet, qofte ajo duke perdorur fjale, shkrime, ose duke bere gjeste per te
treguar se mendon ne te, ose duke e treguar ate me sy, me dore a me koke.
Direktivat e tij: Çdo gje qe i ben te tjeret t'i kuptojne te metat ne nje
musliman, atehere ajo eshte pergojim qe eshte i ndaluar. Shembull per kete
eshte kur dikush u thote te tjereve se filani çalon, ecen shtrember ose diçka
te ngjashme me kete, me te te cilave personi do qe ta poshteroje personin
tjeter. E gjithe kjo eshte Haram dhe nuk ka mendim tjeter per kete gje. Nje
shembull tjeter eshte kur nje autor permend nje person te veçante ne librin e
tij, duke thene:"... filani thote keshtu e ashtu..". duke deshiruar
me kete qe ta degradoje dhe ta çnderoje ate. Kjo eshte Haram. Mirepo, nese
qellimi eshte qe te sqarohet gabimi i atij personi qe ai te mos ndiqet (gabimi
i tij) ose te sqarohet mungesa e dijes tek ai qe te mos lajthise te tjeret dhe
mendimet e tia te merren per baze, atehere kjo nuk eshte pergojim, por eshte
keshille, e cila eshte detyre dhe per te cilen do te shperblehet nese vertet
qellimi i tij ka qene per te (per te dhene keshille, jo per te degraduar).
Gjithashtu, nese autori ose dikush flet ne pergjithesi, duke
thene:"keta njerez" ose "ky grup thote kete e kete", dhe
kjo eshte "gabim", ose "moskuptim", ose
"pakujdesi", ose e ngjashme me kete, atehere kjo nuk eshte pergojim. Pergojim
eshte vetem kur dikush flet per nje person te caktuar ose nje grup njerezish
(duke ia permendur emrin).
Gjithashtu prej llojeve te ndaluara te pergojimit eshte:
Kur dikush thote:"Disa njerez bene kete dhe kete", ose "disa
nga dijetaret", ose "disa qe pohojne se kane dije", ose
"disa nga muftite", ose "disa qe ia ngjesin veten atyre qe
udhezojne (ummetin)", ose "ata qe pohojne zuhd (asketizem)", ose
"disa njerez qe na shperfillen sot", ose "disa njerez qe i pame
sot", ose te ngjashme me kete "... bene kete e kete", pa
specifikuar asnjeri, por ai te cilit eshte duke iu folur e mer vesh se kush
jane keta njerez per shkak se folesi ia mundeson qe ta kuptoje se kush jane ata
(permes fjaleve qe thote).
Gjithashtu prej atyre llojeve eshte: Te pergojosh te devotshmit dhe
personat e dijes, se vertet ata i kthehen pergojimit duke e bere kete ne
menyren qe i bene te tjeret te kuptojne (se per ke behet fjale pa e veçuar ate)
mu siç kuptohet diçka qe eshte e qarte. Per shembull, kur i thuhet njerit prej
tyre:"Si eshte filani?"Ai pergjigjet:"Allahu na
permiresofte", ose "Allahu e udhezofte", ose "Lusim Allahun
ta fale!", ose "Falenderojme Allahun qe nuk na ka sprovuar me hyrjen
ne erresire", ose "Kerkojme mbrojtjen e Allahut nga e keqja",
ose "Allahu na ruajte nga modestia e paket", ose "O Allah, na e
prano pendimin", dhe çfare eshte e ngjashme me kete, me ane te se cilave
personi i kupton te metat e tjetrit. Te gjitha keto jane nga llojet e ndaluara
te pergojimit. Njelloj eshte nese dikush thote:"Filani eshte duke u
sprovuar me ate me te cilen te gjithe kemi qene te sprovuar", ose
"pasuria e tij eshte mjet per kete sprove", ose "te gjithe e
kemi bere ate veper".
Keto jane llojet e shembujve lidhur me kete çeshtje. Dhe nese nuk eshte
keshtu, atehere ne duhet te kthehemi prapa tek parimi baze i pergojimit, i cili
eshte:"Dikush qe i ben degjuesit te kuptojne mangesite qe kane disa
njerez (edhe pa permendjen e emrave te tyre) ashtu siç e kemi permendur me
perpara". Te gjitha keto jane kuptuar nga kushtet e hadithit ne Sahih
Muslim, qe e kemi permendur ne kapitullin e meparshem, gjithashtu edhe ne te
tjere, ne lidhje me kufijte e pergojimit. E Allahu e di me se miri.
Ta dish se ne te njejten menyre qe pergojimi eshte i ndaluar per ate qe e
flet, gjithashtu eshte e ndaluar per ate qe e degjon apo e aprovon ate. Keshtu,
eshte e detyrueshme per ate qe degjon nje njeri duke u zhytur ne formen e
ndaluar te pergojimit, ta ndaloje ate nga te berit e kesaj vepre per sa kohe qe
nuk ka frike ndonje te keqe te hapur per shkak te kesaj (ndalese). Por nese ka
frike prej ndonje te keqeje, atehere eshte i detyruar qe ta kundershtoje me
zemren e tij dhe te largohet nga ai mexhlis nese mundet. Nese ka mundesi qe ta
ndaloje me gjuhen e tij ose ta perfundoje pergojimin duke e ndryshuar temen,
atehere kjo behet detyre e tij. Dhe nese nuk ben asnje nga keto, atehere ai ka
bere nje veper mosbindjeje (dmth mekat).
Nese ai thote me gjuhen e tij:"Hesht!" por duke dashur me zemren
e tij qe te vazhdohet (pergojimi) atehere Ebu Hamid el-Gazali ka
thene:"Kjo eshte hipokrizi. Kjo nuk e largon njeriun nga mekati qe e ben.
Por, ai duhet ta urreje me zemer".
Nese eshte i detyruar qe te rri ne ate mexhlis ne te cilin pergojimi po
behet, dhe ka frike qe ta kundershtoje, ose e kundershton por nuk i vihet veshi
dhe nuk ka rruge qe te ndahet nga ata, atehere ai eshte i ndaluar qe te degjoje
dhe t'i kushtoje vemendje pergojimit. Në vend kesaj, ai duhet te perkujtoje
Allahun (dhikr) me goje e zemer ose vetem me zemer. Ose, ai duhet te mendoje
per diçka tjeter ne menyre qe te jete i zene nga degjimi i tij (pergojimi).
Pasi ta kete bere kete, degjimi i tij pa ia vere veshin apo pa i kushtuar
vemendje (te folures) nuk do ta demtoje ate, kur ai te jete ne kete gjendje.
Nese ka mundesi pas kesaj qe te largohet prej tyre dhe ata akoma jane duke
pergojuar, atehere largimi nga ata eshte i detyrueshem. Allahu thote:
وإذا
رأيت الذين يخوضون في آياتنا فأعرض عنهم حتى يخوضوا في حديث غيره وإما ينسينك
الشيطان فلا تقعد بعد الذكرى مع القوم الظالمين
"Dhe kur i sheh ata qe hyjne ne biseda boshe ne lidhje me ajetet Tona
duke u tallur me to, largohu nga ata derisa te hyjne ne nje bisede tjeter. E
nese shejtani te ben te harrosh, atehere pasi te te kujtohet mos rri ne
shoqerine e njerezve zullumqare". (el-En'am:68)
Eshte transmetuar se Ibrahim ibn Edhem njehere ishte ftuar ne nje uelimah
(dasem) keshtu qe shkoi dhe i gjeti njerezit duke permendur nje person qe nuk
kishte ardhur. Ata thane:"Ai eshte pertac".Ibrahimi tha:"Ia
solla kete gje vetes time, saqe erdha ne nje vend ky njerezit pergojojne
njeri-tjetrin".Ai iku prej aty dhe nuk hengri per tre dite. Çfare eshte
recituar si poezi ne lidhje me kete eshte:
E ruaji veshte e tu nga degjimi i fjaleve te keqija
Ashtu siç e ndalon gjuhen tende nga te folurit e saj (te folures se keqe)
Sepse kur e degjon fjalen e keqe
Ti je shok i atij qe e thote ate, keshtu qe mendohu
Dije se kjo pjese konsiston ne shume evidenca nga Kur’ani dhe Sunneti,
megjithate, une do ta shkurtoj ate duke permendur vetem disa nga ato. Keshtu,
kujtdo qe i eshte dhene suksesi nga Allahu, ai do te kete perfitim nga ato; dhe
kujtdo qe nuk i eshte dhene suksesi, atehere ai nuk do te perfitoje nga ato,
edhe pse ai do te shikonte volume perplot me keto prova.
Qellimi kryesor i ketij kapitulli
eshte qe çdo individ te (lexoje) zbatoje te gjitha tekstet qe kemi thene lidhur
me ndalesen e pergojimit dhe mandej te thellohet ne fjalet e Allahut:
ما
يلفظ من قول إلا لديه رقيب عتيد
“Nuk ka fjale qe ai (njeriu) e nxjerre nga goja, veçse per te eshte nje
vezhgues prane tij i gatshem (per ta shenuar ate)". (Kaf:18)
Dhe fjalet e Tij:
وتحسبونه
هينا وهو عند الله عظيم
“Dhe ju e konsideruat ate (shpifjen) si gje te vogel, ndersa tek Allahu ajo
eshte shume e madhe”. (en-Nur:15)
Dhe hadithin e vertete qe permendem me pare:
“Me te vertete robi mund te thote nje fjale nga e cila perftohet zemerimi i
Allahut, ndersa ai nuk e kupton ate. Dhe per shkak te saj, ai do te gjuhet
brenda ne Zjarrin e Xhehennemit”. (Sahih - I permendur me
lart)
Ai gjithashtu duhet te thellohet ne te gjitha provat qe kemi thene ne
kapitujt e meparshem ne ruajtjen e gjuhes dhe pergojimit. Eshte mbi çdo individ
t'i bashkengjese dhe zbatoje keto (tekste) te gjitha ne fjalet e tij, ne menyre
qe (t’i thote vetes se tij para se te flase):“Allahu eshte me mua”, “Allahu
eshte duke me deshmuar mua”, “Allahu eshte duke me shikuar mua”.
Nje njeri njehere i tha Hasan el-Basriut:"Ti me ke pergojuar mua”.
Keshtu qe ai tha:"Cili je ti, qe te mund te di tek cili jane duke shkuar
veprat e mia te mira?”
Dhe ‘Abdullah Ibn el-Mubarak tha:"Ne qofte se do te pergojoja ndonje,
sigurisht do te pergojoja prinderit ngase ata kane me se shumti te drejte (te
marrin) veprat e mia te mira”.
CILAT LLOJE TE PERGOJIMIT JANE TE LEJUESHME?
Dije se megjithese pergojimi eshte i ndaluar, ai behet i lejueshem ne disa
rrethana te veçanta kur kjo behet per arsye te dobishme. Lejimi per ta bere ate
duhet te jete i bazuar ne nje arsye te vlefshme dhe legjitime pa te cilen
lejueshmeria (e pergojimit) nuk mund te arrihet. Lejimi (per berjen e
pergojimit te lejueshem) mund te jete ndonjera nga gjashte arsyet qe vijojne:
1. Shtypja - Eshte e lejueshme per ate qe eshte shtypur te ankohet
rreth gjendjes se tij tek sunduesi ose gjyqtari, ose cilido tjeter qe mban
autoritetin ose ka mundesine t'i jape atij drejtesine kunder shtypesit te tij.
Ai duhet te thote:"Filan personi me beri padrejtesi" dhe "ai me
beri te tillen gje mua", dhe "ai me shtrengoi mua ne kete
menyre" dhe keshtu me rradhe.
2. Kerkuarja e ndihmes per ndryshimin e nje te lige dhe ne rikthimin e
mekatarit tek ajo qe eshte e drejte. - Dikushi duhet t'i thote individit
per te cilin ai mendon se ka aftesine per te ndaluar te keqen:"Filan njeri
beri kete, keshtu qe une e parandalova ate nga ajo" ose diçka e ngjashme
me kete. Objektivi i tij duhet te jete kerkimi i menyres per t'i dhene fund te
keqes perfundimisht. Ne qofte se ai nuk ka per qellim kete, atehere eshte e ndaluar
(per te ta permende ate).
3. Kerkimi i nje fetwaje (gjykimi fetar) - Ai duhet ta beje kete
duke i thene muftiut (dijetarit qe ka aftesine per te dhene fetwa):"Babai
im" ose "Vellai im" ose "Filan personi me beri padrejtesi
mua", "A ka ai te drejte te beje keshtu", "Si duhet te
veproj per t'i dhene fund kesaj dhe te ruaj te drejten time nderkohe qe po
largoj shtypjen nga vetja ime?" e keshtu me radhe. Po ashtu, dikushi mund
te thote:"Gruaja ime ma beri keshtu e keshtu", ose "burri im e
beri kete e kete", e keshtu me rradhe. Kjo eshte e lejueshme per shkak te
domosdoshmerise se saj, megjithate per te qene me shume te kujdesshem, eshte me
mire per ndonjerin te thote:"Çka thoni ju per nje njeri, i cili vepron
kete e ate gje?" ose "persa i takon nje burri" ose "persa i
takon nje gruaje, e cila ka bere kete e ate" (pa thene "e imja")
etj.
Duke bere kete, qellimi eshte arritur duke mos pasur nevoje te saktesojme
asnjerin. Megjithate, saktesimi i me emer i ndonje individi eshte e lejueshme
(ne kete rrethane) bazuar ne hadithin e Hindes (ra) te cilin do ta permendim me
vone, ne dashte Allahu, ne te cilin ajo i tha te Derguarit te Allahut
(salallahu alejhi ue selem):"Me te vertete Ebu Sufjani (burri i saj)
eshte doreshtrenguar". Dhe i Derguari i Allahut (salallahu alejhi ue
selem) nuk e ndaloi ate ta thote kete.
4. Paralajmerimi dhe Keshillimi i Muslimaneve kunder se liges - Jane
disa perspektiva tek kjo, nga te cilat njera eshte: Deklarimi i ndonjerit i
pabesueshem ne fushen e transmetimit te hadithit dhe dhenien e deshmise. Kjo
eshte e lejueshme sipas Ixhma’se (renies dakord te dijetareve Islame). Me
sakte, kjo behet e obligueshme per shkak te nevojes. Nje tjeter rast eshte kur
nje njeri deshiron te hyje ne marredhenie me nje tjeter person ose nepermjet
marteses, tregtise, transferimit te pasurise, transferimin e diçkaje tek ai,
ose tek ndonje tjeter nga punet e perditshme. Eshte e obligueshme per ju te
permendni tek ai njeri çfare ju dini rreth personit me te cilin ai deshiron te
kete marredhenie, me qellimin qe ta keshillosh ate.
Ne qofte se objektivi juaj mund te arrihet thjesht duke thene:"Nuk
eshte mire per juve te angazhoheni me te ne transaksionet financiare" ose
"ne nje marredhenie martesore" ose duke thene:"Ju nuk duhet ta
beni kete" ose ndonje gje te ngjashme me kete e pastaj te thoni diçka me
shume se kjo, siç eshte permendja e karakteristikave te keqija te tij, kjo nuk
eshte e lejueshme. Dhe ne qofte se objektivi nuk nund te arrihet, perveç duke
ia shpjeguar saktesisht gjendjen e ketij personi atij, atehere ju mund t’ia
permendni atij detalisht. Nje tjeter rast eshte kur ju shikoni ndonjerin duke
blere nje produkt nga nje person, i cili eshte i njohur per vjedhje, kurveri,
ose pijanec, ose diçka tjeter perveç ketyre. Atehere, juve ju takon qe te
informoni bleresin e ketij (produkti) duke ditur se nuk ka dije rreth saj
tashme. Dhe ky rast nuk eshte i specifikuar vetem ne kete shembull. Me sakte,
kjo zbatohet gjithashtu kur jeni ne dijeni se malli qe po tregtohet eshte me
defekt. Atehere, eshte e obligueshme per ju t'ia qartesoni kete çeshtje
bleresit, ne qofte se ai nuk di per ate.
Tjeter rast eshte kur shihni nje nxenes duke shkuar tek nje bidatçi ose i
devijuar per te kerkuar dituri nga ai, dhe frikesohesh se kjo mund te kete
efekt tek nxenesi. Ne kete situate, ju duhet ta keshilloni ate rreth gjendjes
se atij bidatçiu, me kushtin qe qellimi juaj te jete vetem per hir te
keshillimit. Dhe kjo eshte diçka ne te cilen shume njerez gabojne, se ndoshta
personi qe flet mund ta beje kete (keshille) sepse ai ka xhelozi (ndaj personit
qe ai po paralajmeron). Ose ndoshta shejtani mund ta mashtroje ate rreth kesaj
çeshtjeje, duke shkaktuar qe ai te besoje qe ajo qe po ben eshte keshille dhe
shfaqje e dhembshurise, keshtu qe ai beson ne kete.
Rasti i fundit eshte kur nje person ka nje rol udheheqes, i cili nuk i
permbush si duhet detyrat ose per shkak se nuk eshte i pershtatshem per te, ose
per shkak se eshte mekatar ose neglizhent etj. Keshtu qe ne kete rast, duhet
permendur kete atyre qe kane pushtetin e pergjithshem mbi kete person, keshtu
qe ai te heqet dhe dikush qe eshte i pershtatshem te mund te vihet ne detyre.
Ose ata te cilet kane pergjegjesi mbi te, te dine kete rreth atij, keshtu qe
ata te merren vesh me te si duhet dhe te mos mashtrohen nga ai, keshtu qe ata te
bejne perpjekjet e duhura per ta inkurajuar ate qe te jete i drejte ose ta
zevendesojne ate.
5. Kur ndonjeri haptazi ekspozon aktet e tij te keqija ose bidatin e tij
- Nje shembull i kesaj eshte kur ndonjeri haptazi konsumon alkoolin, ose
konfiskon ilegalisht parate e njerezve, ngrit taksat padrejtesisht dhe merr
pushtet ne menyre te paligjshme. Keshtu eshte e lejueshme per ndonjerin te
flase rreth asaj se çfare ka bere ky individ publikisht. Pra, eshte e ndaluar
permendja e te metave tjera qe ai ka, perveç nese bien ne njeren nga
kategorite, te cilat permendem rreth lejimit te pergojimit.
6. Percaktimi i dikujt - Ne qofte se ndonjeri eshte i njohur tek
njerezit nga llagapi i tij si "ai qe ka syte e turbullt", "ai qe
çalon", "djali i shurdhet", "djali i verber",
"vengerosh", "ai qe ka hunde te rrafshet", dhe te tjera pos
ketyre, atehere eshte e lejueshme ta veçosh ate si te tille, me qellim per ta
identifikuar ate. Mirepo, eshte e ndaluar te praktikohet kjo tek ai kur qellimi
i ndonjerit eshte ta degradoje ate. Ne qofte se ai mund te identifikohet me nje
tjeter (me te pershtatshem) lloj emri, atehere kjo eshte me e preferueshme.
Keto jane gjashte rastet ne te cilat dijetaret kane deklaruar se pergojimi
eshte i lejuar, ne qofte se ajo eshte bere ne sipas udhezimeve te permendura me
lart.
Nga ata qe kane transmetuar te njeten me ate çka ne permendem, eshte Ebu
Hamid el-Ghazali ne librin e tij "el-Ihja", po ashtu dhe dijetare te
tjere. Provat per lejueshmerine e pergojimit mund te gjenden ne te vertetin dhe
te mirenjohurin ahadith. Per me teper, ekziston nje renie dakord midis
dijetareve persa i perket lejimit te pergojimit ne keto gjashte raste.
Eshte transmetuar se ne Sahihet e el-Bukhari-ut dhe te Muslimit se A'ishah
(ra) ka thene:
حدثتني
عائشة؛أن رجلا استأذن على النبي صلى الله عليه وسلم. فقال "ائذنوا له. فلبئس
ابن العشيرة، أو بئس رجل العشيرة" فلما دخل عليه ألان له القول. قالت عائشة:
فقلت: يا رسول الله! قلت له الذي قلت. ثم ألنت له القول؟ قال "يا عائشة! إن
شر الناس منزلة عند الله يوم القيامة، من ودعه، أو تركه الناس اتقاء فحشه".
"Nje njeri i kerkoi leje Profetit (salallahu alejhi ue selem) per te
hyre (ne shtepine e tij) keshtu qe ai tha: ‘Lereni ate te hyje, dhe sa vella
i lig per te afermit (e tij) ai eshte’". (Sahih - Transmetuar nga
el-Bukhari (10/471 nga el-Fet'h) dhe Muslimi (2591).
El-Bukhari e perdor kete hadith si nje prove per lejueshmerine e pergojimit
per njerezit e lig dhe me dyshime.
Ibn Mes’ud (ra) transmeton:"I Derguari i Allahut (salallahu alejhi uen
selem) ndau nje pjese (nga plaçka e luftes) keshtu qe nje njeri nga Ensaret
tha: ‘Betohem ne Allahun se Muhammedi nuk ka per qellim fytyren e Allahut duke
bere kete (sh.p. ai nuk ishte i drejte)’. Keshtu une shkova tek i Derguari i
Allahut (salallahu alejhi ue selem) dhe e informova ate rreth kesaj. Fytyra e
tij ndryshoi (sh.p. u zemerua) dhe tha: ‘Allahu e meshirofte Musain. Ai me
te vertete eshte abuzuar me më shume se kjo, por ai ishte saberli (i
durueshem)’". (Sahih - Transmetuar nga el-Bukhariu dhe Muslimi dhe
eshte kontrolluar me lart)
Ne disa nga transmetimet e ketij hadithi Ibn Mes’ud (ra) tha:"Une
thashe: Nuk do t'i tregoj më tjeter hadith atij, pas kesaj".
El-Bukhari e perdor kete hadith si prove qe nje person eshte i lejuar te
informoje vellane e tij se çfare eshte thene rreth tij.
A’ ishah (ra) transmeton se i Derguari i Allahut (salallahu alejhi ue
selem) ka thene:
وعنها
رَضِيَ اللَّهُ
عَنْها قالت
قال رَسُول
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّم: <ما
أظن فلاناً
وفلاناً يعرفان
من ديننا
شيئاً> رَوَاهُ
البُخَارِيُّ. قال،
قال الليث
بن سعد
أحد رواة
هذا الحديث:
هذان الرجلان
كانا من
المنافقين.
"Une nuk mendoj se filani apo filani di ndonje gje rreth Fese
tone". (Sahih Transmetuar nga el-Bukhari (10/485 el-Fet'h).
El-Leith Ibn Sa’ad, nje nga transmetuesit e zinxhirit te hadithit
thote:"Ata ishin dy individe nga mesi i hipokriteve (ne ate kohe)".
Zejd Ibn Arkam (ra) transmeton:"Dolem jashte ne nje ekspedite me
Profetin (salallahu alejhi ue selem) dhe njerezit vuanin shume (per shkak te
mungeses se furnizimit). Keshtu, ‘Abdullah Ibn Ubej (Sh.p. Ai ishte lideri i
hipokriteve ne Medine. Me rastin e vdekjes se tij Allahu zbriti ajetet duke
komanduar Profetin (salallahu alejhi ue selem) mos t'i fale namazin e xhenazes
atij) u tha shokeve te tij: ‘Mos shpenzoni per ata qe jane me te Derguarin e
Allahut (salallahu alejhi ue selem) derisa ata ta braktisin ate’. Ai tha: ‘Ne
qofte se ne kthehemi ne Medine, sigurisht, me i ndershmi do ta deboje qe andej
me te uletin (te Derguarin e Allahut (salallahu alejhi ue selem). Keshtu une
shkova te Profeti (salallahu alejhi ue selem) dhe e informova ate rreth kesaj.
Ai dergoi dike per te pyetur ‘Abdullah Ibn Ubejd, por ‘Abdullah Ibn Ubej u
betua se nuk i kishte thene ato fjale. Keshtu njerezit thane: ‘Zejdi i tha nje
genjeshter te Derguarit te Allahut (salallahu alejhi ue selem)". Dhe çka
ata thane me shkaktoi vuajtje shume! Me vone Allahu zbriti konfirmimin e
pohimit tim ne fjalet e Tij:‘Kur Munafiket (hipokritet) vijne tek ti…".
(el-Munafikin, Sahih - Transmetuar nga el-Bukhariu (8/664 dhe 646-648 tek
el-Fet'h) dhe Muslimi (2772).
Po ashtu eshte edhe hadithi i Hindes (ra) gruas se Ebu Sufjanit, ne te
cilin ajo i tha Profetit (salallahu alejhi ue selem):
عن
عائشة. قالت: دخلت هند بنت عتبة، امرأة أبي سفيان،
على رسول الله صلى الله عليه وسلم. فقالت: يا رسول الله! إن أبا سفيان رجل شحيح.
لا يعطيني من النفقة ما يكفيني ويكفي بني. إلا ما أخذت من ماله بغير علمه. فهل علي
في ذلك من جناح؟ فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم (خذي من ماله بالمعروف، ما
يكفيك ويكفي بنيك.
"Me te vertete Ebu Sufjani eshte doreshtrenguar". (Sahih - Transmetuar nga el-Bukhari (9/504 tek el-Fet'h) dhe Muslimi
(1714).
Dhe gjithashtu ne hadithin e Fatimah Bint Kajs (ra) kur Profeti (salallahu
alejhi ue selem) i tha asaj (lidhur me pranimin e propozimeve per martese nga
ana e saje, nga dy kerkues):
. فقال رسول الله
صلى الله عليه وسلم: " أما أبو جهم فلا يضع عصاه عن عاتقه. وأما معاوية
فصعلوك لا مال له. انكحى أسامة بن زيد"
فكرهته. ثم قال: "انكحى أسامة" فنكحته. فجعل الله فيه خيرا، واغتبطت.
"Sa per Mu’ awine, ai eshte krejtesisht i varfer. Dhe sa per Ebu
Xhehmin, ai nuk pushon se hequri shkopin nga supi i tij (i rrahe grate e
veta)". (Sahih - Transmetuar nga Muslimi (1480).
ÇFARE DUHET TE BEJE DIKUSH NESE E DEGJON SE SHEIKHU I TIJ OSE SHOKU OSE
DIKUSH TJETER ESHTE DUKE U PERGOJUAR
Ta dish se eshte detyre e çdokujt kur degjon se nje musliman po merret
neper goje, qe ta kundershtoje dhe ta ndaloje ate qe pergojon. Nese nuk ka
mundesi ta ndaloje me fjalet e tija, atehere ta ndaloje me doren e tij. Nese
nuk ka mundesi as me doren e tij e as me gjuhen e tij, atehere ai duhet te
ngrihet e te largohet nga ai mexhlis. Dhe nese e degjon se mesuesi i tij eshte
duke u pergojuar - ose dikush tjeter qe ka perparesi mbi te, ose nese personi
(qe po merret neper goje) eshte prej njerezve te devotshem dhe fisnik, atehere
shqetesimi i tij me çfare permendem me lart duhet te jete akoma me i madh.
Ebu ed-Derda, radiAllahu anhu, transmeton se Profeti, salallahu alejhi ue
selem ka thene:
وعن
أبي الدرداء
رَضِيَ اللَّهُ
عَنْهُ عن
النبي صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّم قال:
<من رد
عن عرض
أخيه رد
اللَّه عن
وجهه النار
يوم القيامة
"Kush largohet (nga demtimi) i nderit te vellait te tij, Allahu do
t'ia largoje fytyren e tij nga zjarri i xhehennemit ne diten e gjykimit". Hasen ose Sahih- Transmeton et-Tirmidhi 1996, Ahmedi 6/450, ed-Deulabi ne
el-Kuna 1/124 dhe Ibn Ebi Dun'ja ne es-Samet 250 nga rruga e Ebu Bekr
en-Behsheli nga Merzuk ibn Ebi Bekr et-Tejmi nga Umm Derda. et-Tirmidhi tha se
eshte hasen hadith. Une them:"Eshte ashtu siç thote ai, duke kuptuar se ai
kishte per qellim se ky hadith ka nje sened te dobet, por eshte transmetuar me
rruge te tjera qe nuk kane te meta, ashtu siç ai e shpjegon ne pjesen e fundit
te Sunenit te tij. Pra, referoju kesaj sepse eshte me rendesi. Kjo eshte sepse
te gjithe transmetuesit e hadithit jane te besueshem, perveç Merzuk.
Edh-Dhehebi tha:"Askush nuk transmetoi prej tij, perveç Ebu Bekr
en-Nehsheli".Sidoqofte, el-Hafidh (Ibn Haxher) tha ne et-The'dhib
10/87:"Mendoj se ai eshte qe vjen me pas".Pastaj ai tha:"Duke
dalluar: Merzuk, Ebu Bukejr et-Temimi el-Kufi. Ai transmeton nga Se'id ibn
Xhubejr, Ikrimeh dhe Muxhahid. Dhe Lejth ibn Ebi Sulejmi, Israili, Umer ibn
Muhammed ibn Zejd el-Umeri, eth-Theuri dhe esh-Sherik transmetuan nga ai. Ibn
Hibban e permend ate ne librin e tij eth-Thikat (Te Besueshmit). Me origjine ai
eshte nga Kufa, por jetoi ne Rrajj". Dhe ai (Ibn Haxheri) tha ne
biografine e tij, se ai eshte i besueshem. Keshtu, disa nxenes dije e keqkuptuan
kete nga el-Hafidh, por nuk ka arsye per kete keqkuptim, sepse el-Hafidh mendoi
se Ebu Bekri i pare ishte i dyti (Ebu Bekejri). Keshtu qe nese keta dy emra i
referohen te njejtin njeri, siç mendoi el-Hafidh, dhe kjo me duket e qarte edhe
mua, atehere hadithi eshte i vertete. Dhe nese jane dy njerez te veçante,
atehere hadithi eshte hasen, sepse Merzuk eshte i pranueshem kur transmetohet
nga rruga e Shehr ibn Heusheb.
Dhe eshte transmetuar ne Sahih Bukhari dhe Muslim nga Itban, ose disa thone
Utban-ne, hadithin e tij te gjate e te famshem, ne te cilin
tregon:"Profeti salallahu alejhi ue selem u çua te falet, e njerezit
thane:"Ku eshte Malik ibn ed-Dukshum!"Nje njeri tha:"Ai
hipokrit! Allahu e i derguari i Tij nuk e duan ate".Keshtu Profeti,
salallahu alejhi ue selem, tha:
عن
عتبان بن مالك؛ قال: قدمت المدينة. فلقيت عتبان. فقلت: حديث بلغني عنك. قال:أصابني في بصري بعض
الشيء. فبعثت إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم أنى أحب أن تأتيني فتصلى في منزلي.
فأتخذه مصلى. قال فأتى النبي صلى اله عليه وسلم ومن شاء الله من أصحابه. فدخل وهو
يصلى في منزلي. وأصحابه يتحدثون بينهم. ثم أسندوا عظم ذلك وكبره إلى مالك بن دخشم.
قالوا: ودوا أنه دعا عليه فهلك. وودوا أنه أصابه شر. فقضى رسول الله صلى الله عليه
وسلم الصلاة. وقال: "أليس يشهد أن لا إله إلا الله وأني رسول الله؟"
قالوا: إنه يقول ذلك. وما هو في قلبه. قال: "لا يشهد أحد أن لا إله إلا الله
وأني رسول الله فيدخل النار، أو تطعمه". قال أنس فأعجبني هذا الحديث. فقلت
لابني: اكتبه. فكتبه.
"Mos e thuaj ate! A nuk e sheh se ai thote La ilahe ia Allah, duke
kerkuar me kete Fytyren e Allahut?" (34) Sahih
- Transmeton Bukhari 1/518, 2/157 dhe 172 dhe 323, 3/60-61, 11/241, 12/303 te
el-Fet'h dhe Muslimi 33.
Dhe eshte transmetuar ne Sahih Muslim nga el-Hasan el-Basri se A'idh ibn
Amr, radiAllahu anhu, nje nga sahabet e te derguarit te Allahut, salallahu alejhi
ue selem, hyri ne pranine e Ubejdullah ibn Zijadit dhe tha:"O biri im, me
te vertete e kam degjuar te derguarin e Allahut, salallahu alejhi ue selem, qe
tha:
عائذ
بن عمرو، وكان من أصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم، دخل على عبيدالله بن زياد.
فقال: أي بني! إني سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول (إن شر الرعاء الحطمة.
فإياك أن تكون منهم) فقال له: اجلس. فإنما أنت من نخالة أصحاب محمد صلى الله عليه
وسلم. فقال: وهل كانت لهم نخالة؟ إنما النخالة بعدهم، وفي غيرهم
"Me te vertete kujdestaret me te keqinj jane udheheqesit zullumqare,
keshtu qe ki kujdes qe te mos behesh prej tyre".
Keshtu ai (Ubejdullah ibn Zijadi) i tha atij (A'idh ibn Amr, radiAllahu
anhu):"Ulu aty, sepse ti je vetem nga mbeturinat e pavlera prej sahabeve
te Muhammedit!" Keshtu ai (A'idh ibn Amr, radiAllahu anhu) iu
pergjigj:"A ka patur mbeturina te pavlera prej tyre? Madje, mbeturinat e
pavlera u shfaqen vetem pas tyre nga mesi i te tjereve". (35) Sahih -
Transmeton Muslimi 1830.
Ka'ab ibn Malik, radiAllahu anhu, ne hadithin e tij te gjate ne lidhje me
pendimin e tij, tha se kur Profeti, salallahu alejhi ue selem, po rrinte me
disa njerez ne Tebuk tha
ولم
يذكرني رسول الله صلى الله عليه وسلم حتى بلغ تبوكا فقال، وهو جالس في القوم بتبوك
"ما فعل كعب بن مالك؟" قال رجل من بني سلمة: يا رسول الله! حبسه براده
والنظر في عطفيه. فقال له معاذ بن جبل: بئس ما قلت والله! يا رسول الله! ما علمنا عليه إلا
خيرا. فسكت رسول الله صلى الله عليه وسلم
"Çfare beri Ka'ab ibn Malik?" Nje
njeri nga Benu Selima tha:"O i Derguari i Allahut! Bukuria e rrobes se
tij dhe vleresimi i vetes se tij e mashtruan ate dhe e penguan (qe te vinte e
te luftonte ne kete beteje)!" Pasi degjoi kete, Mu'adh ibn Xhebel,
radiAllahu anhu, i tha atij:"Çfare gjeje te keqe ke thene! Pasha
Allahun, o i derguari i Allahut, ne nuk dime per te asgje veçse te mira".
Keshtu, i Derguari i Allahut, salallahu alejhi ue selem, nuk foli". (36)
Sahih -Trasnmeton Bukhari 8/113-116 dhe Muslimi 2769.
Xhabir ibn Abdullah dhe Ebu Talha, radiAllahu anhum, thane:"I Derguari
i Allahut, salallahu alejhi ue selem, tha:"Nuk ka (musliman) njeri qe e
braktis nje musliman tjeter ne nje vend ku shenjteria e tij eshte marre neper
kembe dhe nderi i tij eshte perulur, veçse Allahu do ta braktise ate ne nje
vend qe ai do te donte te kishte mbrojtjen (ndihmen) e Tij. Dhe nuk ka
(musliman) njeri qe e ndihmon nje muslimani tjeter ne nje vend ku shenjteria e
tij eshte marre neper kembe dhe nderi i tij eshte perulur, veçse Allahu do ta
ndihmoje ate ne nje vend qe ai e do mbrojtjen (ndihmen) e Tij". (37)
Da'if - Transmeton Ebu Daud 4884, Ahmedi 4/30, el-Bejheki 8/167-168, Ebu Nu'ajm
ne el-Hiljah 8/189 dhe Ibn Ebi Dun'ja ne es-Samet 241 nga rruga e Lejth ibn
Sa'ad. Une them:"Senedi eshte i dobet, sepse Jahja ibn Selim dhe sheikhu i
tij, Isma'il ibn Beshir, jane te dy te panjohur.
Mu'adh ibn Enes, radiAllahu anhu, transmetoi se Profeti, salallahu alejhi
ue selem, tha:
بن معاذ بن أنس
الجهني عن أبيه عن النبي صلى الله عليه وسلم قال من حمى مؤمنا من منافق أراه قال
بعث الله ملكا يحمي لحمه يوم القيامة من نار جهنم ومن رمى مسلما بشيء يريد شينه به
حبسه الله على جسر جهنم حتى يخرج مما قال
"Kush e mbron nje besimtar prej nje munafiku, Allahu do te dergoje nje
engjell qe do t'ia ruaje mishin atij ne diten e gjykimit nga zjarri i
xhehennemit. Dhe kush e akuzon nje musliman per diçka duke deshiruar qe ta
poshteroje ate, Allahu do ta mbaje ate ne uren siper xhehennemit derisa ta
marre mbrasht ate qe ka thene". (38) Hasen -Transmeton
Ebu Daudi 4883, Ahmedi 3/441, el-Bagaui ne Sherh es-Sunnah 13/105 dhe Ibn Ebi
Dun'ja ne es-Samet 248 nga rruga e ibn el-Mubarak. Une them:"Senedi eshte
i dobet, sepse Isma'il ibn Jahja el-Mi'afari eshte ne te dhe ai eshte i
panjohur. Sidoqofte, ky hadith ka prova mbeshtetese qe e ngrejne ate ne nivelin
e te qenurit i pranueshem. Shiko et-Tergib 515-520. Shenim me
rendesi:"Sheikhu yne (el-Albani) e ka permendur kete hadith tek Da'if
el-Xhami'us-Sagir 5/193 si hadith te dobet, por pastaj ai e vleresoi si hasen
(me vone) ne Sahih Sunen Ebi Daud 4086. Vleresimi i fundit eshte i sakte,
keshtu qe dije kete gje.
Dije se pasja e mendimeve te keqija per dike eshte e ndaluar mu sikur te
flasesh keq per te. Keshtu, sikur qe eshte e ndaluar per juve te flisni me te
tjeret rreth mangesive te nje personi, po ashtu eshte e ndaluar t'i flisni
vetes tuaj rreth saj dhe te kesh mendime te keqija per te. Allahu thote:
يا
أيها الذين آمنوا اجتنبوا كثيرا من الظن إن بعض الظن إثم
“O ju qe keni besuar! Menjanoni shume dyshime. Vertet, disa nga dyshimet
perbejne gjynahe”. (el-Huxhurat:12)
Dhe Ebu Hureira (ra) transmeton se i Derguari i Allahut (salallahu alejhi
ue selem) ka thene:
عن
أبي هريرة؛أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال "إياكم والظن. فإن الظن أكذب
الحديث.
“Kini mendjen nga dyshimi, se me te vertete dyshimi eshte me e paverteta
fjale”. (Sahih - Transmetuar nga el-Bukhari (10/484 tek el-Fet'h) dhe
Muslimi (2563).
Hadithet me te njejtin kuptim qe kam permendur ketu jane te shumte.
Pergojimi i zemres eshte: Kur zemra ka bindje te thelle dhe mban mendime te
keqija per dike. Por sa per idete qe rastesisht shfaqen ne mendjen e dikujt,
ose kur ky dikushi flet me veten e tij, atehere deri sa keto mendime nuk mbeten
te ngulura dhe te vazhdueshme tek ai, eshte i justifikuar sipas konsesusit te
dijetareve. Kjo eshte sepse ai nuk ka zgjedhje tjeter lidhur me kete, keshtu qe
ai nuk mund ta ndaloje ate te ndodhe dhe as nuk mundet te gjeje nje tjeter
menyre te çliroje veten e tij nga kjo kur kjo ndodh. Ky eshte kuptimi i asaj qe
ka qene provuar ne te vertete (ne tekste).
I Derguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem) ka thene:
عن
أبي هريرة؛ قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم
"إن الله تجاوز لأمتي ما حدثت به أنفسها ما لم يتكلموا أو يعملوا به
“Me te
vertete Allahu e ka bere te lejueshme per ummetin tim ate çka shpirterat e tyre
u pershperisin atyre, deri sa ata nuk e flasin ate (ne menyre te degjueshme)
ose nuk e veprojne ate”. (Sahih - Transmetuar nga
el-Bukhari (5/160 tek el-Fet'h) dhe Muslimi (127 dhe 202).
Dijetaret thone:"Kjo u referohet ideve qe formohen ne mendjen e
dikujt, por qe nuk nguliten ose nuk vendosen aty”.
Dhe ato thone:"Kjo eshte pavaresisht ne qofte se mendimet konsistojne
ne pergojim, mosbesim e keshtu me radhe (sh.p. eshte e falur perderisa nuk
eshte vendosur). Keshtu (p.sh) mendja e cilitdo qe vershohet nga mendimet e
mosbesimit, por ato jane vetem mendime, pa pasur per qellim qe ai t'i nxjerre
jashte ato (mendime) dhe mandej i heq qafe keto mendime menjehere sapo ato te
ndodhin, ai nuk eshte mosbesimtar as nuk ka ndonje mekat per te".
Ne tashme kemi thene me pare, ne kapitullin e pershperitjeve (te brendshme)
hadithin e vertete ne te cilin Sahabet thane:"O i Derguar i Allahut! Disa
nga neve gjejne gjera ne mendimet e tyre qe jane te tmerrshme per t'u folur”.
Keshtu ai (salallahu alejhi ue selem) tha:"Ky eshte vertetim i
besimit”. (Sahih - Transmetuar nga Muslimi (123).
Dhe kjo vlen dhe per transmetimet e tjera qene kemi permendur ne ate
kapitull, i cili ka te njejtin kuptim.
Arsyet per justifikimin e ketyre mendimeve eshte per shkak te asaj qe kemi
permendur me pare, se keto mendime jane te pamundura te parandalohen. Me sakte,
dikushi eshte i afte vetem te parandaloje keto mendime nga ngulitja dhe
vendosja ne mendjen e ketij. Kjo eshte pse vendosja dhe gjykimi ne zemra nga
keto mendime eshte e ndaluar.
Keshtu, kurdo qofte qe keto mendime, te cilat konsistojne ne pergojim ose
ne ndonje mekat tjeter, jane te pranishme ne mendjen tende, eshte e obligueshme
per juve t'i zmbrapsni ato, te ikni prej tyre dhe te kerkoni falje dhe
shpjegime qe do te ndryshojne ate qe eshte e dukshme.
Ebu Hamid el-Ghazali tha ne el-Ihja:"Ne qofte se mendimet e keqija
vine ne zemren tende, atehere ato jane nga pershperitjet e shejtanit, te cilat
ai i ka vendosur ne ty. Keshtu qe ju duhet t'i mohoni dhe t'i refuzoni ato,
sepse ai me te vertete eshte me i ligu i keqbereseve (fasik). Dhe Allahu ka
thene:
يا
أيها الذين آمنوا إن جاءكم فاسق بنبأ فتبينوا أن تصيبوا قوما بجهالة فتصبحوا على
ما فعلتم نادمين
“Ne qofte se nje njeri i lige e i poshter (fasik) ju vjen juve me ndonje
lajm, verifikojeni ate qe te mos demtoni njerezit nga padija dhe pastaj te
ndjeni keqardhje per çfare bete”. (el-Huxhurat: 6).
Pra, nuk eshte e lejueshme per juve te besoni Iblisin (Shejtanin).
Dhe ne qofte se eshte ndonje shenje qe tregon se ai eshte i prishur,
megjithkete ai le te kuptohet te kunderten e saj, atehere nuk eshte e lejueshme
te keshe mendime te keqija (per te).
Midis shenjave qe tregojne se ndonjeri mban mendime te keqija (per dike)
eshte se zemra juaj ndryshon karshi atij nga menyra se si ka qene me pare, dhe
se ti i largohesh atij dhe ai behet i padurueshem (per ju). Dhe se ju beheni
dembel kur vjen puna qe te interesoheni per te, te shfaqet dashamiresi nda tij
dhe te brengoseni kur ai ben pune te liga. Dhe me te vertete Shejtani vjen afer
zemres se ndonjerit kur edhe gjurma me e vogel e te metave shfaqet ne njerez,
dhe ai i vendos ato tek juve, nderkohe qe ju mendoni (se keto mendime) ndodhin
per shkak te mendjemprehtesise suaj, inteligjences dhe syçeltesise. Por,
besimtari shikon me driten e Allahut. Keshtu qe ky person ne realitet flet me
mashtrimet dhe kurthet e liga te shejtanit.
Edhe ne qofte se nje person i besueshem ju informon per kete, atehere mos i
besoni atij por as mos e hidhni poshte ate, me qellim qe most te keni mendime
te keqija per te dy ata.
Kurdo qofte qe disa mendime te liga rreth nje Muslimani vine ne mendjen
tende, atehere le t'ju beje kjo ta shtoni interesimin dhe dashamiresine tuaj
ndaj tij, sepse kjo do te zemeroje Shejtanin dhe do ta zmbraps ate nga juve.
Keshtu, ai nuk do te vendose mendime te tilla tek juve me vone nga frika ajo
vetem do te jete shkak qe ju te shtoni lutjet tuaja per ate person.
Dhe kurdo qofte qe merr vesh per mangesi ose gabim tek nje Musliman tjeter
bazuar ne disa prova, te cilat nuk mund te mohohen, atehere keshillojeni ate ne
fshehtesi dhe mos e leni Shejtanin t'ju mashtroje ne menyren qe ai t'ju ftoje
dhe t'ju udheheq drejt pergojimit te tij. Dhe kur ta qortoni ate, mos e qortoni
ate nderkohe qe ju jeni i gezuar dhe i kenaqur qe ju keni dijeni per mangesine
e tij. Keshtu qe kjo te jete sikur ai eshte duke shikuar tek juve me syte e
tmerrit dhe respektit nderkohe qe ju jeni duke shikuar me perçmim me syte e
harbutit. Me sakte, ki qellimin ne kete qe ta çlironi ate nga ky mekat,
nderkohe qe ju jeni i brengosur per te, ashtu sikur jeni i brengosur kur ndonje
e mete gjindet tek ti. Dhe largimin nga ana e tij e kesaj mangesie pa pasur
nevoje qe ta qortoni ate (nga vetja e tij) duhet te jete me e dashur tek juve
sesa ai te pastroje veten e tij si shkak i qortimit tuaj”.
Keto jane dy fjalet e el-Ghazali. Une them:"Ne thame me pare se, ne
qofte se tek ndonjeri eshte e pranishme ideja a mendimeve te keqija per nje
tjeter person, ai duhet t'i nderprese keto mendime te keqija. Por kjo eshte
nese nuk ka ndonje perftim (fetar) te ligjeruar qe na ben te mendojme (rreth
ketij personi) ne kete menyre. Keshtu, ne qofte se nje arsye e tille ekziston,
mbajtja e ketyre mendimeve rreth mangesive te tij eshte e lejueshme, po ashtu
paralajmerimi kunder ketyre, siç mund te shihet ne xhehr (kriticizmin) e
deshmitareve te veçante, transmetuesve dhe te tjereve qe ne i kemi permendur ne
Kapitullin “Cilat Lloje te Pergojimit Jane Te Lejueshme”".
Dije se eshte e detyrueshme per çdo njeri qe e ben nje mekat qe te nxitoje
e te pendohet per ate (mekat). Pendesa ne lidhje me te drejtat e Allahut duhet
te plotesoje tre kushte:
1. Duhet te ndalet nga berja e mekatit menjehere.
2. Duhet te ndjeje brengosje dhe pendese per shkak te kryerjes se atij
mekati, dhe
3. Duhet te merr vendim qe te mos kthehet me ne ate mekat.
Pendesa ne lidhje me te drejtat e njerezve duhet te plotesoje tre kushtet e
mesiperme e gjithashtu edhe nje te katert, qe eshte:
4. Te terheqet çfaredo zullumi qe eshte shkaktuar ne dike ose te kerkohet
falje nga personi per zullumin (qe i eshte bere nga ju).
Pra, eshte e detyrueshme per personin qe ka bere pergojimin te pendohet ne
baze te ketyre kater kushteve, sepse pergojimi perfshin te drejtat e njerezve,
keshtu qe ai duhet te kerkoje faljen e personit qe e ka pergojuar.
A eshte e mjaftueshme qe (pergojuesi) te thote vetem:"Te kam
pergojuar, te lutem me fal", apo duhet ta njoftoje se çfare ka thene per
te?
Ka dy mendime rreth kesaj tek dijetaret Shafi'i:
Mendimi i pare: Qe ai te sqaroje çfare ka thene (kur ka
pergojuar) eshte kusht. Keshtu qe nese ai falet pa i treguar atij se çfare ka
thene, falja s'eshte e vlefshme, mu sikur ne rastin kur ai do ta falte ate per
(vjedhjen) parate qe nuk e di se te kujt jane (e keshtu nuk di se kujt t'ia
kthesh).
Mendimi i dyte: Te njoftuarit e atij (se çfare
ka thene) nuk eshte kusht, sepse kjo eshte diçka qe personi nuk do ta duroje
dot e keshtu nuk do t'ia fale. Pra te dije (se çfare ka thene ne detaje) nuk
eshte kusht, ne kundershtim me shembullin e parave te vjedhura.
Mendimi i pare eshte me i forte, meqenese njerezit e kane mundesine qe te
falin per disa lloje pergojimi e jo per te tjera.
Dhe nese ai qe eshte pergojuar ka vdekur ose nuk eshte i pranishem, atehere
nuk ka nevoje te kerkoje falje prej personit. Sidoqofte, dijetaret thone: Ai
duhet te beje shume du'a per ate njeri dhe te kerkoje falje per te, dhe te beje
vepra te mira.
Dije se eshte e pelqyeshme qe ai qe eshte pergojuar ta fale pergojuesin per
ate mekat, por kjo nuk eshte e detyrueshme per te. Kjo per arsye se kjo eshte
ulje dhe humbje e se drejtes se personit, keshtu qe ai mund te zgjedh (ta fale
apo mos ta fale pergojuesin). Sidoqofte, eshte me se e rekomandueshme (mute'akkideh)
per ate qe t'ia fale vellait te tij, qe vellai i tij musliman te jete i lire
nga demtimi per shkak te atij mekati dhe te jete i suksesshem ne marrjen e
shperblimit, faljes dhe dashurise se Allahut. Allahu, me i larti, thote:
الذين
ينفقون في السراء والضراء والكاظمين الغيظ والعافين عن الناس والله يحب المحسنين
"Ata qe e mbajne zemerimin dhe i falin njerezit. Vertet, Allahu i do
bamiresit". (Ali Imran: 134)
Menyra me e mire qe ta beje veten qe te fale eshte duke e perkujtuar veten
se:"Kjo çeshtje ka ndodhur ne te kaluaren dhe nuk ka mundesi qe kjo te
largohet tani. Keshtu qe nuk eshte e drejte per mua qe ta le ate person pa
marre shperblimin dhe pa e falur vellane tim musliman".
Allahu thote:
ولمن
صبر وغفر إن ذلك لمن عزم الأمور
"Vertet, kush ben durim dhe fal, atehere kjo eshte nga gjerat e
keshilluara nga Allahu". (esh-Shura: 43)
Dhe Ai thote:
خذ
العفو وأمر بالعرف وأعرض عن الجاهلين
"Tregohu fales". (el-A'raf: 199)
Ajete te ngjashme me çfare permendem me larte jane te shumta.
Nje nje hadith sahih, i Derguari i Allahut salallahu alejhi ue selem ka
thene:
والله في عون العبد ما كان العبد في عون أخيه.
"Allahu e ndihmon robin e Tij per sa kohe qe robi e ndihmon vellane e
tij". Transmeton Muslimi 2699
Esh-Shafi'i, rahimehullah, ka thene:"Kedo qe mundohesh ta kenaqesh,
megjithkete ai nuk kenaqet, ai eshte shejtan".
Njerezit ne te kaluaren recitonin:
"Me thane mua se filani ka folur keq per ty
Dhe kur i riu ka per qellim peruljen, kjo eshte turperim
Keshtu qe thashe: Ai ka ardhur tek ne dhe na ka dhene justifikim
Parate e gjakut (si zhdemtim) per mekatin eshte qe te kerkoje falje".
Pra, çfare kemi permendur ketu ne lidhje me inkurajimin qe njeriu ta fale
ate qe e pergojon eshte e sakte. Persa i perket asaj qe eshte transmetuar nga
Se'id ibn el-Musejjib se ai ka thene:"Nuk do ta fal ate qe me ka bere
zullum", dhe ibn Sirini qe ka thene:"Nuk do t'ia ndaloje atij e
pastaj t'ia lejoje, sepse Allahu e ka bere pergojimin haram per te dhe une nuk
do te bej hallall diçka qe Allahu e ka bere haram, kurre", atehere kjo ose
s'eshte e vertete, ose eshte gabim.
Kjo eshte per arsye se personi qe fal nje njeri nuk eshte duke e bere
haramin hallall. Por, ai vetem e le nje te drejte qe eshte ligjeruar per te.
Provat nga Kurani dhe Sunneti tregojne qarte se eshte e rekomandueshme falja dhe
lenia e te drejtave personale, te cilat jane te veçanta ne kete rast. Ose
ndoshta fjalet e Ibn Sirin do te thone:"Nuk ia lejoj vetes qe te
pergojohem, asnjehere". Kjo do te ishte e sakte, sepse nese njeriu
thote:"Kerkoj qe nderi te me kthehet nga personi qe me ka pergojuar",
ai nuk lejon te behet pergojimi. Madje, ai eshte duke ndaluar çdokend nga
pergojimi ndaj tij, ashtu siç ndalon qe te pergojohen te tjeret.
Persa i perket hadithit:"A nuk mund te behesh si Ebu Demdem - kur
ai dilte nga shtepia e tij thoshte:"Po e jap nderin tim sadaka per
njerezit". Kuptimi: Une nuk do te kerkoj drejtesi per ate qe me ben
zullum mua qofte ne dun'ja apo akhiret. Kjo eshte e vlefshme per te larguar nje
zullum qe ekzistonte para se te falej, por persa i perket asaj qe ndodh pas
kesaj, atehere duhet te kete falje tjeter pas kesaj. Dhe me Allahun qendron i
gjithe suksesi.
Tashme ne e kemi permendur ndalesen e saj e po ashtu edhe provat per kete
dhe çka eshte transmetuar lidhur me ndeshkimin per te. Po ashtu permendem
perkufizimin e saj, mirepo e gjithe kjo ishte shkurtimisht. Ne do te shtojme
tashti me teper ne shpjegimin e saj.
Ebu Hamid el-Ghazali (ra) ka thene:"Ne pjesen me te madhe,
thashethemet (namimah) i veshen atij qe merr theniet nga nje person (lidhur me
nje tjeter individ) dhe e kallezon ate tek ai individ per te cilin eshte folur.
Nje shembull i kesaj eshte kur ndonjeri thote:“Ky person tha kete e ate per
ty”. Mirepo, thashethemet nuk jane kufizuar vetem ne kete shembull, por
shtrirja e saj eshte: Ekspozimi i asaj qe dikush e urren t'i zbulohet, qofte
kur ai nga i cili e kallezon apo ia te cilit ia kallezon apo pesroni i trete e
urren ate. Dhe eshte njesoj se a behet ky ekspozimi me ane te te folurit ose me
ane te te shkruarit ose me ane te gjesteve, etj, dhe pavaresisht se ajo qe
eshte duke u kallezuar ka te beje me fjalet ose veprat e ndonjerit, dhe qofte
nese kjo eshte ndonje mangesi ose diçka tjeter pos kesaj. Pra, realiteti i
thashethemeve eshte: Perhapja e asaj qe eshte dashur te jete private, dhe
shkaterrimi i fshehjes se asaj qe ai urren te ekspozohet.
Njeriu duhet te heshte lidhur me çkado qe ai shikon (ose degjon) nga
gjendjet e njerezve, perveç per ate qe ne qofte se e tregon do te kete perfitim
per nje Musliman ose do te parandaloje nje mekat te ndodhe”.
Dhe ai tha:"Çdonjerit qe i percillen thashetheme (namimah) dhe i
thuhet atij:‘Filan personi e tha kete e kete per ty’, atehere jane
gjashte gjera qe kerkohen nga ai:
1. Ai nuk duhet t'i besoje atij, sepse ai i cili po percjell lajmin eshte
njeri qe merret me thashetheme (namam) dhe njeriu i tille eshte njeri i lig
(fasik) keshtu qe fjalet e tij refuzohen.
2. Ai duhet ta ndaloje ate ne kete, ta keshilloje ate dhe te shfaqe
urrejtje ndaj veprimeve te tij.
3. Ai duhet ta urreje ate per hir te Allahut, se vertet, ai eshte i urryer
ne shikimin e Allahut, dhe urrejtja per hir te Allahut eshte nje detyrim.
4. Ai nuk duhet te kete mendime te liga rreth personit nga i cili ai
tregon, bazuar ne fjalet e Allahut:
اجتنبوا
كثيرا من الظن
"Menjanoni dyshimet e shumta". (el-Huxhurat:12)
5. Çka eshte transmetuar tek juve (rreth dikujt) nuk duhet te shkaktoje qe
ju te spiunoni ose te hetoni me tej kete çeshtje, sepse Allahu thote:
ولا
تجسسوا
"Dhe mos spiunoni njeri-tjetrin". (el-Huxhurat:12)
6. Ai nuk duhet te jete i kenaqur me veten e tij ne ate qe ai ka ndaluar
per njeriun qe merret me thashetheme. Keshtu qe ai nuk duhet te kallezoje
thashethemet qe i jane percjellur atij duke thene:“Filan personi ma tha mua
kete”, sepse ai do te behej nje njeri qe merret me thashethemeve dhe ai do
te kryente ate qe ai ndaloi”.
Eshte transmetuar se nje njeri shkoi tek ‘Ummer Ibn ‘Abdul-Aziz (ra) dhe i
tha atij diçka rreth nje personi tjeter. Keshtu, ‘Ummar (ra) i tha atij:“Ne
qofte se deshiron ne do ta hetojme rastin tend. Ne qofte se ju jeni duke
genjyer, atehere ju jeni nga ata qe futen ne ajetin:
إن
جاءكم فاسق بنبأ فتبينوا أن تصيبوا قوما بجهالة فتصبحوا على ما فعلتم نادمين
“Ne qofte se nje njeri i lig e i poshter ju vjen me ndonje lajm, atehere
verefikojeni ate (lajmin)". (el-Huxhurat:6)
dhe ne qofte se e thoni te verteten, atehere ju futeni ne ajetin:
هماز
مشاء بنميم
"Pergojues, qe bart shpifje (nder njerez)". (el-Kalem:11) dhe ne qofte se deshiron mund te mos i kushtojme rendesi
kesaj çeshtjeje”. Keshtu qe njeriu tha:"Te lutem kaloje ate, o Komandant i
Besimtareve! Nuk do ta permend me ate kurre”.
Copyright©2004 Shtepia Botuese 'التصفية و التربية'. ‘Attasfijatu Wa Tterbijetu’.. Te
gjitha te drejtat jane te rezervuara.
No comments:
Post a Comment