Hadithet e dobta të librit "Rijadu
es Salihin" Zejd Haziri
Parathënie
Hamdi (falënderimi) i takon Allahut. Atij i bëjmë hamd dhe prej Tij kërkojmë ndihmë dhe falje. Kërkojmë mbrojtje nga Allahu prej të këqijave të vetvetes dhe të veprave tona. Kë e udhëzon Allahu, s'ka kush e lajthit dhe, kë e largon nga rruga e vërtetë, s'ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s'ka të adhuruar me të drejte tjetër përveç Allahut , i Cili është Një dhe dëshmoj se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij.
Thënia më e vërtetë është thënia e Allahut, kurse udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Muhamedit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]. Veprat më të këqija janë ato të shpikurat, çdo shpikje është bidat dhe çdo bidat është lajthitje, e çdo lajthitje çon në zjarr...
Duke pasur parasysh nevojën e madhe të muslimanëve mbi njohjen e haditheve të vërteta nga të dobëtat dhe vlerën e madhe të të punuarit me të vërtetat dhe largimit nga të dobëtat të cilat nuk aludojnë në vepër; dhe duke parë kërkesën e madhe nga të rinjtë muslimanë shqiptarë mbi njohjen se a janë të gjitha hadithet në “Rijadus Salihin” të Imam Neveviut (Allahu e mëshiroftë!) të vërteta?; dhe duke pasur parasysh që mos t’i referohet Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] ajo që nuk e ka thënë ai; e pashë të nevojshme që të marr përsipër kryerjen e këtij obligimi shoqëror në mesin e muslimanëve shqiptarë, dhe atë vetëm duke bartur fjalët dhe punën e dijetarëve tanë në këtë drejtim (verifikimin e haditheve të dobëta në “Rijadus Salihin”), si dhe disa sqarime të tjera shtojcë që kanë të bëjnë me hadithet dhe fjalët e dijetarëve, e asgjë më shumë.
Prej verifikimeve të fundit të këtij libri, e që prej tij kam nxjerrur hadithet e dobëta në “Rijadus Salihin”, janë verifikimet e muhadithit, shejh Selim el Hilalit në librin e tij “Sahihu Rijadus Salihin”. Pas një vrojtimi të gjatë që ia bëra këtij libri, vërejta se autori në këtë punim të tij kishte tubuar vetëm hadithet e vërteta dhe kishte fshirë hadithet e dobëta të cilat gjinden në “Rijadus Salihin” por, pastaj në fund të librit kishte përmbledhur hadithet e dobëta, numri i të cilave kishte arritur deri në 64. Kuptohet se para autorit në fjalë, edhe Muhadithi më i madh i këtij shekulli Muhamed Nasirudin Albani [Allahu e mëshiroftë!] mësuesi i Selim el Hilalit, kishte bërë verifikimin e ”Rijadus Salihin”, mirëpo, numri i haditheve të cilat ai i kishte vlerësuar si të dobëta [e para tij edhe shumë dijetarë të tjerë të selefit] dallon nga ai i pari për më pak, siç tregon edhe vetë autori në hyrjen e punimit të tij.
Hollësitë për vlerësimet e këtyre haditheve si të dobëta nga ana e shejh Albanit [Allahu e mëshiroftë!] i ka bartur plotësisht autori në fjalë në përmbledhjen e lartëpërmendur, të quajtur ”Mulhakul ehadith ed Daifeh”.
Por, gjithashtu në detaje (autori) ka cekur vlerësimet e veta të haditheve të tjera si të dobëta, ku ndër tjerash ka theksuar se ai në cilësimin e këtyre haditheve (të tjera si të dobëta) ka pararendës nga dijetarët e mëhershëm të hadithit. Por, ne nuk do t’i sjellim të gjitha detajet rreth verifikimit të këtyre haditheve, veçse aty ku është nevoja dhe ku është e domosdoshme, duke u nisur kah ajo se vlerësimet e Albanit mbi hadithet janë huxh-xheh (bazë mbështetëse) në ditët e sotme për tërë botën islame - deshtën disa prej tyre apo jo, qofshin ata prej pasuesve të selefit apo jo. Prej atyre që (me dëshirë) kanë pranuar Albanin si huxh-xheh në hadith, është edhe Jusuf Kardavi.
Hamdi (falënderimi) i takon Allahut. Atij i bëjmë hamd dhe prej Tij kërkojmë ndihmë dhe falje. Kërkojmë mbrojtje nga Allahu prej të këqijave të vetvetes dhe të veprave tona. Kë e udhëzon Allahu, s'ka kush e lajthit dhe, kë e largon nga rruga e vërtetë, s'ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s'ka të adhuruar me të drejte tjetër përveç Allahut , i Cili është Një dhe dëshmoj se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij.
Thënia më e vërtetë është thënia e Allahut, kurse udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Muhamedit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]. Veprat më të këqija janë ato të shpikurat, çdo shpikje është bidat dhe çdo bidat është lajthitje, e çdo lajthitje çon në zjarr...
Duke pasur parasysh nevojën e madhe të muslimanëve mbi njohjen e haditheve të vërteta nga të dobëtat dhe vlerën e madhe të të punuarit me të vërtetat dhe largimit nga të dobëtat të cilat nuk aludojnë në vepër; dhe duke parë kërkesën e madhe nga të rinjtë muslimanë shqiptarë mbi njohjen se a janë të gjitha hadithet në “Rijadus Salihin” të Imam Neveviut (Allahu e mëshiroftë!) të vërteta?; dhe duke pasur parasysh që mos t’i referohet Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] ajo që nuk e ka thënë ai; e pashë të nevojshme që të marr përsipër kryerjen e këtij obligimi shoqëror në mesin e muslimanëve shqiptarë, dhe atë vetëm duke bartur fjalët dhe punën e dijetarëve tanë në këtë drejtim (verifikimin e haditheve të dobëta në “Rijadus Salihin”), si dhe disa sqarime të tjera shtojcë që kanë të bëjnë me hadithet dhe fjalët e dijetarëve, e asgjë më shumë.
Prej verifikimeve të fundit të këtij libri, e që prej tij kam nxjerrur hadithet e dobëta në “Rijadus Salihin”, janë verifikimet e muhadithit, shejh Selim el Hilalit në librin e tij “Sahihu Rijadus Salihin”. Pas një vrojtimi të gjatë që ia bëra këtij libri, vërejta se autori në këtë punim të tij kishte tubuar vetëm hadithet e vërteta dhe kishte fshirë hadithet e dobëta të cilat gjinden në “Rijadus Salihin” por, pastaj në fund të librit kishte përmbledhur hadithet e dobëta, numri i të cilave kishte arritur deri në 64. Kuptohet se para autorit në fjalë, edhe Muhadithi më i madh i këtij shekulli Muhamed Nasirudin Albani [Allahu e mëshiroftë!] mësuesi i Selim el Hilalit, kishte bërë verifikimin e ”Rijadus Salihin”, mirëpo, numri i haditheve të cilat ai i kishte vlerësuar si të dobëta [e para tij edhe shumë dijetarë të tjerë të selefit] dallon nga ai i pari për më pak, siç tregon edhe vetë autori në hyrjen e punimit të tij.
Hollësitë për vlerësimet e këtyre haditheve si të dobëta nga ana e shejh Albanit [Allahu e mëshiroftë!] i ka bartur plotësisht autori në fjalë në përmbledhjen e lartëpërmendur, të quajtur ”Mulhakul ehadith ed Daifeh”.
Por, gjithashtu në detaje (autori) ka cekur vlerësimet e veta të haditheve të tjera si të dobëta, ku ndër tjerash ka theksuar se ai në cilësimin e këtyre haditheve (të tjera si të dobëta) ka pararendës nga dijetarët e mëhershëm të hadithit. Por, ne nuk do t’i sjellim të gjitha detajet rreth verifikimit të këtyre haditheve, veçse aty ku është nevoja dhe ku është e domosdoshme, duke u nisur kah ajo se vlerësimet e Albanit mbi hadithet janë huxh-xheh (bazë mbështetëse) në ditët e sotme për tërë botën islame - deshtën disa prej tyre apo jo, qofshin ata prej pasuesve të selefit apo jo. Prej atyre që (me dëshirë) kanë pranuar Albanin si huxh-xheh në hadith, është edhe Jusuf Kardavi.
Me nismën e tij dhe të Zuhejr Shavishit është
bërë verifikimi i haditheve të librit “Hallalli dhe Harami në Islam” të
J. Kardavit nga shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!]. Ngase vetë Kardavi në disa
vende kur kanë ndodhur takime të rastësishme në mes të këtyre të dyve, që në
fillim të takimeve ka filluar t’i bëjë pyetje të shumta shejh Albanit [Allahu e
mëshiroftë!] rreth haditheve të ndryshme, gjë që aludon se ai edhe e ka njohur
atë (Albanin) si Muhadith.
Prandaj, edhe thotë në parathënien e botimit të katërt të librit të tij ”Hallalli…”fq.8: ”'Dhe e merr përsipër muhadithi i vendeve të Shamit Nasirudin Albani verifikimin e haditheve të cilat gjenden në këtë libër…”.
Mirëpo, përkundër kësaj, disa pasues të J. Karadavit [nga trevat tona!!] marrin guxim që ta quajnë Albanin si devijant (!!), edhe pse hoxha i tyre e ka cilësuar si muhadith; e për këtë ofendim (krim) do bëjmë isharet (do ta përmendim) edhe në një vend tjetër.Eshtë me rëndësi të përmendet se puna që e ka kryer shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] në librin e Kardavit është vetëm verifikim i haditheve, e asgjë më shumë. Kurse sa i përket gabimeve të cilat i ka Kardavi në këtë libër rreth disa çështjeve në akide-besim dhe fikh, për to Imam Albani nuk është përgjegjës.
Përkundrazi, tek disa hadithe ai edhe ka treguar opinionin e tij dhe ka bërë me dije rreth disa mendimeve jokorrekte të Kardavit. Këtë vërejtje, shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] ua ka bërë me dije lexuesve në parathënien e tij të librit të lartëpërmendur, faqe 17-18; kështu që këtë vërejtje ta kenë me dije, sikur ata të cilët bidatin e “Muvazanes” mundohen ta mbështesin duke marrë për argument këtë verifikim të Albanit librit “Hallalli...”(!!); poashtu, edhe ata të cilët kanë dyshim në selefizmin e Albanit dhe nxënësve të tij (!!).
Prej atyre që kanë kërkuar nga Imam Albani [Allahu e mëshiroftë!] që të bëjë verifikime në punët e tyre, është edhe doktor Muhamed M. el A'dhamiu, inicuesi i projektit të përkthimit dhe botimit të Rijadus Salihinit në version të shkurtuar në rreth njëzet gjuhë botërore, e prej tyre edhe në gjuhën shqipe. A'dhamiu ka kërkuar nga shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] që të kontrollojë punën që e ka bërë në verifikimin e librit ”Sahihu Ibn Huzejmeh”, si dhe të korrigjojë ndonjë lëshim të cilin e ka bërë A’dhamiu gjatë vlerësimit të haditheve si të sakta apo jo të sakta. Këtë korigjim të shejh Albanit, A’dhamiu e ka cekur në parathënien e verifikimit të tij “Sahihu Ibn Huzejmeh”.
Kështu, duhet t’i shtrihet dora atij i cili është i denjë për atë që është i autorizuar, dhe nuk ia dinë vlerën atyre që janë të vlefshëm, vetëm se të vlefshmit. Kurse, prej atyre që poashtu kanë kërkuar nga Imam Albani, Allahu e mëshiroftë!, që të bëjë verifikimin e haditheve në librat e tyre, është edhe Muhamed Gazaliu (një shkrimtar egjiptian), i cili përkundër kërkesës së tij nga Albani para vitit 1375h për të verifikuar hadithet që gjenden në librin e tij “Fikhus Siireh”. Ai pas tërë kësaj pune të Imam Albanit [Allahu e mëshiroftë!] nuk e ka përfillur punën e tij, apo e ka konsideruar si të pavlerë atë, ngase në shumë vende, hadithet të cilat shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] i ka cilësuar si të vërteta, ai këto hadithe i ka refuzuar nëse kanë qenë në kundërshtim me medh’hebin e tij, apo nëse logjika e tij e kufizuar nuk i ka pranuar (siç është zakon tek ai); qofshin ato hadithe edhe në Sahihun e Buhariut dhe të Muslimit (!!). Për më shumë rreth injorancës së Gazaliut mbi Islamin dhe devijimin e tij të madh nga Sunneti, shiko “Tahrimu Alatit Tareb” faqe 19-30 të shejh Albanit [Allahu e mëshiroftë!].
Prandaj, edhe thotë në parathënien e botimit të katërt të librit të tij ”Hallalli…”fq.8: ”'Dhe e merr përsipër muhadithi i vendeve të Shamit Nasirudin Albani verifikimin e haditheve të cilat gjenden në këtë libër…”.
Mirëpo, përkundër kësaj, disa pasues të J. Karadavit [nga trevat tona!!] marrin guxim që ta quajnë Albanin si devijant (!!), edhe pse hoxha i tyre e ka cilësuar si muhadith; e për këtë ofendim (krim) do bëjmë isharet (do ta përmendim) edhe në një vend tjetër.Eshtë me rëndësi të përmendet se puna që e ka kryer shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] në librin e Kardavit është vetëm verifikim i haditheve, e asgjë më shumë. Kurse sa i përket gabimeve të cilat i ka Kardavi në këtë libër rreth disa çështjeve në akide-besim dhe fikh, për to Imam Albani nuk është përgjegjës.
Përkundrazi, tek disa hadithe ai edhe ka treguar opinionin e tij dhe ka bërë me dije rreth disa mendimeve jokorrekte të Kardavit. Këtë vërejtje, shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] ua ka bërë me dije lexuesve në parathënien e tij të librit të lartëpërmendur, faqe 17-18; kështu që këtë vërejtje ta kenë me dije, sikur ata të cilët bidatin e “Muvazanes” mundohen ta mbështesin duke marrë për argument këtë verifikim të Albanit librit “Hallalli...”(!!); poashtu, edhe ata të cilët kanë dyshim në selefizmin e Albanit dhe nxënësve të tij (!!).
Prej atyre që kanë kërkuar nga Imam Albani [Allahu e mëshiroftë!] që të bëjë verifikime në punët e tyre, është edhe doktor Muhamed M. el A'dhamiu, inicuesi i projektit të përkthimit dhe botimit të Rijadus Salihinit në version të shkurtuar në rreth njëzet gjuhë botërore, e prej tyre edhe në gjuhën shqipe. A'dhamiu ka kërkuar nga shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] që të kontrollojë punën që e ka bërë në verifikimin e librit ”Sahihu Ibn Huzejmeh”, si dhe të korrigjojë ndonjë lëshim të cilin e ka bërë A’dhamiu gjatë vlerësimit të haditheve si të sakta apo jo të sakta. Këtë korigjim të shejh Albanit, A’dhamiu e ka cekur në parathënien e verifikimit të tij “Sahihu Ibn Huzejmeh”.
Kështu, duhet t’i shtrihet dora atij i cili është i denjë për atë që është i autorizuar, dhe nuk ia dinë vlerën atyre që janë të vlefshëm, vetëm se të vlefshmit. Kurse, prej atyre që poashtu kanë kërkuar nga Imam Albani, Allahu e mëshiroftë!, që të bëjë verifikimin e haditheve në librat e tyre, është edhe Muhamed Gazaliu (një shkrimtar egjiptian), i cili përkundër kërkesës së tij nga Albani para vitit 1375h për të verifikuar hadithet që gjenden në librin e tij “Fikhus Siireh”. Ai pas tërë kësaj pune të Imam Albanit [Allahu e mëshiroftë!] nuk e ka përfillur punën e tij, apo e ka konsideruar si të pavlerë atë, ngase në shumë vende, hadithet të cilat shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] i ka cilësuar si të vërteta, ai këto hadithe i ka refuzuar nëse kanë qenë në kundërshtim me medh’hebin e tij, apo nëse logjika e tij e kufizuar nuk i ka pranuar (siç është zakon tek ai); qofshin ato hadithe edhe në Sahihun e Buhariut dhe të Muslimit (!!). Për më shumë rreth injorancës së Gazaliut mbi Islamin dhe devijimin e tij të madh nga Sunneti, shiko “Tahrimu Alatit Tareb” faqe 19-30 të shejh Albanit [Allahu e mëshiroftë!].
Prej fakteve tjera bindëse të cilat argumentojnë se shejh
Albani [Allahu e mëshiroftë!] është huxhxheh në hadith në këtë kohë,
është edhe ajo çka ne dëgjonim gjatë studimeve tona në mesin e mësimdhënësve në
universitet; sa që konkluza rreth haditheve ishte e paevitueshme që të mos
mirej nga shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!]. Kështu veprohet gati në të
gjitha universitetet islame, nga të gjithë mësimdhënësit, përveç atyre që në
zemrat e tyre është mbjellë inati dhe urrejtja ndaj “Albanit” dhe shembullit të
tij.
Sqarime
Sa i përket haditheve të dobëta që do t’i sjellim me tekst para lexuesve, janë vetëm ato hadithe të cilat janë të përkthyera në gjuhën shqipe nga tre përkthyesit, në version të shkurtuar; pasiqë përkthim tjetër të “Rijadus Salihin” në gjuhën shqipe nuk ekziston momentalisht. Numri i haditheve të dobëta (me tekst) në këtë version është 37 hadithe, kurse hadithet tjera që mungojnë në versionin e shkurtuar (e që janë 31), do t’i cekim nga fundi i librit vetëm me numra dhe librat në të cilat gjenden, dhe këtë, për ata të cilët dëshirojnë t’i kthehen “Rijadus Salihin” në gjuhën arabe. Eshtë e qartë se verifikimi i haditheve të cilat gjenden brenda versionit të shkurtuar nuk është kontrolluar nga përkthyesit, ngase ata nuk janë prej atyre që e njohin shkencën e hadithit. Përkundrazi, disa prej tyre përveç që nuk e njohin hadithin, ata edhe i luftojnë hadithet të cilat nuk u shkojnë për shtati medh’hebit të tyre, apo edhe u japin përparësi ndonjë mendimi të medh’hebit para hadithit, e këtë e kanë trashëguar dhe mësuar nga parakaluesit e tyre (halefitë, e jo selefitë).
Njëri prej tyre si Ebu Hasen el Kerhi e ka shprehë qartazi këtë kur thotë: ”Cdo ajet i cili kundërshton atë për të cilin janë të kapur shokët tanë (dijetarët e medh’hebit të tyre hanefij), atëherë, ai ose komentohet (shtrëmbërohet) (në pajtim me medh’hebin), ose është i ç'fuqizuar. Kështu trajtohet edhe çdo hadith tjetër, ose komentohet (sipas medh’hebit), ose është i çfuqizuar”!! Apo ndodh që disa nga përkthyesit e lartëpërmendur, të luftojnë në shkrimet e tyre ndjekësit e hadithit të Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]; po njëri prej këtyre përkthyesve, përveç që ka marrë guxim që Muhadithin më të madh të këtij shekulli, shejh Muhamed N. Albanin, ta quajë si devijant (siç e cekëm më herët).
Ai njëherit, pasuesit e mirëfilltë të Sunnetit të trevave tona i ka akuzuar se janë njerëz të cilët mjekrrat, hixhabet (mbulesën e gruas), formën e namazit, shkurtimin e pantollonave… të gjitha këto i kanë bërë për levërdi (!!) nga shoqatat humanitare muslimane që gjenden tek ne.
Padyshim që të gjitha këto janë shpifje të mëdha, ngase këtu nuk është duke u folur për një apo dy persona, por për një numër të madh muslimanësh të cilët janë duke u munduar që ta praktikojnë sunnetin e Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]. Të vërtetën e ka thënë Ebu Hatim er Razi kur thotë: ”Simbol i risimtarëve është që t’i akuzojnë pasuesit e ethereve, të shpifin për ta, dhe t’i ofendojnë”.
Atëherë, si ka mundësi që të priten ndryshime fetare tek populli ynë, kur ajo luftohet nga ata të cilët (hiqen sikur) thërrasin në të?! Në të vërtetë, populli ynë duhet të jetë shumë syçelë, dhe të shikojë se prej kujt po e merr këtë dije, sepse kjo dije është Fe, siç thotë edhe Muhamed Ibn Sirini, njëri prej tabiinëve të mëdhenjë: “Vërtet kjo dije është Fe, kështu që shikoni se prej kujt po e merrni (mësoni) fenë tuaj”.
Pra, shikoni se a po e merrni prej burimit të pastër; Kuran, Sunnet, sipas të kuptuarit të sahabëve, apo prej ngurrtësisë së fanatizmit medh’hebor e sipas logjikës së njerëzve?! A po e merrni prej atyre që thërrasin në Sunnet dhe e luftojnë bidatin, apo prej atyre që e luftojnë Sunnetin dhe thirrësit e pasuesit e tij?
Sqarime
Sa i përket haditheve të dobëta që do t’i sjellim me tekst para lexuesve, janë vetëm ato hadithe të cilat janë të përkthyera në gjuhën shqipe nga tre përkthyesit, në version të shkurtuar; pasiqë përkthim tjetër të “Rijadus Salihin” në gjuhën shqipe nuk ekziston momentalisht. Numri i haditheve të dobëta (me tekst) në këtë version është 37 hadithe, kurse hadithet tjera që mungojnë në versionin e shkurtuar (e që janë 31), do t’i cekim nga fundi i librit vetëm me numra dhe librat në të cilat gjenden, dhe këtë, për ata të cilët dëshirojnë t’i kthehen “Rijadus Salihin” në gjuhën arabe. Eshtë e qartë se verifikimi i haditheve të cilat gjenden brenda versionit të shkurtuar nuk është kontrolluar nga përkthyesit, ngase ata nuk janë prej atyre që e njohin shkencën e hadithit. Përkundrazi, disa prej tyre përveç që nuk e njohin hadithin, ata edhe i luftojnë hadithet të cilat nuk u shkojnë për shtati medh’hebit të tyre, apo edhe u japin përparësi ndonjë mendimi të medh’hebit para hadithit, e këtë e kanë trashëguar dhe mësuar nga parakaluesit e tyre (halefitë, e jo selefitë).
Njëri prej tyre si Ebu Hasen el Kerhi e ka shprehë qartazi këtë kur thotë: ”Cdo ajet i cili kundërshton atë për të cilin janë të kapur shokët tanë (dijetarët e medh’hebit të tyre hanefij), atëherë, ai ose komentohet (shtrëmbërohet) (në pajtim me medh’hebin), ose është i ç'fuqizuar. Kështu trajtohet edhe çdo hadith tjetër, ose komentohet (sipas medh’hebit), ose është i çfuqizuar”!! Apo ndodh që disa nga përkthyesit e lartëpërmendur, të luftojnë në shkrimet e tyre ndjekësit e hadithit të Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]; po njëri prej këtyre përkthyesve, përveç që ka marrë guxim që Muhadithin më të madh të këtij shekulli, shejh Muhamed N. Albanin, ta quajë si devijant (siç e cekëm më herët).
Ai njëherit, pasuesit e mirëfilltë të Sunnetit të trevave tona i ka akuzuar se janë njerëz të cilët mjekrrat, hixhabet (mbulesën e gruas), formën e namazit, shkurtimin e pantollonave… të gjitha këto i kanë bërë për levërdi (!!) nga shoqatat humanitare muslimane që gjenden tek ne.
Padyshim që të gjitha këto janë shpifje të mëdha, ngase këtu nuk është duke u folur për një apo dy persona, por për një numër të madh muslimanësh të cilët janë duke u munduar që ta praktikojnë sunnetin e Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]. Të vërtetën e ka thënë Ebu Hatim er Razi kur thotë: ”Simbol i risimtarëve është që t’i akuzojnë pasuesit e ethereve, të shpifin për ta, dhe t’i ofendojnë”.
Atëherë, si ka mundësi që të priten ndryshime fetare tek populli ynë, kur ajo luftohet nga ata të cilët (hiqen sikur) thërrasin në të?! Në të vërtetë, populli ynë duhet të jetë shumë syçelë, dhe të shikojë se prej kujt po e merr këtë dije, sepse kjo dije është Fe, siç thotë edhe Muhamed Ibn Sirini, njëri prej tabiinëve të mëdhenjë: “Vërtet kjo dije është Fe, kështu që shikoni se prej kujt po e merrni (mësoni) fenë tuaj”.
Pra, shikoni se a po e merrni prej burimit të pastër; Kuran, Sunnet, sipas të kuptuarit të sahabëve, apo prej ngurrtësisë së fanatizmit medh’hebor e sipas logjikës së njerëzve?! A po e merrni prej atyre që thërrasin në Sunnet dhe e luftojnë bidatin, apo prej atyre që e luftojnë Sunnetin dhe thirrësit e pasuesit e tij?
Dikush nga lexuesit mund të pyesë se si në fillim ceka se 64
hadithe janë të dobëta në “Rijadus Salihin”, kurse pastaj kur i ndava
hadithet që gjinden në versionin e shkurtuar (shqip) dhe ato që mungojnë në të,
dolën 68 hadithe? Kjo është kështu ngase 4 hadithe të dobëta janë të
përsëritura, e për këtë do t’ua bëj me dije më vonë në vendin e vet.Po ashtu
lexuesit mund të pyes si ka mundësi që në “Rijadus Salihin” të ketë
hadithe të dobëta, kur vetë Imam Neveviu [Allahu e mëshiroftë!] ka treguar në
parathënien e këtij libri, se ai është ndalur në përmendjen e haditheve të
vërteta, ku edhe thotë: ”...dhe jam munduar që të përmbledh një përmbledhje
të shkurtër të haditheve të vërteta”?!... dhe thotë: ”Dhe jam munduar që mos të
sjell në të, vetëm se hadithe të vërteta, që dihen...”.
Ne themi: Për sjelljen e këtyre haditheve të dobëta në “Rijadus Salihin” nga vetë Imam Neveviu [Allahu e mëshiroftë!], ky dijetar arsyetohet për këtë për shumë shkaqe, e njëra prej tyre është se ai në hadithet të cilat nuk janë në Sahihun e Buhariut dhe të Muslimit është mbështetur në fjalët e të tjerëve, pa i kontrolluar dhe verifikuar ai ato fare, dhe për shkak të kohës së tij të ngushtë. Për ta kuptuar më mirë, do të sjellim arsyetimin (sqarues) të cilin ia ka bërë Imam Neveviut, shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] në parathënien e “Rijadus Salihin” të verifikuar nga ai, ku thotë: ”E ndoshta arsyeja e autorit, Imam Neveviut, Allahu e mëshiroftë!, për hadithet e dobëta që gjenden në librin e tij, (përkundër kujdesit të tij të madh që të sjellë vetëm hadithe të vërteta) është se, ai zakonisht është mbështetur në vlerësimin e Tirmidhiut të haditheve, si Sahih dhe Hasen, dhe në heshtjen e Ebu Davudit në (disa) hadithe! Për këtë bile ai është deklaruar në hyrjen e librit të tij “El Edhkar”, faqe 65, ku thotë: "Na është transmetuar në Sunenin e Ebu Davudit me sened të mirë, dhe ai nuk e ka shpallur të dobët”.Pra, imam Neveviu nuk i është përkushtuar procedurës së verifikimit të tij, por është mbështetur në ata dy. Kjo është mënyra e shumicës së Fukahave të mëvonshëm, të cilët janë marrë me hadith, një numër i vogël i tyre janë prej atyreve, të cilët vërtetojnë fjalët e dijetarëve mbi çdo hadith, ashtu siç e kishte zakon el Hafidh Ibn Haxheri në disa libra të tij. Dhe rrallë gjen dikë prej të mëvonshmëve, të cilët kanë ardhur pas tij e që veprojnë kështu.
Përndryshe, sikur Neveviut [Allahu e mëshiroftë!] t’i ishte lehtësuar shikimi në këto hadithe, sigurisht se edhe atij do t’i ishin bërë të qarta (inshaAllah) mangësitë dhe dobësitë e këtyre haditheve. Por, ka mundësi që ai të ketë një arsye tjetër, e ajo është gjëja për të cilën vetë është deklaruar në parathënien e “el Edhkarit”, i cili thotë: "Kurse sa i përket atyre haditheve që nuk janë në Sahihajn, për to referohem në librat e “Suneneve” dhe të ngjajshmeve me to, duke e sqaruar në të shumtën e rasteve shkallën e hadithit si: Sahih, Hasen apo Daif, nëse ka (hadith) Daif; e është e mundur që të më ikë vlerësimi i ndonjë hadithi sahih, hasen dhe daif”.”[mbaroi edhe fjala e Imam Albanit].
Ne themi: Për sjelljen e këtyre haditheve të dobëta në “Rijadus Salihin” nga vetë Imam Neveviu [Allahu e mëshiroftë!], ky dijetar arsyetohet për këtë për shumë shkaqe, e njëra prej tyre është se ai në hadithet të cilat nuk janë në Sahihun e Buhariut dhe të Muslimit është mbështetur në fjalët e të tjerëve, pa i kontrolluar dhe verifikuar ai ato fare, dhe për shkak të kohës së tij të ngushtë. Për ta kuptuar më mirë, do të sjellim arsyetimin (sqarues) të cilin ia ka bërë Imam Neveviut, shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] në parathënien e “Rijadus Salihin” të verifikuar nga ai, ku thotë: ”E ndoshta arsyeja e autorit, Imam Neveviut, Allahu e mëshiroftë!, për hadithet e dobëta që gjenden në librin e tij, (përkundër kujdesit të tij të madh që të sjellë vetëm hadithe të vërteta) është se, ai zakonisht është mbështetur në vlerësimin e Tirmidhiut të haditheve, si Sahih dhe Hasen, dhe në heshtjen e Ebu Davudit në (disa) hadithe! Për këtë bile ai është deklaruar në hyrjen e librit të tij “El Edhkar”, faqe 65, ku thotë: "Na është transmetuar në Sunenin e Ebu Davudit me sened të mirë, dhe ai nuk e ka shpallur të dobët”.Pra, imam Neveviu nuk i është përkushtuar procedurës së verifikimit të tij, por është mbështetur në ata dy. Kjo është mënyra e shumicës së Fukahave të mëvonshëm, të cilët janë marrë me hadith, një numër i vogël i tyre janë prej atyreve, të cilët vërtetojnë fjalët e dijetarëve mbi çdo hadith, ashtu siç e kishte zakon el Hafidh Ibn Haxheri në disa libra të tij. Dhe rrallë gjen dikë prej të mëvonshmëve, të cilët kanë ardhur pas tij e që veprojnë kështu.
Përndryshe, sikur Neveviut [Allahu e mëshiroftë!] t’i ishte lehtësuar shikimi në këto hadithe, sigurisht se edhe atij do t’i ishin bërë të qarta (inshaAllah) mangësitë dhe dobësitë e këtyre haditheve. Por, ka mundësi që ai të ketë një arsye tjetër, e ajo është gjëja për të cilën vetë është deklaruar në parathënien e “el Edhkarit”, i cili thotë: "Kurse sa i përket atyre haditheve që nuk janë në Sahihajn, për to referohem në librat e “Suneneve” dhe të ngjajshmeve me to, duke e sqaruar në të shumtën e rasteve shkallën e hadithit si: Sahih, Hasen apo Daif, nëse ka (hadith) Daif; e është e mundur që të më ikë vlerësimi i ndonjë hadithi sahih, hasen dhe daif”.”[mbaroi edhe fjala e Imam Albanit].
Kurse sa i përket asaj që u cek më lart nga fjala e Imam
Albanit [Allahu e mëshiroftë!] se nuk duhet mbështetur prerazi në verifikimet e
Ebu Davudit dhe Tirmidhiut në hadithe, për këtë do të cekim tjetër herë (diku
tjetër) sqarimin e Albanit (në detaje) pas kësaj fjale të fundit të Imam
Neveviut; edhe pse, edhe sikur ta kishim cekur këtu, sigurisht se lexuesit edhe
më shumë do të kishin përfituar, por nga frika se mos po zgjatet shumë po e
lëmë me kaq. Kjo ishte sa i përket kësaj, nëse i ndodhë dikujt të pyet për atë
që cekëm më lart.
Ndëra sa i përket haditheve të dobëta, të cilat nuk gjenden në versionin e shkurtuar të “Rijadus Salihin”, ato do t’i sjellim vetëm me numrat dhe transmetimet; siç thamë edhe më lartë se kush do që t’i dijë edhe këto (tekstualisht), në mënyrë që të mos punojë me hadithe të dobëta, atëherë (në bazë të numrave) le t’i shikojë në “Rijadus Salihin”-in e kompletuar me të gjitha hadithet në gjuhën arabe.
Para se t’i sjellim hadithet e dobëta (brenda versionit të shkurtuar) dhe diçka nga fjalët e dijetarëve rreth këtyre haditheve. Së pari do të flasim rreth të vepruarit me hadithe të dobëta, qofshin ato që kanë të bëjnë me dispozita apo me fadailul e’amal, e që njëherit- ky është njëri prej motiveve që më shtyri t’i rrekem kësaj pune. Ngase kjo çështje është njëra ndër çështjet shumë të rëndësishme, për të cilën muslimanët kanë nevojë të dijnë, në mënyrë që kur të bëhet ibadet-adhurim, të bëhet ibadet i mbështetur në argumente të vërteta (ashtu siç edhe e kërkon feja jonë), e jo të mbështetet në pasim symbyllurazi të medh’hebeve dhe njerëzve, fjalët e të cilëve nuk janë për t’u argumentuar.
Ngase nëse muslimani bën ibadet jo të mbështetur në argumente, kur të dalë para Allahut të Madhëruar në Ditën e Gjykimit, ai do të mendojë se ka kryer punë të mëdha. Mirëpo, në të vërtetë, ai do t’i ketë veprat e tij pluhur dhe asgjë, sepse në këtë botë është mbështetur në hadithe të dobëta apo të shpifura. E që, për fat të keq, kjo është shumë e përhapur, si te xhemati, poashtu edhe te hoxhallarët. Në të vërtetë, të rrallë janë ata që u pengon të punohet me këso lloj hadithesh, saqë nëse dikujt i thua se: ky hadith është Daif, të shikon me sy nënçmues dhe të injoron, ngase atyre (siç thashë më herët) nuk u pengon dhe nuk u intereson se me çfarë hadithesh punohet, kryesorja të punohet!!
Siç duket, ata kanë harruar apo (sigurisht po them) këta nuk e dijnë, se prej kushteve që vepra të ngritet dhe pranohet tek Allahu azze ve xhel, përveç sinqeritetit, poashtu kërkohet që vepra të jetë edhe në pajtim me Sunnetin e Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!].
Nëse vepra është vetëm me sinqeritet e nuk është e qëlluar (nuk e pason Pejgamberin apo nuk është në përputhshmëri me Sunnetin), atëherë kjo vepër nuk pranohet. Po edhe nëse është e qëlluar, e nuk ka sinqeritet në të (bëhet për dikë tjetër, përveç Allahut), atëherë as kjo vepër nuk pranohet. Si dhe nëse është e zhveshur prej sinqeritetit dhe sunnetit, as kjo nuk pranohet; por, ajo vepër, e cila ngritet dhe pranohet tek Allahu i Madhëruar është vepra, e cila i posedon këto dy cilësi: Sinqeritetin (të bëhet vetëm për Allahun e jo për dikë tjetër, apo për ndonjë levërdi të kësaj bote) si dhe Pasimin e Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] - të jetë në përputhshmëri me Sunnetin e Pejgamberit alejhi-selam.
Ndëra sa i përket haditheve të dobëta, të cilat nuk gjenden në versionin e shkurtuar të “Rijadus Salihin”, ato do t’i sjellim vetëm me numrat dhe transmetimet; siç thamë edhe më lartë se kush do që t’i dijë edhe këto (tekstualisht), në mënyrë që të mos punojë me hadithe të dobëta, atëherë (në bazë të numrave) le t’i shikojë në “Rijadus Salihin”-in e kompletuar me të gjitha hadithet në gjuhën arabe.
Para se t’i sjellim hadithet e dobëta (brenda versionit të shkurtuar) dhe diçka nga fjalët e dijetarëve rreth këtyre haditheve. Së pari do të flasim rreth të vepruarit me hadithe të dobëta, qofshin ato që kanë të bëjnë me dispozita apo me fadailul e’amal, e që njëherit- ky është njëri prej motiveve që më shtyri t’i rrekem kësaj pune. Ngase kjo çështje është njëra ndër çështjet shumë të rëndësishme, për të cilën muslimanët kanë nevojë të dijnë, në mënyrë që kur të bëhet ibadet-adhurim, të bëhet ibadet i mbështetur në argumente të vërteta (ashtu siç edhe e kërkon feja jonë), e jo të mbështetet në pasim symbyllurazi të medh’hebeve dhe njerëzve, fjalët e të cilëve nuk janë për t’u argumentuar.
Ngase nëse muslimani bën ibadet jo të mbështetur në argumente, kur të dalë para Allahut të Madhëruar në Ditën e Gjykimit, ai do të mendojë se ka kryer punë të mëdha. Mirëpo, në të vërtetë, ai do t’i ketë veprat e tij pluhur dhe asgjë, sepse në këtë botë është mbështetur në hadithe të dobëta apo të shpifura. E që, për fat të keq, kjo është shumë e përhapur, si te xhemati, poashtu edhe te hoxhallarët. Në të vërtetë, të rrallë janë ata që u pengon të punohet me këso lloj hadithesh, saqë nëse dikujt i thua se: ky hadith është Daif, të shikon me sy nënçmues dhe të injoron, ngase atyre (siç thashë më herët) nuk u pengon dhe nuk u intereson se me çfarë hadithesh punohet, kryesorja të punohet!!
Siç duket, ata kanë harruar apo (sigurisht po them) këta nuk e dijnë, se prej kushteve që vepra të ngritet dhe pranohet tek Allahu azze ve xhel, përveç sinqeritetit, poashtu kërkohet që vepra të jetë edhe në pajtim me Sunnetin e Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!].
Nëse vepra është vetëm me sinqeritet e nuk është e qëlluar (nuk e pason Pejgamberin apo nuk është në përputhshmëri me Sunnetin), atëherë kjo vepër nuk pranohet. Po edhe nëse është e qëlluar, e nuk ka sinqeritet në të (bëhet për dikë tjetër, përveç Allahut), atëherë as kjo vepër nuk pranohet. Si dhe nëse është e zhveshur prej sinqeritetit dhe sunnetit, as kjo nuk pranohet; por, ajo vepër, e cila ngritet dhe pranohet tek Allahu i Madhëruar është vepra, e cila i posedon këto dy cilësi: Sinqeritetin (të bëhet vetëm për Allahun e jo për dikë tjetër, apo për ndonjë levërdi të kësaj bote) si dhe Pasimin e Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] - të jetë në përputhshmëri me Sunnetin e Pejgamberit alejhi-selam.
Në këto dy kushte aludojnë Fjalët e Allahut subhanehu ve
teala, i Cili thotë:"... Kështu pra, kushdo që shpreson për Takimin me
Zotin e tij, le të bëjë vepra të mira dhe të mos i bëjë shok askënd në adhurim
ndaj Zotit të tij”. Kehf:110.
Dhe thotë: “Sigurisht, kushdo që ia nënshtron fytyrën e tij Allahut dhe është Muhsin (vepërmirë), atëherë shpërblimi për ta është te Zoti i tyre dhe për ta as nuk do të ketë frikë dhe as nuk do të pikëllohen”. Bekareh: 112.
Poashtu thotë: ”Dhe kush mund të jetë më i mirë në fe se sa ai që ia nënshtron fytyrën e tij Allahut dhe njëherit është Muhsin (vepërmirë)…”. Nisa:125.
Pra, në të tri këto ajete, pas sinqeritetit është kushtëzuar që vepra të jetë e mirë; për ata që dëshirojnë të takohen me Zotin e tyre, për ata të cilët dëshirojnë që të mos kenë frikë dhe pikëllim (në dynja dhe ahiret); dhe për ata të cilët dëshirojnë që të jenë prej më të mirëve tek Allahu.
Fudajl ibn Ijjadi [Allahu e meshirofte!] në Fjalën e të Lartësuarit: “…me qëllim që të provojë kush nga ju është më vepërmirë...” (Mulk:2), ka thënë: ”Më e sinqerta e saj dhe më e qëlluara”.
I thanë: O Ebu Alij: çka është kjo më e sinqerta e saj dhe më e qëlluara?
Ai tha: Vërtet nëse vepra është me sinqeritet dhe nuk është e qëlluar (e drejtë), nuk pranohet. Po edhe nëse është e qëlluar, e nuk është me sinqeritet, nuk pranohet, derisa të jetë me sinqeritet dhe e qëlluar”.
Pra, për këtë arsye muslimani duhet të jetë syçelë dhe i kujdesshëm se me çfarë hadithesh flet, punon dhe i thërret të tjerët në to. Nëse nuk ka mundësi që ai vetë t’i dallojë hadithet e vërteta nga ato të dobëta, atëherë le të pyesë të tjerët (besnikët) se ç’thonë për to dijetarët eminentë të hadithit, të kësaj kohe. Megjithatë, përkundër të këqijave tradicionale medh’hebore në trevat tona, aty-këtu ka filluar të ngritet zëri i pasimit të mirëfilltë të Sunnetit, haditheve të vërteta, largimi nga pasimi symbyllurazi i njerëzve dhe medh’hebeve; e tëra kjo padyshim është Dhunti prej Allahut të Madhëruar, e pastaj prej njerëzve, nëpërmjet të cilëve Allahu bëri që të përhapet sunneti i vërtetë i Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] dhe i shokëve të tij [radijaAllahu anhum]. Prej këtyre ringjallësve të sunnetit: Bin Bazi, Uthejmini (Allahu i mëshiroftë!), e në krye të të gjithëve Muhamed Nasiruddin Albani me nxënësit e tij, ku nuk ka vend ku jetojnë muslimanët, vetëm se flitet për punën, veprat dhe metodologjinë e tyre selefite në çdo sferë; Allahu i shpërbleftë me xhennet!
E tani i kthehemi të vërtetës rreth të vepruarit-punuarit me hadithe të dobëta, duke u mbështetur në hadithet, të cilat paralajmërojnë nga të folurit me fjalë, të cilat nuk janë hadithe (me preteks se ato janë hadithe), si dhe fjalët e dijetarëve më eminentë të hadithit të të gjitha kohërave. Mirëpo, para kësaj, nuk duhet harruar të cekim se këtu është fjala për hadithet që kanë të bëjnë me hallalle dhe harame, si dhe me fadailu e’amal. E që për hadithet e dobëta, që kanë të bëjnë me hallallin dhe haramin; të gjithë dijetarët kanë rënë në ujdi apo ka Ixhma’ të tyre se nuk lejohet të punuarit me to.
Dhe thotë: “Sigurisht, kushdo që ia nënshtron fytyrën e tij Allahut dhe është Muhsin (vepërmirë), atëherë shpërblimi për ta është te Zoti i tyre dhe për ta as nuk do të ketë frikë dhe as nuk do të pikëllohen”. Bekareh: 112.
Poashtu thotë: ”Dhe kush mund të jetë më i mirë në fe se sa ai që ia nënshtron fytyrën e tij Allahut dhe njëherit është Muhsin (vepërmirë)…”. Nisa:125.
Pra, në të tri këto ajete, pas sinqeritetit është kushtëzuar që vepra të jetë e mirë; për ata që dëshirojnë të takohen me Zotin e tyre, për ata të cilët dëshirojnë që të mos kenë frikë dhe pikëllim (në dynja dhe ahiret); dhe për ata të cilët dëshirojnë që të jenë prej më të mirëve tek Allahu.
Fudajl ibn Ijjadi [Allahu e meshirofte!] në Fjalën e të Lartësuarit: “…me qëllim që të provojë kush nga ju është më vepërmirë...” (Mulk:2), ka thënë: ”Më e sinqerta e saj dhe më e qëlluara”.
I thanë: O Ebu Alij: çka është kjo më e sinqerta e saj dhe më e qëlluara?
Ai tha: Vërtet nëse vepra është me sinqeritet dhe nuk është e qëlluar (e drejtë), nuk pranohet. Po edhe nëse është e qëlluar, e nuk është me sinqeritet, nuk pranohet, derisa të jetë me sinqeritet dhe e qëlluar”.
Pra, për këtë arsye muslimani duhet të jetë syçelë dhe i kujdesshëm se me çfarë hadithesh flet, punon dhe i thërret të tjerët në to. Nëse nuk ka mundësi që ai vetë t’i dallojë hadithet e vërteta nga ato të dobëta, atëherë le të pyesë të tjerët (besnikët) se ç’thonë për to dijetarët eminentë të hadithit, të kësaj kohe. Megjithatë, përkundër të këqijave tradicionale medh’hebore në trevat tona, aty-këtu ka filluar të ngritet zëri i pasimit të mirëfilltë të Sunnetit, haditheve të vërteta, largimi nga pasimi symbyllurazi i njerëzve dhe medh’hebeve; e tëra kjo padyshim është Dhunti prej Allahut të Madhëruar, e pastaj prej njerëzve, nëpërmjet të cilëve Allahu bëri që të përhapet sunneti i vërtetë i Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] dhe i shokëve të tij [radijaAllahu anhum]. Prej këtyre ringjallësve të sunnetit: Bin Bazi, Uthejmini (Allahu i mëshiroftë!), e në krye të të gjithëve Muhamed Nasiruddin Albani me nxënësit e tij, ku nuk ka vend ku jetojnë muslimanët, vetëm se flitet për punën, veprat dhe metodologjinë e tyre selefite në çdo sferë; Allahu i shpërbleftë me xhennet!
E tani i kthehemi të vërtetës rreth të vepruarit-punuarit me hadithe të dobëta, duke u mbështetur në hadithet, të cilat paralajmërojnë nga të folurit me fjalë, të cilat nuk janë hadithe (me preteks se ato janë hadithe), si dhe fjalët e dijetarëve më eminentë të hadithit të të gjitha kohërave. Mirëpo, para kësaj, nuk duhet harruar të cekim se këtu është fjala për hadithet që kanë të bëjnë me hallalle dhe harame, si dhe me fadailu e’amal. E që për hadithet e dobëta, që kanë të bëjnë me hallallin dhe haramin; të gjithë dijetarët kanë rënë në ujdi apo ka Ixhma’ të tyre se nuk lejohet të punuarit me to.
Mirëpo, nuk janë në pajtim (nuk kanë rënë në ujdi) rreth
haditheve që kanë të bëjnë me fadail e’amal; edhe pse shumica prej tyre
(siç do të shohim më vonë) janë të mendimit se nuk lejohet të punohet me
hadithe të dobëta as në fadail, ngase ato e kanë vendimin Mustehabbeh
(nëse punohet me to ka shpërblim), e mustehabbeh është dispozitë prej pesë
dispozitave të njohura në shkencën e Usuli Fikhut, si: vaxhibi, harami….të
cilat aludojnë në shpërblim apo ndëshkim.
Tek e fundit, cili është qëllimi i dijetarëve të Islamit rreth ndarjes së hadithit në Sahih dhe Daif; apo çfarë dobie ka nga puna qindra vjeçare e dijetarëve të hadithit. Nëse ne ende punojmë me hadithe të dobëta, vallë këtë mund qindra vjeçar të këtyre dijetarëve ta gjuajmë në shportë pa kurrfarë mëshire? “C’është me ju që gjykoni kështu?!” Kalem:36.
Pra, mospajtime tek disa dijetarë ka rreth haditheve të dobëta në Fadail, kurse rreth atyre në hallalle dhe harame, të gjithë janë të pajtimit se nuk punohet me to.
Dijetari i Islamit, Ibn Tejmije [Allahu e mëshiroftë!] në librin e tij “el Kaideh el Xhelileh”, paragrafi numër (477), thotë: ”Dhe askush prej Imamëve nuk është deklaruar se lejohet që të bëhet diçka vaxhib apo mustehabb me hadith daif, ai i cili thotë kështu, veçse e ka kundështuar Ixhma’in”.
Kurse muhadithi Ahmed Shakir [Allahu e mëshiroftë!] në “Baithul Hathith”, faqe 101, thotë: ”Dhe jam i mendimit se zbulimi i dobësisë në hadithet e dobëta është vaxhib-obligim në të gjitha rastet, ngase nëse nuk e sqarojmë këtë, atëherë ai i cili e lexon atë mashtrohet se hadithi është sahih. Posaçërisht nëse ai i cili bartë hadithet është prej dijetarëve të hadithit, në fjalët e të cilëve të tjerët mbështeten në hadithe. Dhe (jam i mendimit) se nuk ka dallim në mes të dispozitave-vendimeve dhe në mes fadailul e’amal, apo të ngjashme, në mosmarrjen me hadith daif. Përkundrazi, askush nuk mund të argumentojë, vetëm se me atë që është transmetuar nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] prej haditheve sahih apo hasen”.
Kurse Ibnul Arabij el Malikij, siç gjindet në “el Kavlul Bedi” fq.195 thotë: ”Vërtet, me hadith daif nuk punohet assesi”.
Kjo ishte sa i përket haditheve të dobëta në hallalle, harame, tregti, martesë dhe shkurorëzim, e të tjera; kurse sa i përket mospajtimit të dijetarëve rreth haditheve të dobëta në fadail, të shohim se ç’thotë shejh Albani [Allahu e meshirofte!] pas një kritike të cilën ia bën Sujutiut në “Sahihul Xhami”, fq.49-52, ku thotë: ”Shumica e njerëzve nga kjo shprehje absolute kuptojnë se nuk ka mospajtime tek çështja e përmendur tek dijetarët, e që nuk është ashtu. Përkundrazi, mospajtimet lidhur me të janë të njohura, siç janë të shpjeguara në librat e shkencës së hadithit, si: ”Kavaidut Tahdith” i Al lames Shejh Xhemaluddin el-Kasimij [Allahu e meshirofte!u teala], ku po në këtë libër, në faqen 113, ka rrëfyer nga një grup i Imamëve se ata nuk e shohin assesi që të punohet me hadith daif, prej tyre: Ibn Mei’ini, Buhariu, Muslimi, Ebu Bekr Ibnul-Arabiu dhe të tjerët, e prej tyre edhe Ibn Hazmi, siç thuhet në “el Milel ven Nahl”.
Them (Albani): Dhe thotë el Hafidh Ibn Rexhebi në “Sherhut Tirmidhij”(k 112/2): ”E ajo që e ka thënë Muslimi në parathënien e librit të tij (d.m.th. në “Sahih”), shumë qartë kuptohet se nuk lejohet të transmetohen hadithet në Tergib dhe Terhib, vetëm se nga ata të cilët transmetojnë në dispozita”.
" Kjo është ajo, me të cilën unë i bindem Allahut, dhe në të i thirri njerëzit, se në asnjë mënyrë nuk punohet me hadith daif, absolutisht, as në fadail dhe mustehabbate, e as në të tjerat. Ngase hadithi daif jep bindje jo të prerë (hamendje, dyshime), e për këtë e di se nuk ka kundërshtime në mes të dijetarëve. Nëse kështu qëndron çështja, atëherë si mund të thuhet se lejohet te punohet me të, kur Allahu azze ve xhel e ka qortuar hamendjen/dyshimin (bindjen jo të sigurtë) në shumë ajete, i Lartësuari thotë: ”...dhe padyshim se hamendja nuk vlen asgjë ndaj të vërtetës”, dhe thotë: ”Ata ndjekin veçse hamendje...”, dhe thotë i Dërguari i Al-llahut [sal-laAllahu alejhi ve sel-lem]: ”Largohuni nga hamendjet/paragjykimet, se padyshim që hamendjet janë fjalët që më së shumti përmbajnë gënjeshtra!”. Tra.Buhariu.…” (mbaroi fjala e Albanit).
Tek e fundit, cili është qëllimi i dijetarëve të Islamit rreth ndarjes së hadithit në Sahih dhe Daif; apo çfarë dobie ka nga puna qindra vjeçare e dijetarëve të hadithit. Nëse ne ende punojmë me hadithe të dobëta, vallë këtë mund qindra vjeçar të këtyre dijetarëve ta gjuajmë në shportë pa kurrfarë mëshire? “C’është me ju që gjykoni kështu?!” Kalem:36.
Pra, mospajtime tek disa dijetarë ka rreth haditheve të dobëta në Fadail, kurse rreth atyre në hallalle dhe harame, të gjithë janë të pajtimit se nuk punohet me to.
Dijetari i Islamit, Ibn Tejmije [Allahu e mëshiroftë!] në librin e tij “el Kaideh el Xhelileh”, paragrafi numër (477), thotë: ”Dhe askush prej Imamëve nuk është deklaruar se lejohet që të bëhet diçka vaxhib apo mustehabb me hadith daif, ai i cili thotë kështu, veçse e ka kundështuar Ixhma’in”.
Kurse muhadithi Ahmed Shakir [Allahu e mëshiroftë!] në “Baithul Hathith”, faqe 101, thotë: ”Dhe jam i mendimit se zbulimi i dobësisë në hadithet e dobëta është vaxhib-obligim në të gjitha rastet, ngase nëse nuk e sqarojmë këtë, atëherë ai i cili e lexon atë mashtrohet se hadithi është sahih. Posaçërisht nëse ai i cili bartë hadithet është prej dijetarëve të hadithit, në fjalët e të cilëve të tjerët mbështeten në hadithe. Dhe (jam i mendimit) se nuk ka dallim në mes të dispozitave-vendimeve dhe në mes fadailul e’amal, apo të ngjashme, në mosmarrjen me hadith daif. Përkundrazi, askush nuk mund të argumentojë, vetëm se me atë që është transmetuar nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] prej haditheve sahih apo hasen”.
Kurse Ibnul Arabij el Malikij, siç gjindet në “el Kavlul Bedi” fq.195 thotë: ”Vërtet, me hadith daif nuk punohet assesi”.
Kjo ishte sa i përket haditheve të dobëta në hallalle, harame, tregti, martesë dhe shkurorëzim, e të tjera; kurse sa i përket mospajtimit të dijetarëve rreth haditheve të dobëta në fadail, të shohim se ç’thotë shejh Albani [Allahu e meshirofte!] pas një kritike të cilën ia bën Sujutiut në “Sahihul Xhami”, fq.49-52, ku thotë: ”Shumica e njerëzve nga kjo shprehje absolute kuptojnë se nuk ka mospajtime tek çështja e përmendur tek dijetarët, e që nuk është ashtu. Përkundrazi, mospajtimet lidhur me të janë të njohura, siç janë të shpjeguara në librat e shkencës së hadithit, si: ”Kavaidut Tahdith” i Al lames Shejh Xhemaluddin el-Kasimij [Allahu e meshirofte!u teala], ku po në këtë libër, në faqen 113, ka rrëfyer nga një grup i Imamëve se ata nuk e shohin assesi që të punohet me hadith daif, prej tyre: Ibn Mei’ini, Buhariu, Muslimi, Ebu Bekr Ibnul-Arabiu dhe të tjerët, e prej tyre edhe Ibn Hazmi, siç thuhet në “el Milel ven Nahl”.
Them (Albani): Dhe thotë el Hafidh Ibn Rexhebi në “Sherhut Tirmidhij”(k 112/2): ”E ajo që e ka thënë Muslimi në parathënien e librit të tij (d.m.th. në “Sahih”), shumë qartë kuptohet se nuk lejohet të transmetohen hadithet në Tergib dhe Terhib, vetëm se nga ata të cilët transmetojnë në dispozita”.
" Kjo është ajo, me të cilën unë i bindem Allahut, dhe në të i thirri njerëzit, se në asnjë mënyrë nuk punohet me hadith daif, absolutisht, as në fadail dhe mustehabbate, e as në të tjerat. Ngase hadithi daif jep bindje jo të prerë (hamendje, dyshime), e për këtë e di se nuk ka kundërshtime në mes të dijetarëve. Nëse kështu qëndron çështja, atëherë si mund të thuhet se lejohet te punohet me të, kur Allahu azze ve xhel e ka qortuar hamendjen/dyshimin (bindjen jo të sigurtë) në shumë ajete, i Lartësuari thotë: ”...dhe padyshim se hamendja nuk vlen asgjë ndaj të vërtetës”, dhe thotë: ”Ata ndjekin veçse hamendje...”, dhe thotë i Dërguari i Al-llahut [sal-laAllahu alejhi ve sel-lem]: ”Largohuni nga hamendjet/paragjykimet, se padyshim që hamendjet janë fjalët që më së shumti përmbajnë gënjeshtra!”. Tra.Buhariu.…” (mbaroi fjala e Albanit).
Ndërsa Ibn Tejmije [Allahu e mëshiroftë!] në librin e tij
fenomenal dhe të pashoq “Kaidetun Xheliletun fit Tevessul vel Vesileh”,
ka folur gjatë rreth kësaj çështjeje, e cila përfshinë shumë elemente-degë me rëndësi
që kanë të bëjnë me të, ku nga paragrafi 477 e deri te paragrafi 486 thotë
kështu: ”Në Sheriat nuk lejohet të mbështeturit (të punuarit) në hadithe të
dobëta, të cilat nuk janë sahiha e as hasen. Mirëpo, Ahmed ibn Hanbeli dhe të
tjerët prej dijetarëve e kanë lejuar që të transmetohet në fadailul-e’amal, përderisa
nuk dihet se: a është i vërtetë apo nuk dihet se: a është i shpikur. Ngase
nëse dihet se vepra është ligjëruar me argument legjitim dhe është transmetuar
vlera e saj me hadith, i cili nuk dihet se a është gënjeshtër; atëherë lejohet
që shpërblimi të jetë i realizueshëm, dhe askush prej Imamëve nuk është
deklaruar se lejohet që të bëhet diçka vaxhib apo mustehabb me hadith daif;
e kush thotë kështu, vetëm se e ka kundërshtuar Ixhma’in.
Kjo është njësoj sikur me atë që nuk lejohet të bëhet diç haram, veçse me argument legjitim. Mirëpo, nëse dihet ndalesa e saj (me një transmetim tjetër të vërtetë) dhe njëherit është transmetuar ndonjë hadith që kërcënon vepruesin e saj (veprës së ndaluar), dhe nuk mendohet se kjo është gënjeshtër, atëherë lejohet që të transmetohet.
Prandaj, lejohet të transmetohet në tergib dhe terhib, përderisa nuk dihet se është gënjeshtër, dhe me kusht që të dihet paraprakisht se Allahu ka nxitur në të apo ka kërcënuar nga ai me një argument tjetër legjitim, nga i cili nuk dihet gjë për gjendjen e tij (a është sahih apo daif). Dhe kjo i ngjan Israilijateve, të cilat lejohet të transmetohen, me kusht që nëse nuk dihet se janë të shpikura vetëm për tergib dhe terhib, në të cilën dihet se Allahu ka urdhëruar apo ka ndaluar në fenë tonë. Kurse të bëhet diçka sheriat për neve, thjesht vetëm me Israilijate, të cilat nuk janë të verifikuara, këtë nuk e thotë dijetari. Dhe nuk i kanë marrë për bazë në sheriat këto hadithe as Ahmed ibn Hanbeli e as imamët e tjerë sikur ai. Ndërsa ai i cili ka bartur fjalë nga Ahmedi se, kinse ai ka argumentuar me hadith daif, i cili nuk është as sahih e as hasen, (këtë gabim) vetëm se ia ka mveshur atij”.
Në lidhje me pjesën e fundit të këtij paragrafi të Ibn Tejmijes, Ahmed Shakiri në “Baithul Hathith”, fq. 101 thotë: ”Kurse sa i përket asaj që e kanë thënë Ahmed ibn Hanbeli, Abdurrahman ibn Mehdiu, Abdullah Ibn Mubareku: ”Nëse na vjen diçka nga transmetimet në Hallalle dhe Harame, ne bëhemi më rigoroz, e nëse na vie në fadail dhe të ngjashme me to, atëherë bëhemi më tolerant”. Ata me këtë kanë për qëllim -siç e shoh të vërtetë unë, e Allahu e din më së miri-, se me tolerancë këtu është për qëllim marrja e hadithit hasen, i cili nuk e ka arritur shkallën e Sahihut. Ngase terminologjia e dallimit në mes sahihut dhe hasenit në kohën e tyre nuk ka qenë e qartë dhe e qëndrueshme, përkundrazi, shumica e tyre nuk e kanë cilësuar hadithin, vetëm se si Sahih apo Daif”.
Ibn Tejmijje [Allahu e mëshiroftë!] pastaj në vazhdim thotë: ”Mirëpo, Ahmed ibn Hanbeli dhe dijetarët e tjerë të hadithit e kanë pasur zakon që hadithin ta ndajnë në dy lloje: Sahih dhe Daif. Pastaj daifi tek ata është ndarë në daif metruk, me të cilin nuk argumentohet,, dhe në daif hasen; sikur që dobësia e njeriut kur të sëmuret ndahet në sëmundje të frikshme, e cila ndalon që të jipet sadaka nga kapitali (i tij), dhe sëmundje të lehtë, e cila nuk ndalon nga ajo.
Ebu Isa et Tirmidhi është i pari, i cili njihet ta ketë ndarë, në Sunenin e tij, hadithin në tri lloje: Sahih, Hasen dhe Daif. Haseni tek ai është ai hadith, i cili ka shumë rrugë dhe nuk ka në transmetuesit e tij asnjë, i cili është i akuzuar apo është shadh. E ky hadith dhe të tjerët si ky, janë ato hadithe që Ahmedi i quan daife dhe argumenton me to, dhe për këtë (lloj të hadithit) Ahmedi për hadith daif (hasen), me të cilin argumentohet, ka marrë shembullin e hadithit të Amr ibn Shuajbit dhe të Ibrahim el-Hixhrij, dhe të ngjashmit me këta dy. E kjo është e shtjelluar në vendin e vet”.
Dhe thotë Ibn Tejmije në ”Mexhmu’ul Fetava” (18/65-68): ”Gjithashtu, ajo në të cilën ecin dijetarët (si Imam Ahmedi) lidhur me të vepruarit me hadith daif në fadailu-e’amal: nuk kuptohet nga kjo që të konsiderohet diçka Mustehabb me hadith, me të cilin nuk argumentohet, nga se Mustehab është vendim ligjor-sheriati, i cili nuk sheriatizohet-bëhet ligjor, vetëm se me argument ligjor-sheriat. Prandaj, kush thotë për Allahun, se Ai e do një vepër prej veprave, dhe ai për këtë nuk ka argument nga sheriati, ai vetëm se ka sheriatizuar diçka prej Fesë, atë që Allahu nuk e ka lejuar, ashtu sikur ta kishte bërë një gjë obligim apo të ndaluar. Për këtë shkak, dijetarët kanë qenë kontradiktorë në çështjen e Mustehabbit, sikurse në të tjerat. Bile kjo (Mustehabi) është parim i fesë, i ligjëruar”.
Kjo është njësoj sikur me atë që nuk lejohet të bëhet diç haram, veçse me argument legjitim. Mirëpo, nëse dihet ndalesa e saj (me një transmetim tjetër të vërtetë) dhe njëherit është transmetuar ndonjë hadith që kërcënon vepruesin e saj (veprës së ndaluar), dhe nuk mendohet se kjo është gënjeshtër, atëherë lejohet që të transmetohet.
Prandaj, lejohet të transmetohet në tergib dhe terhib, përderisa nuk dihet se është gënjeshtër, dhe me kusht që të dihet paraprakisht se Allahu ka nxitur në të apo ka kërcënuar nga ai me një argument tjetër legjitim, nga i cili nuk dihet gjë për gjendjen e tij (a është sahih apo daif). Dhe kjo i ngjan Israilijateve, të cilat lejohet të transmetohen, me kusht që nëse nuk dihet se janë të shpikura vetëm për tergib dhe terhib, në të cilën dihet se Allahu ka urdhëruar apo ka ndaluar në fenë tonë. Kurse të bëhet diçka sheriat për neve, thjesht vetëm me Israilijate, të cilat nuk janë të verifikuara, këtë nuk e thotë dijetari. Dhe nuk i kanë marrë për bazë në sheriat këto hadithe as Ahmed ibn Hanbeli e as imamët e tjerë sikur ai. Ndërsa ai i cili ka bartur fjalë nga Ahmedi se, kinse ai ka argumentuar me hadith daif, i cili nuk është as sahih e as hasen, (këtë gabim) vetëm se ia ka mveshur atij”.
Në lidhje me pjesën e fundit të këtij paragrafi të Ibn Tejmijes, Ahmed Shakiri në “Baithul Hathith”, fq. 101 thotë: ”Kurse sa i përket asaj që e kanë thënë Ahmed ibn Hanbeli, Abdurrahman ibn Mehdiu, Abdullah Ibn Mubareku: ”Nëse na vjen diçka nga transmetimet në Hallalle dhe Harame, ne bëhemi më rigoroz, e nëse na vie në fadail dhe të ngjashme me to, atëherë bëhemi më tolerant”. Ata me këtë kanë për qëllim -siç e shoh të vërtetë unë, e Allahu e din më së miri-, se me tolerancë këtu është për qëllim marrja e hadithit hasen, i cili nuk e ka arritur shkallën e Sahihut. Ngase terminologjia e dallimit në mes sahihut dhe hasenit në kohën e tyre nuk ka qenë e qartë dhe e qëndrueshme, përkundrazi, shumica e tyre nuk e kanë cilësuar hadithin, vetëm se si Sahih apo Daif”.
Ibn Tejmijje [Allahu e mëshiroftë!] pastaj në vazhdim thotë: ”Mirëpo, Ahmed ibn Hanbeli dhe dijetarët e tjerë të hadithit e kanë pasur zakon që hadithin ta ndajnë në dy lloje: Sahih dhe Daif. Pastaj daifi tek ata është ndarë në daif metruk, me të cilin nuk argumentohet,, dhe në daif hasen; sikur që dobësia e njeriut kur të sëmuret ndahet në sëmundje të frikshme, e cila ndalon që të jipet sadaka nga kapitali (i tij), dhe sëmundje të lehtë, e cila nuk ndalon nga ajo.
Ebu Isa et Tirmidhi është i pari, i cili njihet ta ketë ndarë, në Sunenin e tij, hadithin në tri lloje: Sahih, Hasen dhe Daif. Haseni tek ai është ai hadith, i cili ka shumë rrugë dhe nuk ka në transmetuesit e tij asnjë, i cili është i akuzuar apo është shadh. E ky hadith dhe të tjerët si ky, janë ato hadithe që Ahmedi i quan daife dhe argumenton me to, dhe për këtë (lloj të hadithit) Ahmedi për hadith daif (hasen), me të cilin argumentohet, ka marrë shembullin e hadithit të Amr ibn Shuajbit dhe të Ibrahim el-Hixhrij, dhe të ngjashmit me këta dy. E kjo është e shtjelluar në vendin e vet”.
Dhe thotë Ibn Tejmije në ”Mexhmu’ul Fetava” (18/65-68): ”Gjithashtu, ajo në të cilën ecin dijetarët (si Imam Ahmedi) lidhur me të vepruarit me hadith daif në fadailu-e’amal: nuk kuptohet nga kjo që të konsiderohet diçka Mustehabb me hadith, me të cilin nuk argumentohet, nga se Mustehab është vendim ligjor-sheriati, i cili nuk sheriatizohet-bëhet ligjor, vetëm se me argument ligjor-sheriat. Prandaj, kush thotë për Allahun, se Ai e do një vepër prej veprave, dhe ai për këtë nuk ka argument nga sheriati, ai vetëm se ka sheriatizuar diçka prej Fesë, atë që Allahu nuk e ka lejuar, ashtu sikur ta kishte bërë një gjë obligim apo të ndaluar. Për këtë shkak, dijetarët kanë qenë kontradiktorë në çështjen e Mustehabbit, sikurse në të tjerat. Bile kjo (Mustehabi) është parim i fesë, i ligjëruar”.
Imam Muslimi i konsideron mëkatarë ata,
të cilët transmetojnë nga Daifi,
qoftë edhe në Fadailul E’amal, dhe nuk e tregojnë gjendjen e tij
Në parathënien e Sahihut të tij (1/29), thotë: “Dhe ata (dijetarët e hadithit) ia kane bërë vetvetes të obligueshme zbulimin e mangësive të transmetuesve të hadithit dhe bartësve të habereve (haditheve), dhe me këtë kanë dhënë fetva, ngase në të (fshehjen e tyre) ka një rrezik të madh. Sepse lajmet (hadithet) në çështje të Fesë vijnë duke lajmëruar për ndonjë hallall apo haram, urdhër apo ndalesë dhe tergib apo terhib. Prandaj, nëse transmetuesi i tij (lajmit-hadithit) nuk është në shkallë të besnikërisë dhe emanetit, kurse ai i cili e njeh gjendjen e tij nuk u tregon të tjerëve (të cilët nuk e njohin) për mangësinë e tij, dhe transmeton nga ai, atëherë ai është mëkatar me këtë vepër të tij, mashtrues i muslimanëve…”.
Imam Shatibiu, të mbeshteturit në hadithe të dobëta e cilëson si metodë
të Risimtarëve-shpikësve në Fe
Në librin e tij “El I’tisam” (vell. I, f.229) thotë: ”Prej metodologjisë së Risimtarëve është të mbështeturit në hadithe të dobëta, (prej tyre): të mbështeturit në hadithe vahije (daife) dhe ato të shpifura mbi Pejgamberin [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], të cilat nuk i pranojnë dijetarët e hadithit, për të punuar me to: sikur hadithi i “Iktihalit” ditën e Ashures,… (derisa tha): e siç dihet, me shembullin e këtyre haditheve nuk sheriatizohet ndonjë vendim-dispozitë, dhe nuk bëhet bazë në sheriat. Kush e bën këtë, atëherë ai është injorant, gabues në bartjen e dijes. Kurse nga ata të cilët mbështetemi në dije dhe fe, nuk na është transmetuar se duhet të veprojmë kështu…”.
Pra, kjo është e vërteta dhe e vetmja e vërtetë në lidhje me të punuarit me hadithe të dobëta, si në hallalle dhe harame, poashtu edhe në mustehabate. Dhe përkunder që “disa” dijetarë kanë lejuar që të punohet me hadithe të dobëta vetëm në fadailul-e’amal , e jo në diçka tjetër; ata edhe për këtë lejim në fadail kanë vënë kushte.
Shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] në Sahihul Xhami’ (vell. I, f.52-56) thotë: ”Për këtë arsye unë ndiej se e kam obligim në këtë rast që t’i sjell këtu ato kushte nga një burim besnik, në mënyrë që të vërehet se sa pak njerëzit i përmbahen atyre, gjë e cila i ka shtyrë ata që ta zgjerojnë rrethin e sheriatit dhe të dispozitave me hadithe të dobëta dhe të shpikura. El Hafidh es Sehavi në “El Kavlul Vedi’“ thotë: ”Shejhun tim (d.m.th.: Ibn Haxher Askalanin) shumë herë e kam dëgjuar duke thënë (por edhe m’a ka shkruar me shkrim) se: kushtet e të punuarit me hadith daif janë tri:
I pari: për këtë të parin, të gjithë (dijetarët) janë të pajtimit, e ai është që dobësia (në hadith) të jetë jo e fortë, kështu që (ky lloj i hadithit) del nga rrethi i atyre që janë të veçuar (me hadithe) sikur: gënjeshtarët, apo ata që janë të akuzuar me gënjeshtra, dhe kushdo që ka gabime fatale.
I dyti: që (hadithi daif) të vijë pas një parimi të përgjithshëm, e që me këtë del nga të shpikurat, të cilat nuk kanë bazë fare.
I treti: gjatë të punuarit me të, të mos ketë bindje se është i vërtetë, në mënyrë që mos t’i atribohet Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] atë që nuk e ka thënë ai.
Tha (Ibn Haxheri): dy të fundit janë nga Ibn Abdusselami dhe shoku i tij, Ibn Dekik el I’d, kurse Ixhmain për kushtin e parë e ka transmetuar Al lai “.
Them (Albani): Këto kushte precize janë shumë të rëndësishme, dhe sikur ata të cilët punojnë me hadithe daifeh, t’iu kishin përmbajtur këtyre (kushteve), rezultati do të kishte qenë se do të ishte ngushtuar rrethi i të punuarit me to, apo ndoshta edhe do të ishte zhdukur fare; e këtë e sqarojmë nga tri kënde:
Së pari: Kushti i parë, na dëfton se njohja e gjendjes së hadithit -që me të ndokush dëshiron që të punojë me të-, është obligim, në mënyrë që të largohet nga të vepruarit me të nëse është me dobësi të madhe. Kurse sa i përket kësaj njohje (të gjendjes së hadithit), është shumë vështirë për shumicën e njerëzve, dhe ata dëshirojnë që të punojnë me çdo hadith daif për arsye se dijetarët e hadithit janë të paktë, e posaqërisht në këtë kohë. Me ta (dijetarët e hadithit) kam për qëllim verifikuesit të cilët nuk ju flasin njerëzve vetëm hadithe të vërteta nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], dhe ua tërhjekin vërejtjen atyre dhe i paralajmërojnë nga hadithet e dobëta; dhe ky lloj i (verifikuesve të hadithit) janë shumë shumë të pakët. Allahu na ndihmoftë!
Për këte arsye, vëren se ata të cilët janë sprovuar me të punuarit me hadithe daife, veçse kanë kundërshtuar këtë kusht me një kundërshtim të qartë, sa që secili prej tyre (qoftë edhe prej dijetarëve jo të hadithit) nuk ka hadith që zbulon në fadailul e’amal, vetëm se shpejt nxiton që të punojë me të, pa kuptuar fare a është i pastër nga dobësia e madhe. Nëse dikush ia tërhjek vërejtjen se hadithi është daif, ai menjëherë ta sjell-cekë rregullën pretenduese të tyre: “ me hadith daif punohet në fadailul e’amal”, e nëse përkujtohet me këtë kusht, atëherë hesht dhe nuk flet gjë!... (pastaj shejhu bie shembull, dhe thotë):
Së dyti: nga kushti i dytë: ”që hadithi daif të vie pas një parimi të përgjithshëm ..”, kuptohet qartë dhe patjetër se me hadith daif -në të vërtetë- nuk punohet, ashtu siç kuptohet (nga kushti). Por me të punohet pas një parimi të përgjithshëm, kurse me këtë (me hadithin sahih) punohet gjithsesi -me hadith daif apo pa të, e nuk është e kundërta. Dhe me të kundërtën kam për qëllim: të vepruarit me hadith daif nëse nuk ka parim të përgjithshëm.Nga e tëra kjo u konfirmua se puna me hadith daif me këtë kusht, është sipërfaqësore e jo reale, dhe ky është qëllimi i këtij kushti.
Së treti: padyshim se kushti i tretë takohet me kushtin e parë se: patjetër duhet ditur hadithin e dobët, në mënyrë që mos të formohet bindje se ai është sahih. Kurse ti vetëm se e kuptove se shumica e njerëzve në fadailul-e’amal punojnë me hadithe të dobëta dhe nuk e dinë dobësinë e tyre, që është e kundërta e qëllimit nga ky kusht.
Dhe në fund: Ne i këshillojmë vëllezërit tanë musliman, ata të cilët janë në lindje dhe perëndim, që ta lënë të vepruarit me hadithe daife, në tërësi. Dhe t’i orientojnë ambicjet dhe vullnetin e tyre kah të vepruarit me hadithe të vërteta të Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], ngase ato ju mjaftojnë nga të dobëtat. Dhe se në këtë ka shpëtim nga të gënjyerit për Pejgamberin [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], sepse ne nga përvoja kemi parë se ata të cilët e bëjnë të kundërtën, kanë gënjyer, ngase ata punojnë me çdo hadith që ju vie për dore. Ndërsa Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] vetëm se na ka paralajmëruar nga kjo kur thotë:” Nuk i lejohet njeriut që të flasë me çdo gjë që e dëgjon, ngase bie në rrenë”…” (mbaroi fjala e Albanit).
Pra, kur të flitet për ndonjë hadith të dobët, nuk guxojmë apo nuk na lejohet t’ia referojmë Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], apo të themi se [transmetohet nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]; por thuhet se “kinse” transmetohet nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]. Ngase nëse themi ashtu, atëherë ne sikur po ia mveshim Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] atë çka ai në të vërtetë nuk e ka thënë. Kjo ështe e ndaluar nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] rreptësisht; Ibn Xhevziu ne librin e tij Es Sunnetu Miftahul Xhenneh faqe 131 thotë: ”I dërguari i Allahut veçse u është kërcënuar me një kërcënim të madh, gënjeshtarëve të cilët gënjejnë për të, dhe atyre të cilët rrëfejnë hadithe të paverifikuara dhe pa i kuptuar ato; Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] thotë:”Dine se gënjeshtra ndaj meje nuk është sikur gënjshtra ndaj dikujt tjetër, kështu që kushdo që gënjen për mua me qëllim, le ta pregadit karrikën e tij prej zjarrit të xhehennemit”; dhe thotë :” Nuk i lejohet njeriut që të tregojë çdo gjë që dëgjon, ngase bie në rrenë”. Dhe poashtu ka thënë :”Nga fundi i umetit tim do të jenë disa njerëz të cilët do t’ju rrëfejnë me hadithe të cilët nuk i keni dëgjuar ju e as baballarët tuaj, andaj keni kujdes e ruajuni nga ata, kështu që të mos ju devijojnë e as të ju trazojnë”.
Transmetohet nga Semure se Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] ka thënë:”Ai që transmeton nga unë një hadith, duke e ditur se është i rrejshëm, atëherë ai është prej gënjeshtarëve””.
“Prandaj, nga bazat e Besimit tonë është se: sqarimi që duhet t’ua bëjmë të tjerëve mbi hadithet e shpikura dhe të dobëta, është obligim fetar, posaçërisht në këtë kohë kur injoranca ka kapluar, janë përhapë bidate (risi në fe), Shirku mbizotëron (tek njerëzit), njerëzit kanë ndërruar kulturën e tyre Islame me të huajat, ateizmi është rritur me të madhe, risimtarët janë zgjeruar dhe forcuar, pasohen epshet dhe dëshirat, Islami është bërë Garib, dhe ka humbur peshorja fetare”.
qoftë edhe në Fadailul E’amal, dhe nuk e tregojnë gjendjen e tij
Në parathënien e Sahihut të tij (1/29), thotë: “Dhe ata (dijetarët e hadithit) ia kane bërë vetvetes të obligueshme zbulimin e mangësive të transmetuesve të hadithit dhe bartësve të habereve (haditheve), dhe me këtë kanë dhënë fetva, ngase në të (fshehjen e tyre) ka një rrezik të madh. Sepse lajmet (hadithet) në çështje të Fesë vijnë duke lajmëruar për ndonjë hallall apo haram, urdhër apo ndalesë dhe tergib apo terhib. Prandaj, nëse transmetuesi i tij (lajmit-hadithit) nuk është në shkallë të besnikërisë dhe emanetit, kurse ai i cili e njeh gjendjen e tij nuk u tregon të tjerëve (të cilët nuk e njohin) për mangësinë e tij, dhe transmeton nga ai, atëherë ai është mëkatar me këtë vepër të tij, mashtrues i muslimanëve…”.
Imam Shatibiu, të mbeshteturit në hadithe të dobëta e cilëson si metodë
të Risimtarëve-shpikësve në Fe
Në librin e tij “El I’tisam” (vell. I, f.229) thotë: ”Prej metodologjisë së Risimtarëve është të mbështeturit në hadithe të dobëta, (prej tyre): të mbështeturit në hadithe vahije (daife) dhe ato të shpifura mbi Pejgamberin [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], të cilat nuk i pranojnë dijetarët e hadithit, për të punuar me to: sikur hadithi i “Iktihalit” ditën e Ashures,… (derisa tha): e siç dihet, me shembullin e këtyre haditheve nuk sheriatizohet ndonjë vendim-dispozitë, dhe nuk bëhet bazë në sheriat. Kush e bën këtë, atëherë ai është injorant, gabues në bartjen e dijes. Kurse nga ata të cilët mbështetemi në dije dhe fe, nuk na është transmetuar se duhet të veprojmë kështu…”.
Pra, kjo është e vërteta dhe e vetmja e vërtetë në lidhje me të punuarit me hadithe të dobëta, si në hallalle dhe harame, poashtu edhe në mustehabate. Dhe përkunder që “disa” dijetarë kanë lejuar që të punohet me hadithe të dobëta vetëm në fadailul-e’amal , e jo në diçka tjetër; ata edhe për këtë lejim në fadail kanë vënë kushte.
Shejh Albani [Allahu e mëshiroftë!] në Sahihul Xhami’ (vell. I, f.52-56) thotë: ”Për këtë arsye unë ndiej se e kam obligim në këtë rast që t’i sjell këtu ato kushte nga një burim besnik, në mënyrë që të vërehet se sa pak njerëzit i përmbahen atyre, gjë e cila i ka shtyrë ata që ta zgjerojnë rrethin e sheriatit dhe të dispozitave me hadithe të dobëta dhe të shpikura. El Hafidh es Sehavi në “El Kavlul Vedi’“ thotë: ”Shejhun tim (d.m.th.: Ibn Haxher Askalanin) shumë herë e kam dëgjuar duke thënë (por edhe m’a ka shkruar me shkrim) se: kushtet e të punuarit me hadith daif janë tri:
I pari: për këtë të parin, të gjithë (dijetarët) janë të pajtimit, e ai është që dobësia (në hadith) të jetë jo e fortë, kështu që (ky lloj i hadithit) del nga rrethi i atyre që janë të veçuar (me hadithe) sikur: gënjeshtarët, apo ata që janë të akuzuar me gënjeshtra, dhe kushdo që ka gabime fatale.
I dyti: që (hadithi daif) të vijë pas një parimi të përgjithshëm, e që me këtë del nga të shpikurat, të cilat nuk kanë bazë fare.
I treti: gjatë të punuarit me të, të mos ketë bindje se është i vërtetë, në mënyrë që mos t’i atribohet Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] atë që nuk e ka thënë ai.
Tha (Ibn Haxheri): dy të fundit janë nga Ibn Abdusselami dhe shoku i tij, Ibn Dekik el I’d, kurse Ixhmain për kushtin e parë e ka transmetuar Al lai “.
Them (Albani): Këto kushte precize janë shumë të rëndësishme, dhe sikur ata të cilët punojnë me hadithe daifeh, t’iu kishin përmbajtur këtyre (kushteve), rezultati do të kishte qenë se do të ishte ngushtuar rrethi i të punuarit me to, apo ndoshta edhe do të ishte zhdukur fare; e këtë e sqarojmë nga tri kënde:
Së pari: Kushti i parë, na dëfton se njohja e gjendjes së hadithit -që me të ndokush dëshiron që të punojë me të-, është obligim, në mënyrë që të largohet nga të vepruarit me të nëse është me dobësi të madhe. Kurse sa i përket kësaj njohje (të gjendjes së hadithit), është shumë vështirë për shumicën e njerëzve, dhe ata dëshirojnë që të punojnë me çdo hadith daif për arsye se dijetarët e hadithit janë të paktë, e posaqërisht në këtë kohë. Me ta (dijetarët e hadithit) kam për qëllim verifikuesit të cilët nuk ju flasin njerëzve vetëm hadithe të vërteta nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], dhe ua tërhjekin vërejtjen atyre dhe i paralajmërojnë nga hadithet e dobëta; dhe ky lloj i (verifikuesve të hadithit) janë shumë shumë të pakët. Allahu na ndihmoftë!
Për këte arsye, vëren se ata të cilët janë sprovuar me të punuarit me hadithe daife, veçse kanë kundërshtuar këtë kusht me një kundërshtim të qartë, sa që secili prej tyre (qoftë edhe prej dijetarëve jo të hadithit) nuk ka hadith që zbulon në fadailul e’amal, vetëm se shpejt nxiton që të punojë me të, pa kuptuar fare a është i pastër nga dobësia e madhe. Nëse dikush ia tërhjek vërejtjen se hadithi është daif, ai menjëherë ta sjell-cekë rregullën pretenduese të tyre: “ me hadith daif punohet në fadailul e’amal”, e nëse përkujtohet me këtë kusht, atëherë hesht dhe nuk flet gjë!... (pastaj shejhu bie shembull, dhe thotë):
Së dyti: nga kushti i dytë: ”që hadithi daif të vie pas një parimi të përgjithshëm ..”, kuptohet qartë dhe patjetër se me hadith daif -në të vërtetë- nuk punohet, ashtu siç kuptohet (nga kushti). Por me të punohet pas një parimi të përgjithshëm, kurse me këtë (me hadithin sahih) punohet gjithsesi -me hadith daif apo pa të, e nuk është e kundërta. Dhe me të kundërtën kam për qëllim: të vepruarit me hadith daif nëse nuk ka parim të përgjithshëm.Nga e tëra kjo u konfirmua se puna me hadith daif me këtë kusht, është sipërfaqësore e jo reale, dhe ky është qëllimi i këtij kushti.
Së treti: padyshim se kushti i tretë takohet me kushtin e parë se: patjetër duhet ditur hadithin e dobët, në mënyrë që mos të formohet bindje se ai është sahih. Kurse ti vetëm se e kuptove se shumica e njerëzve në fadailul-e’amal punojnë me hadithe të dobëta dhe nuk e dinë dobësinë e tyre, që është e kundërta e qëllimit nga ky kusht.
Dhe në fund: Ne i këshillojmë vëllezërit tanë musliman, ata të cilët janë në lindje dhe perëndim, që ta lënë të vepruarit me hadithe daife, në tërësi. Dhe t’i orientojnë ambicjet dhe vullnetin e tyre kah të vepruarit me hadithe të vërteta të Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], ngase ato ju mjaftojnë nga të dobëtat. Dhe se në këtë ka shpëtim nga të gënjyerit për Pejgamberin [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], sepse ne nga përvoja kemi parë se ata të cilët e bëjnë të kundërtën, kanë gënjyer, ngase ata punojnë me çdo hadith që ju vie për dore. Ndërsa Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] vetëm se na ka paralajmëruar nga kjo kur thotë:” Nuk i lejohet njeriut që të flasë me çdo gjë që e dëgjon, ngase bie në rrenë”…” (mbaroi fjala e Albanit).
Pra, kur të flitet për ndonjë hadith të dobët, nuk guxojmë apo nuk na lejohet t’ia referojmë Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], apo të themi se [transmetohet nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]; por thuhet se “kinse” transmetohet nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]. Ngase nëse themi ashtu, atëherë ne sikur po ia mveshim Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] atë çka ai në të vërtetë nuk e ka thënë. Kjo ështe e ndaluar nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] rreptësisht; Ibn Xhevziu ne librin e tij Es Sunnetu Miftahul Xhenneh faqe 131 thotë: ”I dërguari i Allahut veçse u është kërcënuar me një kërcënim të madh, gënjeshtarëve të cilët gënjejnë për të, dhe atyre të cilët rrëfejnë hadithe të paverifikuara dhe pa i kuptuar ato; Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] thotë:”Dine se gënjeshtra ndaj meje nuk është sikur gënjshtra ndaj dikujt tjetër, kështu që kushdo që gënjen për mua me qëllim, le ta pregadit karrikën e tij prej zjarrit të xhehennemit”; dhe thotë :” Nuk i lejohet njeriut që të tregojë çdo gjë që dëgjon, ngase bie në rrenë”. Dhe poashtu ka thënë :”Nga fundi i umetit tim do të jenë disa njerëz të cilët do t’ju rrëfejnë me hadithe të cilët nuk i keni dëgjuar ju e as baballarët tuaj, andaj keni kujdes e ruajuni nga ata, kështu që të mos ju devijojnë e as të ju trazojnë”.
Transmetohet nga Semure se Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!] ka thënë:”Ai që transmeton nga unë një hadith, duke e ditur se është i rrejshëm, atëherë ai është prej gënjeshtarëve””.
“Prandaj, nga bazat e Besimit tonë është se: sqarimi që duhet t’ua bëjmë të tjerëve mbi hadithet e shpikura dhe të dobëta, është obligim fetar, posaçërisht në këtë kohë kur injoranca ka kapluar, janë përhapë bidate (risi në fe), Shirku mbizotëron (tek njerëzit), njerëzit kanë ndërruar kulturën e tyre Islame me të huajat, ateizmi është rritur me të madhe, risimtarët janë zgjeruar dhe forcuar, pasohen epshet dhe dëshirat, Islami është bërë Garib, dhe ka humbur peshorja fetare”.
Hadithet e dobëta brenda versionit të
shkurtuar
Sa i përket përkthimit të këtyre haditheve, i kam lënë ashtu siç janë në versionin e shkurtuar në gjuhën shqipe nga vet treshi i përkthyesve, vetëm se në disa raste do të theksojmë përmirësimet aty ku është nevoja, ngase ky version është përkthyer nga gjuha boshnjake, dhe përkthimet nga gjuha në gjuhë jo të drejtpërdrejta nga burimi, sigurisht që sjellin gabime dhe mund të jenë fatale. Posaçërisht kur nuk krahasohen me origjinalin apo burimin.
Hadithi 67
[Nga Ebu Ja’la Shedad ibn Evs r.a. përcillet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Njeri i mençur ështa ai që e kontrollon vetveten dhe punon për jetën pas vdekjes, kurse njeri i dobët është ai që ndjek dëshirat e epshit të vet dhe pa arsye (pa kurrfarë merite) shpreson se Allahu do t’ia falë”.].
Së pari: përkthimi i fjalës Axhiz në hadith me “i dobët” nuk është korrekt ngase me Axhiz këtu është për qëllim “i marrë, budalla” siç transmetohet edhe në disa hadithe, përndryshe secili lexues që nga leximi i fjalës “i mençur” në fillim të hadithit kupton se e kundërta e të mençurit është i marrë, kështu që edhe duhet të vijë në hadith.
Këtë hadith, përveç Tirmidhiut, poashtu e transmeton edhe Ibn Maxheh (2/1423/4260), dhe Hakimi e ka cilësuar si hadith sahih(!) (1/57 dhe 4/251). Mirëpo, Dhehebiu e ka kritikuar këtë vlerësim të Hakimit në “El-Mevdi’ul-Evvel” duke thënë: ”Jo vAllahi; Ebu Bekri është i dobët”-(Ebu Bekri është transmetues i këtij hadithi, e nuk është Sahabiu i njohur; ke kujdes!(sh.a.)). Hadithin e ka shpallur të dobët edhe Ibn Haxheri në “Hidajetur-Ruvat”(5/49).
Këtë hadith poashtu e ka shpallur të dobët edhe imam Albani [Allahu e meshirofte!] në “El Mishkat” (5289), “Et Tenkil” (2/211), si dhe në “Daiful Xhamius Sagir” (4305).
Hadithi 83
[Transmetohet nga nëna e besimtarëve Ummi Seleme, emri i së cilës ishte Hind bintu Ebi Umejje Hudhejfe el-Mahzumijje r. anha se Pejgamberi s.a.v.s. kur dilte nga shtëpia e tij thoshte: “Në emër të Allahut, mbështetem në Allahun: O Zoti im, të drejtohem për mbrojtje te mos lajthitem e as të më lajthis dikush, të mos rrëshqas e as të rrëshqitem, të mos bëj zullum e as të më bëjnë zullum, të mos inoroj kënd, e as mos të injorohem nga të tjerët”.].
Hadithi është Daif, për shkak të senedit të tij të këputur-ndërprerë, ngase transmetuesi Es She’abij nuk ka dëgjuar (hadithe) nga Ummi Seleme; siç kanë thënë Alij ibn Medini dhe Ibn Haxheri. Shiko “Uxhaletur Ragib” (177). Hadithin e transmetojnë: Ebu Davudi (4/325/5094), Tirmidhiu (5/490/3427), Nesaiu në “Amelul Jevmi vel Lejleh” (175/86 dhe 176/87) dhe në “El Muxhteba” (8/286/286) dhe në “El Kubra” (4/456/7921-7923).
Hadithi 94
[Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a. se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Shpejtoni me vepra të mira, me shtatë sosh: Cka pritni tjetër pos varfërisë së rëndë, ose pasurisë që të mashtron, ose sëmundjes që të dëmton, ose pleqërisë që të shkatërron, ose vdekjes së shpejtë, ose dexhxhalin - ai është më i keqi që e keni pritur e nuk ka ardhë, ose e pritni çastin e fundit; kurse çasti i fundit do të jetë më i ziu dhe më i hidhuri”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/552/2306), dhe hadithi është shumë i dobët, për hollësira shiko “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (1666) të Muhamed Nasirudin Albanit, Allahu e meshirofte!.
Sa i përket përkthimit të këtyre haditheve, i kam lënë ashtu siç janë në versionin e shkurtuar në gjuhën shqipe nga vet treshi i përkthyesve, vetëm se në disa raste do të theksojmë përmirësimet aty ku është nevoja, ngase ky version është përkthyer nga gjuha boshnjake, dhe përkthimet nga gjuha në gjuhë jo të drejtpërdrejta nga burimi, sigurisht që sjellin gabime dhe mund të jenë fatale. Posaçërisht kur nuk krahasohen me origjinalin apo burimin.
Hadithi 67
[Nga Ebu Ja’la Shedad ibn Evs r.a. përcillet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Njeri i mençur ështa ai që e kontrollon vetveten dhe punon për jetën pas vdekjes, kurse njeri i dobët është ai që ndjek dëshirat e epshit të vet dhe pa arsye (pa kurrfarë merite) shpreson se Allahu do t’ia falë”.].
Së pari: përkthimi i fjalës Axhiz në hadith me “i dobët” nuk është korrekt ngase me Axhiz këtu është për qëllim “i marrë, budalla” siç transmetohet edhe në disa hadithe, përndryshe secili lexues që nga leximi i fjalës “i mençur” në fillim të hadithit kupton se e kundërta e të mençurit është i marrë, kështu që edhe duhet të vijë në hadith.
Këtë hadith, përveç Tirmidhiut, poashtu e transmeton edhe Ibn Maxheh (2/1423/4260), dhe Hakimi e ka cilësuar si hadith sahih(!) (1/57 dhe 4/251). Mirëpo, Dhehebiu e ka kritikuar këtë vlerësim të Hakimit në “El-Mevdi’ul-Evvel” duke thënë: ”Jo vAllahi; Ebu Bekri është i dobët”-(Ebu Bekri është transmetues i këtij hadithi, e nuk është Sahabiu i njohur; ke kujdes!(sh.a.)). Hadithin e ka shpallur të dobët edhe Ibn Haxheri në “Hidajetur-Ruvat”(5/49).
Këtë hadith poashtu e ka shpallur të dobët edhe imam Albani [Allahu e meshirofte!] në “El Mishkat” (5289), “Et Tenkil” (2/211), si dhe në “Daiful Xhamius Sagir” (4305).
Hadithi 83
[Transmetohet nga nëna e besimtarëve Ummi Seleme, emri i së cilës ishte Hind bintu Ebi Umejje Hudhejfe el-Mahzumijje r. anha se Pejgamberi s.a.v.s. kur dilte nga shtëpia e tij thoshte: “Në emër të Allahut, mbështetem në Allahun: O Zoti im, të drejtohem për mbrojtje te mos lajthitem e as të më lajthis dikush, të mos rrëshqas e as të rrëshqitem, të mos bëj zullum e as të më bëjnë zullum, të mos inoroj kënd, e as mos të injorohem nga të tjerët”.].
Hadithi është Daif, për shkak të senedit të tij të këputur-ndërprerë, ngase transmetuesi Es She’abij nuk ka dëgjuar (hadithe) nga Ummi Seleme; siç kanë thënë Alij ibn Medini dhe Ibn Haxheri. Shiko “Uxhaletur Ragib” (177). Hadithin e transmetojnë: Ebu Davudi (4/325/5094), Tirmidhiu (5/490/3427), Nesaiu në “Amelul Jevmi vel Lejleh” (175/86 dhe 176/87) dhe në “El Muxhteba” (8/286/286) dhe në “El Kubra” (4/456/7921-7923).
Hadithi 94
[Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a. se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Shpejtoni me vepra të mira, me shtatë sosh: Cka pritni tjetër pos varfërisë së rëndë, ose pasurisë që të mashtron, ose sëmundjes që të dëmton, ose pleqërisë që të shkatërron, ose vdekjes së shpejtë, ose dexhxhalin - ai është më i keqi që e keni pritur e nuk ka ardhë, ose e pritni çastin e fundit; kurse çasti i fundit do të jetë më i ziu dhe më i hidhuri”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/552/2306), dhe hadithi është shumë i dobët, për hollësira shiko “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (1666) të Muhamed Nasirudin Albanit, Allahu e meshirofte!.
Hadithi 201
[Transmetohet nga Ibni Mes’-udi r.a. se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Mangësia e parë që i ka goditur Beni Israilët ka qenë se një njeri, kur e takonte një tjetër i thoshte: “O ti, frikësoju Allahut, dhe lëre këtë që po vepron, sepse kjo nuk të është e lejuar. Pastaj të njejtin njeri e takon nesër, e ai në të njëjtën gjendje, dhe kjo megjithatë nuk e pengon që me të të hajë, të pijë dhe të ulet bashkë. Pasi që vepruan kështu (Beni Israil;ët), Allahu ua ka rrah zemrat e njërit për tjetrin”. Pastaj tha (lexoi ajetet 78-81 të sures el-Maidetu): Janë mallkuar mosbesimtarët nga Izraelitët, në gjuhën e Davudit dhe të Isasë, të birit të Merjemes, për shkak se ishin të padëgjueshëm, dhe gjtomonë e tepronin. Nuk e pengonin njëri-tjetrin nga të këqijat që i bënin. Vërtet vepronin shumë keq! I sheh shumë sish si miqësohen me ata që nuk besojnë. Eshtë me të vërtetë shumë keq çka i përgatisin ata vetvetes: për t’u hidhëruar Allahu në ata, ndaj ata janë në vuajtje të përhershme. E sikur t’i besonin Allahut dhe Pejgamberit edhe asaj çka i shpallet atij, ata nuk do të bënin miqësi me ata, mirëpo shumica sish janë ngatërrestarë”. Pastaj (Pejgamberi pas leximit të ajeteve) tha: “Kujdes, pasha Allahun ju me siguri, ose do të urdhëroni në vepra të mira dhe do të ndaloni nga të këqijat, ose do ta rrëmbeni dorën e zullumqarit dhe me forcë ta detyroni në të vërtetën - dhe ta kufizoni vetëm në të vërtetën, ose Allahu do t’ju bie (rrah) me zemrat e njërit për tjetrin, e pastaj me siguri do t’ju mallkojë, siç i ka mallkuar ata’.
Këto ishin fjalët e Ebu Davudit. Kurse siapas Tirmidhiut hadithi do të theksonte kështu: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Pasi që Beni Israilët ranë në padëgjueshmëri, dijetarët e tyre i ndalonin prej mëkateve, por ata nuk ndaloheshin, ndërsa dijetarët e Beni Israilëve edhe përkundër kësaj janë ulë me ta në ndejet e tyre, kanë ngrënë dhe kanë pirë me ta, pastaj Allahu ua rrahi zemrat e njërit për tjetrin dhe i mallkoi përmes gjuhës së Davudit dhe të Isasë, të birit të Merjemes,për arsye se janë bërë mëkatar dhe kanë bërë armiqësi”. Pastaj u ul i Dërguari i Allahut s.a.v.s. pasi që ishe i mbështetur dhe tha: “Jo, pasha Atë në Dorë të të Cilit është shpirti im, derisa ju ata të mos i detyroni me forcë për të vërtetën dhe deria të mos i kufizoni vetëm në të vërtetën”].
Hadithi është Daif, për shkak të senedit të tij të këputur-ndërprerë, e transmeton Ebu Davudi (3/121-122/4336), Tirmidhiu (5/252/3047), Ibn Maxheh (2/1327-1328/4006). Për më shumë shiko “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (1105) të shejh Albanit, aty gjen një studim të shkëlqyeshëm në lidhje me këtë hadith, që nuk gjindet diku tjetër.
Hadithi 360
[Transmetohet nga Mejmun ibn Ebi Shebib, Allahu e mëshiroftë, se Aisheja r.a. një lypësi që kaloi njëherë ia dha një copë bukë, kurse kur kaloi një tjetër, që ishte më i veshur dhe më i pashëm, i ofroi të ulet, e pastaj i dha të hajë. Kur e pyetën për këtë, ajo tha: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Gradoni njerëzit sipas gradave të tyre”.
(Transmeton Ebu Davudi, por thotë Mejmuni nuk e ka mbërritur Aishen)
Muslimi në fillim të sahihut të tij e ka theksuar pa sened ku thotë: “Transmetohet nga Aisheja r.a. që ka thënë: “Na ka urdhëruar i Dërguari i Allahut s.a.v.s. që t’i gradojmë njerëzit sipas gradave të tyre”].
Hadithi siç shihet edhe nga fjala e Ebu Davudit është Daif, ngase Mejmuni nuk e ka mbërritur Aishen, e përveç kësaj mangësie, në senedin e këtij hadithi ka edhe mangësi të tjera që shejh Albani [Allahu e meshirofte!] i ka sqaruar në El-Mishkat” (4/431) dhe në “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (1894), ku ndër tjerash (fq.368) thotë: ”Kurse sa i përket asaj që Hakimi në “Ulumul Hadith” (fq.49) këtë hadith prerazi e ka cilësuar si Sahih! Sigurisht se aryeja e këtij gabimi të tij është se Muslimi në Mukaddimen e Sahihut të tij këtë hadtih e ka vënë si titull pa sened, dhe njëherit ka bërë me isharet se është i dobët ”. E ai (Hakimi) është mashtruar me këtë!
Hadithi 413
[Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a. që ka thënë: “I Dërguari i Allahuit s.a.v.s. e lexoi: “Atë ditë ajo (Toka) i tregon lajmet e veta”. (ez-Zilzal, 4), pastaj tha: “A e dini cilat janë lajmet e saj?” Thanë: “Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri”. Tha: “Lajmet e saj janë që të dëshmojnë për secilin rob apo robëreshë se ç’kanë punuar në sipërfaqen e saj dhe do t’i thotë: ‘ke punuar këtë dhe këtë (filan punën), në filan ditën!’ Ja, pra, këto janë lajmet e saj”].
Hadithi është Daif, siç thotë edhe Dhehebiu, ngase Buhariu njërin prej burrave të senedit të këtij hadithi e ka cilësuar si Munkerul Hadith; do të thotë hadithet e tija janë të refuzuara, ngase cilësia prezente tek transmetuesi bën që atij t’i lihet hadithi.
[Transmetohet nga Ibni Mes’-udi r.a. se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Mangësia e parë që i ka goditur Beni Israilët ka qenë se një njeri, kur e takonte një tjetër i thoshte: “O ti, frikësoju Allahut, dhe lëre këtë që po vepron, sepse kjo nuk të është e lejuar. Pastaj të njejtin njeri e takon nesër, e ai në të njëjtën gjendje, dhe kjo megjithatë nuk e pengon që me të të hajë, të pijë dhe të ulet bashkë. Pasi që vepruan kështu (Beni Israil;ët), Allahu ua ka rrah zemrat e njërit për tjetrin”. Pastaj tha (lexoi ajetet 78-81 të sures el-Maidetu): Janë mallkuar mosbesimtarët nga Izraelitët, në gjuhën e Davudit dhe të Isasë, të birit të Merjemes, për shkak se ishin të padëgjueshëm, dhe gjtomonë e tepronin. Nuk e pengonin njëri-tjetrin nga të këqijat që i bënin. Vërtet vepronin shumë keq! I sheh shumë sish si miqësohen me ata që nuk besojnë. Eshtë me të vërtetë shumë keq çka i përgatisin ata vetvetes: për t’u hidhëruar Allahu në ata, ndaj ata janë në vuajtje të përhershme. E sikur t’i besonin Allahut dhe Pejgamberit edhe asaj çka i shpallet atij, ata nuk do të bënin miqësi me ata, mirëpo shumica sish janë ngatërrestarë”. Pastaj (Pejgamberi pas leximit të ajeteve) tha: “Kujdes, pasha Allahun ju me siguri, ose do të urdhëroni në vepra të mira dhe do të ndaloni nga të këqijat, ose do ta rrëmbeni dorën e zullumqarit dhe me forcë ta detyroni në të vërtetën - dhe ta kufizoni vetëm në të vërtetën, ose Allahu do t’ju bie (rrah) me zemrat e njërit për tjetrin, e pastaj me siguri do t’ju mallkojë, siç i ka mallkuar ata’.
Këto ishin fjalët e Ebu Davudit. Kurse siapas Tirmidhiut hadithi do të theksonte kështu: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Pasi që Beni Israilët ranë në padëgjueshmëri, dijetarët e tyre i ndalonin prej mëkateve, por ata nuk ndaloheshin, ndërsa dijetarët e Beni Israilëve edhe përkundër kësaj janë ulë me ta në ndejet e tyre, kanë ngrënë dhe kanë pirë me ta, pastaj Allahu ua rrahi zemrat e njërit për tjetrin dhe i mallkoi përmes gjuhës së Davudit dhe të Isasë, të birit të Merjemes,për arsye se janë bërë mëkatar dhe kanë bërë armiqësi”. Pastaj u ul i Dërguari i Allahut s.a.v.s. pasi që ishe i mbështetur dhe tha: “Jo, pasha Atë në Dorë të të Cilit është shpirti im, derisa ju ata të mos i detyroni me forcë për të vërtetën dhe deria të mos i kufizoni vetëm në të vërtetën”].
Hadithi është Daif, për shkak të senedit të tij të këputur-ndërprerë, e transmeton Ebu Davudi (3/121-122/4336), Tirmidhiu (5/252/3047), Ibn Maxheh (2/1327-1328/4006). Për më shumë shiko “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (1105) të shejh Albanit, aty gjen një studim të shkëlqyeshëm në lidhje me këtë hadith, që nuk gjindet diku tjetër.
Hadithi 360
[Transmetohet nga Mejmun ibn Ebi Shebib, Allahu e mëshiroftë, se Aisheja r.a. një lypësi që kaloi njëherë ia dha një copë bukë, kurse kur kaloi një tjetër, që ishte më i veshur dhe më i pashëm, i ofroi të ulet, e pastaj i dha të hajë. Kur e pyetën për këtë, ajo tha: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Gradoni njerëzit sipas gradave të tyre”.
(Transmeton Ebu Davudi, por thotë Mejmuni nuk e ka mbërritur Aishen)
Muslimi në fillim të sahihut të tij e ka theksuar pa sened ku thotë: “Transmetohet nga Aisheja r.a. që ka thënë: “Na ka urdhëruar i Dërguari i Allahut s.a.v.s. që t’i gradojmë njerëzit sipas gradave të tyre”].
Hadithi siç shihet edhe nga fjala e Ebu Davudit është Daif, ngase Mejmuni nuk e ka mbërritur Aishen, e përveç kësaj mangësie, në senedin e këtij hadithi ka edhe mangësi të tjera që shejh Albani [Allahu e meshirofte!] i ka sqaruar në El-Mishkat” (4/431) dhe në “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (1894), ku ndër tjerash (fq.368) thotë: ”Kurse sa i përket asaj që Hakimi në “Ulumul Hadith” (fq.49) këtë hadith prerazi e ka cilësuar si Sahih! Sigurisht se aryeja e këtij gabimi të tij është se Muslimi në Mukaddimen e Sahihut të tij këtë hadtih e ka vënë si titull pa sened, dhe njëherit ka bërë me isharet se është i dobët ”. E ai (Hakimi) është mashtruar me këtë!
Hadithi 413
[Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a. që ka thënë: “I Dërguari i Allahuit s.a.v.s. e lexoi: “Atë ditë ajo (Toka) i tregon lajmet e veta”. (ez-Zilzal, 4), pastaj tha: “A e dini cilat janë lajmet e saj?” Thanë: “Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri”. Tha: “Lajmet e saj janë që të dëshmojnë për secilin rob apo robëreshë se ç’kanë punuar në sipërfaqen e saj dhe do t’i thotë: ‘ke punuar këtë dhe këtë (filan punën), në filan ditën!’ Ja, pra, këto janë lajmet e saj”].
Hadithi është Daif, siç thotë edhe Dhehebiu, ngase Buhariu njërin prej burrave të senedit të këtij hadithi e ka cilësuar si Munkerul Hadith; do të thotë hadithet e tija janë të refuzuara, ngase cilësia prezente tek transmetuesi bën që atij t’i lihet hadithi.
Hadithi 589
[Transmetohet nga Ibni Abbasi r.a. se ka thënë: “Kaloi i Dërguari i Allahut s.a.v.s. pranë varrezave në Medine, pastaj u kthye me fytyrë kah ata dhe tha: “Paqja dhe shpëtimi qofshin mbi ju, o banorë të këtyre varrezave. Allahu na faltë neve dhe juve. Ju jeni të parët tanë, kurse ne së shpejti pas jush”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu dhe hadithi është Daif, ngase në senedin e tij është Kabus ibn Ebu Dhabjan, i cili është cilësuar si “Daiful Hadith” tek dijetarët e hadithit, që do të thotë se hadithi i tij nuk pranohet. Këtë gjë e ka cekur shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në librin e tij “Ahkamul Xhenaiz” (fq.197-198). Përndryshe ky hadith edhe pse është i dobët me këto fjalë, posaçërisht shtojca të cilën ka ardhë me të transmetuesi dhe është dalluar nga të tjerët “pastaj u kthye me fytyrë kah ata”, megjithatë përshëndetja dhe lutja për të vdekurit me disa ndryshime- na është transmetuar në hadithe tjera të vërteta. Por, vëni re, jemi dukë thënë: ”përshëndetja” dhe “lutja për ta”, e jo leximi i Kuranit apo Talkinit, siç veprohet ende tek ne (!!); e nuk ka kush që e hjek këtë bidat të rrezikshëm në mesin e popullit tonë. Në këtë drejtim vetëm se jemi duke punuar, dhe jemi në pregaditje e sipër të një libri që lufton këtë dukuri negative në mesin e muslimanëve, dhe njëherit tregon të vërtetën në lidhje me këtë çështje, libër ky i cili titullohet kështu:”Vendimi i Islamit mbi leximin e Kuranit për të vdekur; a u arrin atyre shpërblimi apo jo?!”. E lus Allahun subhanehu ve teala që të ma lehtësojë sa më shpejtë publikimin e tij, Ai është i Plotëfuqishëm për çdo gjë!
Hadithi 625
[Transmetohet nga Seleme ibn el-Ekva r.a. se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Njeriu vazhdimisht ecën me kryelartësi derisa të shkruhet me tiranët, e pastaj godet, çka i ka goditur edhe ata”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/326/2000) dhe është hadith Daif, ngase Umer ibn Rashid el Jemami është Daif, nuk i pranohet hadithi. Detajet gjinden në “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (4/387/1914) dhe në “Mishkatul Mesabih” (5038) si dhe në “Daifut Tergib vet Terhib” (1744). Duhet ditur se edhe pse ky hadith është daif, ka hadithe tjera, në libra tjerë të sunnetit të cilët përmbajnë kuptim të ngjajshëm me këtë hadith.
Hadithi 678
[Ebu Bekerete! tregon se e ka dëgjuar Pejgamberin s.a.v.s. duke thënë: “Kush e nënçmon udhëheqjen e vet, Allahu do ta nënçmoj atë”].
Hadithi është i dobët për shkak të transmetuesit Zijad ibn Kesib i cili është Mexh’hulul Hal (nuk njihet gjendja e tij), kurse e transmeton Tajalisiu në Musnedin e tij (877) si dhe Tirmidhiu (4/502/2224).
Shiko “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (3/659/1365).
Hadithi 690
[Nga Ebu Seid El-hudriu r.a. tregohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Vërtet njeriu më i keq te Allahu në ditën e gjykimit është ai që i zbulon fshehtësitë e gruas së vet, e pastaj ajo të tijat, dhe pastaj përhapen fshehtësitë”].
Hadithin e transmeton Muslimi në Sahihun e tij (2/1060/1437). Imam Albani [Allahu e meshirofte!] në “Adabuz Zifaf” fq.70-71, thotë:” Ky hadith edhe pse është në Sahihun e Muslimit, megjithatë është daif nga aspekti i senedit të tij, ngase në të gjendet Umer Ibn Hamza el Umerij. Ai është daif, siç thotë Ibn Haxheri në “Takrib” (2/53), kurse Dhehebiu në “El Mizan” (3/192) thotë: ”Jahja ibn Mei’ni dhe Nesaiu e kanë vlerësuar atë si të dobët-daif, kurse Ahmedi ka thënë se:”Hadithet e tija janë menakir”.
Dhehebiu pas kësaj fjale sjell hadithin e lartëpërmendur në Sahihun e Muslimit dhe thotë:” Ky (hadith) është prej atyre që nuk i është pranuar Umerit”.
Unë them (Albani): Nga fjalët e këtyre dijetarëve rezulton se hadithi është daif, e nuk është sahih.
Ibn Katani është munduar që të tregohet mesatar në vlerësimin e këtij hadithi në “Bejanul Vehm vel Iham” (4/450-451/2021); dhe tha -siç gjendet në “El Fajd” : ”Umerin e kanë vlerësuar daif Ibn Me’ini, kurse Ahmedi ka thënë: se hadithet e tija janë menakir; kështu që me atë hadithi është hasen e jo sahih”.
Thash (Albani): Nuk e di se si ka gjykuar mbi të si hadith hasen, kur ai vet tregoi se është Daif ?! Sigurisht është mashtruar me prestigjin e “Sahihut” (të Muslimit)! Deri tash nuk kam gjetur diçka që e ngritë shkallën e këtij hadithit..”.(mbaroi fjala e Imam Albanit, Allahu e meshirofte!).
[Transmetohet nga Ibni Abbasi r.a. se ka thënë: “Kaloi i Dërguari i Allahut s.a.v.s. pranë varrezave në Medine, pastaj u kthye me fytyrë kah ata dhe tha: “Paqja dhe shpëtimi qofshin mbi ju, o banorë të këtyre varrezave. Allahu na faltë neve dhe juve. Ju jeni të parët tanë, kurse ne së shpejti pas jush”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu dhe hadithi është Daif, ngase në senedin e tij është Kabus ibn Ebu Dhabjan, i cili është cilësuar si “Daiful Hadith” tek dijetarët e hadithit, që do të thotë se hadithi i tij nuk pranohet. Këtë gjë e ka cekur shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në librin e tij “Ahkamul Xhenaiz” (fq.197-198). Përndryshe ky hadith edhe pse është i dobët me këto fjalë, posaçërisht shtojca të cilën ka ardhë me të transmetuesi dhe është dalluar nga të tjerët “pastaj u kthye me fytyrë kah ata”, megjithatë përshëndetja dhe lutja për të vdekurit me disa ndryshime- na është transmetuar në hadithe tjera të vërteta. Por, vëni re, jemi dukë thënë: ”përshëndetja” dhe “lutja për ta”, e jo leximi i Kuranit apo Talkinit, siç veprohet ende tek ne (!!); e nuk ka kush që e hjek këtë bidat të rrezikshëm në mesin e popullit tonë. Në këtë drejtim vetëm se jemi duke punuar, dhe jemi në pregaditje e sipër të një libri që lufton këtë dukuri negative në mesin e muslimanëve, dhe njëherit tregon të vërtetën në lidhje me këtë çështje, libër ky i cili titullohet kështu:”Vendimi i Islamit mbi leximin e Kuranit për të vdekur; a u arrin atyre shpërblimi apo jo?!”. E lus Allahun subhanehu ve teala që të ma lehtësojë sa më shpejtë publikimin e tij, Ai është i Plotëfuqishëm për çdo gjë!
Hadithi 625
[Transmetohet nga Seleme ibn el-Ekva r.a. se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Njeriu vazhdimisht ecën me kryelartësi derisa të shkruhet me tiranët, e pastaj godet, çka i ka goditur edhe ata”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/326/2000) dhe është hadith Daif, ngase Umer ibn Rashid el Jemami është Daif, nuk i pranohet hadithi. Detajet gjinden në “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (4/387/1914) dhe në “Mishkatul Mesabih” (5038) si dhe në “Daifut Tergib vet Terhib” (1744). Duhet ditur se edhe pse ky hadith është daif, ka hadithe tjera, në libra tjerë të sunnetit të cilët përmbajnë kuptim të ngjajshëm me këtë hadith.
Hadithi 678
[Ebu Bekerete! tregon se e ka dëgjuar Pejgamberin s.a.v.s. duke thënë: “Kush e nënçmon udhëheqjen e vet, Allahu do ta nënçmoj atë”].
Hadithi është i dobët për shkak të transmetuesit Zijad ibn Kesib i cili është Mexh’hulul Hal (nuk njihet gjendja e tij), kurse e transmeton Tajalisiu në Musnedin e tij (877) si dhe Tirmidhiu (4/502/2224).
Shiko “Silsiletul Ehadith ed Daifeh” (3/659/1365).
Hadithi 690
[Nga Ebu Seid El-hudriu r.a. tregohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Vërtet njeriu më i keq te Allahu në ditën e gjykimit është ai që i zbulon fshehtësitë e gruas së vet, e pastaj ajo të tijat, dhe pastaj përhapen fshehtësitë”].
Hadithin e transmeton Muslimi në Sahihun e tij (2/1060/1437). Imam Albani [Allahu e meshirofte!] në “Adabuz Zifaf” fq.70-71, thotë:” Ky hadith edhe pse është në Sahihun e Muslimit, megjithatë është daif nga aspekti i senedit të tij, ngase në të gjendet Umer Ibn Hamza el Umerij. Ai është daif, siç thotë Ibn Haxheri në “Takrib” (2/53), kurse Dhehebiu në “El Mizan” (3/192) thotë: ”Jahja ibn Mei’ni dhe Nesaiu e kanë vlerësuar atë si të dobët-daif, kurse Ahmedi ka thënë se:”Hadithet e tija janë menakir”.
Dhehebiu pas kësaj fjale sjell hadithin e lartëpërmendur në Sahihun e Muslimit dhe thotë:” Ky (hadith) është prej atyre që nuk i është pranuar Umerit”.
Unë them (Albani): Nga fjalët e këtyre dijetarëve rezulton se hadithi është daif, e nuk është sahih.
Ibn Katani është munduar që të tregohet mesatar në vlerësimin e këtij hadithi në “Bejanul Vehm vel Iham” (4/450-451/2021); dhe tha -siç gjendet në “El Fajd” : ”Umerin e kanë vlerësuar daif Ibn Me’ini, kurse Ahmedi ka thënë: se hadithet e tija janë menakir; kështu që me atë hadithi është hasen e jo sahih”.
Thash (Albani): Nuk e di se si ka gjykuar mbi të si hadith hasen, kur ai vet tregoi se është Daif ?! Sigurisht është mashtruar me prestigjin e “Sahihut” (të Muslimit)! Deri tash nuk kam gjetur diçka që e ngritë shkallën e këtij hadithit..”.(mbaroi fjala e Imam Albanit, Allahu e meshirofte!).
Hadithi 718
[Umer Ibnu Hattabi r.a. thotë: “Kërkova leje prej Pejgamberit s.a.v.s. për kryerjen e Umres (vizita e Qabes jashtë kohës së haxhxhit), më lejoi dhe më tha: “Mos na harro o vëlla, nga lutjet e tua!”Ai e tha një fjalë e cila më gëzoi më tepër sesa të bëhej e tërë bota e imja”. Në një rivajet tjetër Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Shoqërona neve, vëlla, me ty në lutjet tua!”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (2/80/1498), Tirmidhiu (10/7/3633), dhe Ibn Maxheh (2/966/2894), hadithi është daif, kështu e ka cilësuar edhe Ibn Tejmijje në Zijaretul Kubur (fq.12), e poashtu edhe Albani në “Daiful Xhami’ “ (6292) dhe në “Mishkat” (5/415). Senedi i këtij hadithi është cilësuar si i dobët, ngase në të gjendet transmetuesi Asim ibn Ubejdullah i cili është Daif.
Hadithi 736
[Umejje bin Mahshia Es-Sahabiu r.a. thotë: Pejgamberi s.a.v.s. ishte ulur dhe një njeri pranë tij hante pa e përmendur emrin e Allahut para se t’ia fillojë të hajë ushqim. Pasi gati kishte kryer ngrënien, kur e afroi kafshatën e fundit te goja tha: “Bismil-lahi evvelehu ve ahiretu”. (Me emër të Allahut në fillim dhe në përfundim të ushqimit). Pejgamberi s.a.v.s. qeshi, pastaj tha: “Shejtani hante vazhdimisht me të, por kur e përmendi emrin e Allahut, e volli gjithë atë që e kishte në barkun e vet”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (3/347-348/3768), Nesaiu ne “Es Sunenul Kubra” (4/174/6758) dhe në “Amelul jevm..” (262/282); dhe është hadith daif.
Hadithi 762
[Nga Ibni Abbasi r.anhuma tregohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Mos pini përnjëherësht ashtu siç pijnë kafshët, por pini me dy ose me tri (gllënjka) së bashku. Përmendi emrin e Allahut kur të filloni, dhe falënderoni Allahun kur ta përfundoni (prijen)”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/302/1885), imam Albani në “Mishkatul Mesabih” (4/1811) hadithin e ka cilësuar si të dobët. E para tij edhe Ibn AbdulBirri në “Et Temhid” (1/398).
Hadithi 794
[Esma binti Jazid El-Ensari r.anha thotë: “Mëngët e këmishës së Pejgamberit s.a.v.s. ishin të gjata deri ke nyjat”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (4/43/4027) dhe Tirmidhiu (4/238/1765). Imam Albani në “Ed Daife” (5/474-475) hadithin e ka cilësuar si të dobët, ngase thotë se: transmetuesi Shehr ibn Husheb është Daif për shkak të nxënjës së tij të dobët, siç edhe e ka cilësuar atë Ibn Haxheri në “Takrib”. E kjo (nxënja e tij e ligë) është vërtetuar edhe nga transmetimi tjetër që gjendet në “Et Tevadu vel Humul” (155), në “Ahlakun Nebij” (fq.1025) dhe tek Bageviu (3073), me ndryshim në fjalë: “më poshtë se nyjat”; do të thotë ka shtuar “më poshtë”.
Hadithi 834
[Hudhejfe ibnul Jeman r.a. thotë se Pejgamberi s.a.v.s. e ka mallkuar atë që ulet në mesin e rrethit]. Kurse nga Ebi Mixhlez transmetohet se një njeri ishte ulur në mesin e rrethit dhe Hudhejfeja i kishte thënë: “Eshtë i mallkuar nga gjuha e Muhammedit s.a.v.s. ai që ulet në mesin e rrethit të njerëzve”].
Transmetimin e parë e transmeton Ebu Davudi (4/258/4826), kurse të dytin Tirmidhiu (5/90/2753); dhe që të dyja transmetimet janë daife, ngase transmetuesi Ebu Mixhlez nuk e ka mbërritur Hudhejfen, kështu që senedi është i këputur, ashtu edhe siç e ka cilësuar shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në “Ed Daife” (2/92), ku thotë: “Të gjithëve (Tirmidhiut, Ebu Davudit, Hakimit, Dhehebiut) iu ka ikë ndërprerja në mes Ebu Mixhlezit dhe Hudhejfes, ngase ai nuk ka dëgjuar (hadithe) nga ky, siç e ka konfirmuar Ibn Mei’ni, dhe me këtë e ka dobësuar edhe Ahmedi…”.
Hadithi 894
[Safvan bin Assal r.a. tregon: “Një çifut i thotë shokut të vet: Eja me mua te ky Pejgamber, dhe shkuan tek i dërguari i Allahuut dhe e pyetën për shpjegimin e ajeteve (nëntë mrekullive të mëdha të Allahut), ndërsa transmetuesi pasi e ka përmendur hadithin për ato ajete, thotë: “Në fund të dy e puthën dorën dhe këmbën e Pejgamberit s.a.v.s. dhe thanë: dëshmojmë se ti je i Dërguari i Allahut”].
Hadithi është Daif, e transmeton Tirmidhiu (5/77/2733 dhe 305-306/ 3144) dhe Ibn Maxheh (2/1221/3705). Hadithin e ka vlerësuar të dobët edhe shejh Albani në “Daif Sunen Ibn Maxheh” (808).
[Umer Ibnu Hattabi r.a. thotë: “Kërkova leje prej Pejgamberit s.a.v.s. për kryerjen e Umres (vizita e Qabes jashtë kohës së haxhxhit), më lejoi dhe më tha: “Mos na harro o vëlla, nga lutjet e tua!”Ai e tha një fjalë e cila më gëzoi më tepër sesa të bëhej e tërë bota e imja”. Në një rivajet tjetër Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Shoqërona neve, vëlla, me ty në lutjet tua!”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (2/80/1498), Tirmidhiu (10/7/3633), dhe Ibn Maxheh (2/966/2894), hadithi është daif, kështu e ka cilësuar edhe Ibn Tejmijje në Zijaretul Kubur (fq.12), e poashtu edhe Albani në “Daiful Xhami’ “ (6292) dhe në “Mishkat” (5/415). Senedi i këtij hadithi është cilësuar si i dobët, ngase në të gjendet transmetuesi Asim ibn Ubejdullah i cili është Daif.
Hadithi 736
[Umejje bin Mahshia Es-Sahabiu r.a. thotë: Pejgamberi s.a.v.s. ishte ulur dhe një njeri pranë tij hante pa e përmendur emrin e Allahut para se t’ia fillojë të hajë ushqim. Pasi gati kishte kryer ngrënien, kur e afroi kafshatën e fundit te goja tha: “Bismil-lahi evvelehu ve ahiretu”. (Me emër të Allahut në fillim dhe në përfundim të ushqimit). Pejgamberi s.a.v.s. qeshi, pastaj tha: “Shejtani hante vazhdimisht me të, por kur e përmendi emrin e Allahut, e volli gjithë atë që e kishte në barkun e vet”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (3/347-348/3768), Nesaiu ne “Es Sunenul Kubra” (4/174/6758) dhe në “Amelul jevm..” (262/282); dhe është hadith daif.
Hadithi 762
[Nga Ibni Abbasi r.anhuma tregohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Mos pini përnjëherësht ashtu siç pijnë kafshët, por pini me dy ose me tri (gllënjka) së bashku. Përmendi emrin e Allahut kur të filloni, dhe falënderoni Allahun kur ta përfundoni (prijen)”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/302/1885), imam Albani në “Mishkatul Mesabih” (4/1811) hadithin e ka cilësuar si të dobët. E para tij edhe Ibn AbdulBirri në “Et Temhid” (1/398).
Hadithi 794
[Esma binti Jazid El-Ensari r.anha thotë: “Mëngët e këmishës së Pejgamberit s.a.v.s. ishin të gjata deri ke nyjat”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (4/43/4027) dhe Tirmidhiu (4/238/1765). Imam Albani në “Ed Daife” (5/474-475) hadithin e ka cilësuar si të dobët, ngase thotë se: transmetuesi Shehr ibn Husheb është Daif për shkak të nxënjës së tij të dobët, siç edhe e ka cilësuar atë Ibn Haxheri në “Takrib”. E kjo (nxënja e tij e ligë) është vërtetuar edhe nga transmetimi tjetër që gjendet në “Et Tevadu vel Humul” (155), në “Ahlakun Nebij” (fq.1025) dhe tek Bageviu (3073), me ndryshim në fjalë: “më poshtë se nyjat”; do të thotë ka shtuar “më poshtë”.
Hadithi 834
[Hudhejfe ibnul Jeman r.a. thotë se Pejgamberi s.a.v.s. e ka mallkuar atë që ulet në mesin e rrethit]. Kurse nga Ebi Mixhlez transmetohet se një njeri ishte ulur në mesin e rrethit dhe Hudhejfeja i kishte thënë: “Eshtë i mallkuar nga gjuha e Muhammedit s.a.v.s. ai që ulet në mesin e rrethit të njerëzve”].
Transmetimin e parë e transmeton Ebu Davudi (4/258/4826), kurse të dytin Tirmidhiu (5/90/2753); dhe që të dyja transmetimet janë daife, ngase transmetuesi Ebu Mixhlez nuk e ka mbërritur Hudhejfen, kështu që senedi është i këputur, ashtu edhe siç e ka cilësuar shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në “Ed Daife” (2/92), ku thotë: “Të gjithëve (Tirmidhiut, Ebu Davudit, Hakimit, Dhehebiut) iu ka ikë ndërprerja në mes Ebu Mixhlezit dhe Hudhejfes, ngase ai nuk ka dëgjuar (hadithe) nga ky, siç e ka konfirmuar Ibn Mei’ni, dhe me këtë e ka dobësuar edhe Ahmedi…”.
Hadithi 894
[Safvan bin Assal r.a. tregon: “Një çifut i thotë shokut të vet: Eja me mua te ky Pejgamber, dhe shkuan tek i dërguari i Allahuut dhe e pyetën për shpjegimin e ajeteve (nëntë mrekullive të mëdha të Allahut), ndërsa transmetuesi pasi e ka përmendur hadithin për ato ajete, thotë: “Në fund të dy e puthën dorën dhe këmbën e Pejgamberit s.a.v.s. dhe thanë: dëshmojmë se ti je i Dërguari i Allahut”].
Hadithi është Daif, e transmeton Tirmidhiu (5/77/2733 dhe 305-306/ 3144) dhe Ibn Maxheh (2/1221/3705). Hadithin e ka vlerësuar të dobët edhe shejh Albani në “Daif Sunen Ibn Maxheh” (808).
Hadithi 895
[Ibni Umeri r.anhuma duke treguar një ndodhi thotë: “Ne iu afruam Pejgamberit s.a.v.s. dhe ia puthëm dorën”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (4/356/5223) dhe Ibn Maxheh (2/1221/3704); hadith është i dobët, kështu e ka vlerësuar edhe shejh Albani në “Daif Sunen Ibn Maxheh” (807).
Hadithi 945
[Ebu Hurejre r.a. tregon se Pejgamberi s.a.v.s. në një xhenaze ka thënë: “O Zot, Ti je Zot i tij dhe Ti e krijove dhe Ti e drejtove në Islam. Ti ia ke marrë shpirtin dhe Ti i di të fshehtat dhe të dukshmet e tij, ne kemi ardhur të kërkojmë shefaatin Tënd për këtë të vdekur dhe fale”].
Hadith Daif, e transmeton Ebu Davudi (3/210/3200), hadithin e ka vlerësuar Daif edhe shejh Albani në “Mishkat” (2/213) për shkak se në sened gjendet Alij Ibn Shemah.
Hadithi 951
[Husajn ibni Vahvah r.a. tregon se është sëmurë Talha ibnu Berrai ibn Azib r.anhuma dhe erdhi Pejgamberi s.a.v.s. ta vizitojë e i tha: “Unë nuk e shoh Talhan ndryshe vetëm të vdekur, më lajmëroni mua dhe ngutuni me të. Vërtet nuk ka nevojë që trupi i muslimanit të mbyllet në mesin e njerëzve të shtëpisë”].
Hadith Daif, e transmeton Ebu Davudi (3/200/31590), kështu e ka vlerësuar edhe shejh Albani në “Mishkat” (2/189) dhe në “Ed Daife” (7/223).
Hadithi 968
[Ibnu Abbasi r.anhuma tregon se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Shoqëria më e mirë është prej katër vetave, çeta më e mirë është patrulla prej katërqind vetave, ndërsa ushtria më e mirë është prej katër mijë vetave. Dymbëdhjetëmijë ushtarë nuk mund të pësojnë disfatë prej grupeve të vogla”].
Hadithi është Daif, e transmeton Ebu Davudi (3/36/2611) dhe Tirmidhiu (4/125/1555).
Hadithi 1164
[Ebu Burde ibni Ebu Musa El-Esh’ariu r.a. thotë se Abdull-llah ibni Umeri r.anhuma ka thënë: “A e ke dëgjuar babanë tënd duke treguar se ç’ka thënë i Dërguari i Allahut për vlerën e momentit të caktuar të ditës së xhumasë?” Ai u përgjigj: “Unë i thashë: “Po, e kam dëgjuar duke thënë: “E kam dëgjuar të Dërgaurin e Allahut duke thënë: “Ai moment i vlefshëm është në mes uljes së imamit dhe mbarimit të namazit”].
Hadithin e transmeton Muslimi në Sahihun e tij (2/584) dhe Ebu Davudi (1/276/1049), e Ibën Haxheri në Fet’hul Bari (2/42) hadithin e ka vlerësuar Daif, ngase senedi i këtij hadithi (edhe pse është në Sahihun e Muslimit) i ka dy mangësi. Kurse shejh Albani (poashtu) në “Mishkatul Mesabih” (2/92) dhe në “Daifut Tergib vet Terhib” (429), këtë hadith e ka cilësuar si Daif.
Hadithi 1243
[Ebu Hurejre r.a. thotë se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Allahu i madhëruar ka thënë: “Robtë e mi më të dashur janë ata që nguten në iftar”].
Hadithi është Daif, e transmeton Tirmidhiu (3/83/700-701). Albani në “Mishkatul Mesabih” (2/322) thotë se senedi i tij është daif. Të njëjtin vendim për të e ka dhënë edhe në “Daifut-Tergib vet-Terhib” (1/326/649), dhe në “Daiful Xhami’ “ (4045), dhe në “Daifu Sunenut Tirmidhij” (111).
[Ibni Umeri r.anhuma duke treguar një ndodhi thotë: “Ne iu afruam Pejgamberit s.a.v.s. dhe ia puthëm dorën”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (4/356/5223) dhe Ibn Maxheh (2/1221/3704); hadith është i dobët, kështu e ka vlerësuar edhe shejh Albani në “Daif Sunen Ibn Maxheh” (807).
Hadithi 945
[Ebu Hurejre r.a. tregon se Pejgamberi s.a.v.s. në një xhenaze ka thënë: “O Zot, Ti je Zot i tij dhe Ti e krijove dhe Ti e drejtove në Islam. Ti ia ke marrë shpirtin dhe Ti i di të fshehtat dhe të dukshmet e tij, ne kemi ardhur të kërkojmë shefaatin Tënd për këtë të vdekur dhe fale”].
Hadith Daif, e transmeton Ebu Davudi (3/210/3200), hadithin e ka vlerësuar Daif edhe shejh Albani në “Mishkat” (2/213) për shkak se në sened gjendet Alij Ibn Shemah.
Hadithi 951
[Husajn ibni Vahvah r.a. tregon se është sëmurë Talha ibnu Berrai ibn Azib r.anhuma dhe erdhi Pejgamberi s.a.v.s. ta vizitojë e i tha: “Unë nuk e shoh Talhan ndryshe vetëm të vdekur, më lajmëroni mua dhe ngutuni me të. Vërtet nuk ka nevojë që trupi i muslimanit të mbyllet në mesin e njerëzve të shtëpisë”].
Hadith Daif, e transmeton Ebu Davudi (3/200/31590), kështu e ka vlerësuar edhe shejh Albani në “Mishkat” (2/189) dhe në “Ed Daife” (7/223).
Hadithi 968
[Ibnu Abbasi r.anhuma tregon se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Shoqëria më e mirë është prej katër vetave, çeta më e mirë është patrulla prej katërqind vetave, ndërsa ushtria më e mirë është prej katër mijë vetave. Dymbëdhjetëmijë ushtarë nuk mund të pësojnë disfatë prej grupeve të vogla”].
Hadithi është Daif, e transmeton Ebu Davudi (3/36/2611) dhe Tirmidhiu (4/125/1555).
Hadithi 1164
[Ebu Burde ibni Ebu Musa El-Esh’ariu r.a. thotë se Abdull-llah ibni Umeri r.anhuma ka thënë: “A e ke dëgjuar babanë tënd duke treguar se ç’ka thënë i Dërguari i Allahut për vlerën e momentit të caktuar të ditës së xhumasë?” Ai u përgjigj: “Unë i thashë: “Po, e kam dëgjuar duke thënë: “E kam dëgjuar të Dërgaurin e Allahut duke thënë: “Ai moment i vlefshëm është në mes uljes së imamit dhe mbarimit të namazit”].
Hadithin e transmeton Muslimi në Sahihun e tij (2/584) dhe Ebu Davudi (1/276/1049), e Ibën Haxheri në Fet’hul Bari (2/42) hadithin e ka vlerësuar Daif, ngase senedi i këtij hadithi (edhe pse është në Sahihun e Muslimit) i ka dy mangësi. Kurse shejh Albani (poashtu) në “Mishkatul Mesabih” (2/92) dhe në “Daifut Tergib vet Terhib” (429), këtë hadith e ka cilësuar si Daif.
Hadithi 1243
[Ebu Hurejre r.a. thotë se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Allahu i madhëruar ka thënë: “Robtë e mi më të dashur janë ata që nguten në iftar”].
Hadithi është Daif, e transmeton Tirmidhiu (3/83/700-701). Albani në “Mishkatul Mesabih” (2/322) thotë se senedi i tij është daif. Të njëjtin vendim për të e ka dhënë edhe në “Daifut-Tergib vet-Terhib” (1/326/649), dhe në “Daiful Xhami’ “ (4045), dhe në “Daifu Sunenut Tirmidhij” (111).
Hadithi 1256
[Muxhibete El-Bahilijete, nga babai i saj ose mixha transmeton se ai (njëri prej tyre) kishte shkuar te Pejgamberi s.a.v.s. mirëpo kishte munguar një kohë dhe kishte shkuar pas një viti. Gjatë kësaj kohe gjendja e tij kishte ndryshuar dukshëm, dhe ai tha: “O i Dërguari i Allahut, a më njeh?” Pejgamberi s.a.v.s. ia ktheu: “Kush je ti?” Ky iu përgjigj: “Unë jam Bahiliu, që isha te ti vitin e kaluar”. Pejgamberi s.a.v.s. atëherë i tha: “C’të ka ndryshuar, ishe i bukur?” Ky atëherë i tha: “Prej momentit që jam ndarë prej teje, asgjë nuk kam ngrënë ditën, por vetëm natën”. I Dërguari i Allahut i tha: “Ti e ke munduar vetveten!” Pastaj e këshilloi: “Agjëroje muajin e sabrit (durimit) dhe nga një ditë për çdo muaj!” Njeriu i tha: “Më shto mua sepse unë kam fuqi për agjërim!” Pejgamberi s.a.v.s. ia ktheu: “Agjëro dy ditë!” Bahiliu tha: “Më shto edhe më shumnë!” Pëjgamberi s.a.v.s. i tha: “Agjëro tri ditë!” Aui prapë i tha: “Shto!” Pejgamberi s.a.v.s. atëherë i tha: “Agjëro prej muajve të mëdhenj: Muharrem, Rexheb, Dhul Ka’de dhe Dhul-hixh-xhe. Pastaj pusho,pastaj agjëro, pastaj pusho, pastaj agjëro dhe pastaj pusho së agëjruari!” Pejgamberi s.a.v.s. me tre gishtat e vet dha shenjë nga tri ditë”].
Hadithi është Daif, e transmeton Ebu Davudi (2/322-323/2428), Ibn Maxheh (1/554/1741), dhe Nesaiu në “Sunenul Kubra” (2/139-140/2743). Hadithin e ka cilësuar si të dobët edhe shejh Albani në “Daif Sunen Ebu Davud” (526), në ”Daif Sunen Ibn Maxheh” (379), dhe në “Temamul Minneh” (fq. 413).
Hadithi 1335
[Nga Ebu Musa r.a. transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. kur është frikësuar prej ndonjë populli ka thënë: “Allahu im! Ne Ty të bëjmë mbrojtës të vetvetes para tyre dhe ne Ty të mbështetemi nga të këqijat e tyre”].
Transmeton Ebu Davudi (2/89/1537) dhe Nesaiu në “Amelul jevmi vel lejleh”(601), dhe në “Es Sunen el Kubra”(5/188/8631), e Senedi i këtij hadithi është daif, ngase Katade nuk ka dëgjuar nga Ebu Berde - siç ka pohuar Ibn Me’ini, dhe njëherit ai (Katade) është Mudel-lis, nuk është shprehur qartë se ai e ka dëgjuar hadithin (prej Ebu Berdes).
Hadithi 1343
[Nga Ebu Hammad (Ukbe b. Amiri) r.a. transmetohet të ketë thënë: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke thënë: “Vërtet Allahu me një shtizë do t’i çojë në Xhennet tre individë: ndërtuesin e saj, që ka llogaritur në miqësi gjatë ndërtimit të saj, hedhësit e saj mbi armikun dhe atë i cili e afron. Ushtroni hedhjen dhe kalërimin e kalorësisë luftarake, por nëse merreni me hedhjen e shtizës për mua është më mirë se të merreni me kalërim. Kush e lë hedhjen e shtizave pasi të mësohet me atë punë, duke e humbur vullnetin për të, vërtet e ka lënë një ni’met, ose thënë më mirë: e ka mohuar atë ni’met”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (3/13/2513), Nesaiu (6/28), Tirmidhiu (4/174) dhe Ibn Maxheh (2/940/2811); hadith është i dobët, aryen e dobësisë së këtij hadithi e ka sqaruar shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në verifkimin e tij që ia ka bërë librit “Fikhus Sire” (fq.225-226) të Muhamed Gazalit.
Hadithi 1394
[Nga Ebu Se’id el-Hudrij r.a. transmetohet se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Besimtari nuk ngopet nga e mira, derisa nuk përfundon në Xhennet”].Hadithin e transmeton Tirmidhiu (5/50-51/2686), dhe shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në “Mishkatul mesabih” (1/77) dhe në “Daiful Xhami’ “ (4786) hadithin e ka shpallur të dobët.
[Muxhibete El-Bahilijete, nga babai i saj ose mixha transmeton se ai (njëri prej tyre) kishte shkuar te Pejgamberi s.a.v.s. mirëpo kishte munguar një kohë dhe kishte shkuar pas një viti. Gjatë kësaj kohe gjendja e tij kishte ndryshuar dukshëm, dhe ai tha: “O i Dërguari i Allahut, a më njeh?” Pejgamberi s.a.v.s. ia ktheu: “Kush je ti?” Ky iu përgjigj: “Unë jam Bahiliu, që isha te ti vitin e kaluar”. Pejgamberi s.a.v.s. atëherë i tha: “C’të ka ndryshuar, ishe i bukur?” Ky atëherë i tha: “Prej momentit që jam ndarë prej teje, asgjë nuk kam ngrënë ditën, por vetëm natën”. I Dërguari i Allahut i tha: “Ti e ke munduar vetveten!” Pastaj e këshilloi: “Agjëroje muajin e sabrit (durimit) dhe nga një ditë për çdo muaj!” Njeriu i tha: “Më shto mua sepse unë kam fuqi për agjërim!” Pejgamberi s.a.v.s. ia ktheu: “Agjëro dy ditë!” Bahiliu tha: “Më shto edhe më shumnë!” Pëjgamberi s.a.v.s. i tha: “Agjëro tri ditë!” Aui prapë i tha: “Shto!” Pejgamberi s.a.v.s. atëherë i tha: “Agjëro prej muajve të mëdhenj: Muharrem, Rexheb, Dhul Ka’de dhe Dhul-hixh-xhe. Pastaj pusho,pastaj agjëro, pastaj pusho, pastaj agjëro dhe pastaj pusho së agëjruari!” Pejgamberi s.a.v.s. me tre gishtat e vet dha shenjë nga tri ditë”].
Hadithi është Daif, e transmeton Ebu Davudi (2/322-323/2428), Ibn Maxheh (1/554/1741), dhe Nesaiu në “Sunenul Kubra” (2/139-140/2743). Hadithin e ka cilësuar si të dobët edhe shejh Albani në “Daif Sunen Ebu Davud” (526), në ”Daif Sunen Ibn Maxheh” (379), dhe në “Temamul Minneh” (fq. 413).
Hadithi 1335
[Nga Ebu Musa r.a. transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. kur është frikësuar prej ndonjë populli ka thënë: “Allahu im! Ne Ty të bëjmë mbrojtës të vetvetes para tyre dhe ne Ty të mbështetemi nga të këqijat e tyre”].
Transmeton Ebu Davudi (2/89/1537) dhe Nesaiu në “Amelul jevmi vel lejleh”(601), dhe në “Es Sunen el Kubra”(5/188/8631), e Senedi i këtij hadithi është daif, ngase Katade nuk ka dëgjuar nga Ebu Berde - siç ka pohuar Ibn Me’ini, dhe njëherit ai (Katade) është Mudel-lis, nuk është shprehur qartë se ai e ka dëgjuar hadithin (prej Ebu Berdes).
Hadithi 1343
[Nga Ebu Hammad (Ukbe b. Amiri) r.a. transmetohet të ketë thënë: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke thënë: “Vërtet Allahu me një shtizë do t’i çojë në Xhennet tre individë: ndërtuesin e saj, që ka llogaritur në miqësi gjatë ndërtimit të saj, hedhësit e saj mbi armikun dhe atë i cili e afron. Ushtroni hedhjen dhe kalërimin e kalorësisë luftarake, por nëse merreni me hedhjen e shtizës për mua është më mirë se të merreni me kalërim. Kush e lë hedhjen e shtizave pasi të mësohet me atë punë, duke e humbur vullnetin për të, vërtet e ka lënë një ni’met, ose thënë më mirë: e ka mohuar atë ni’met”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (3/13/2513), Nesaiu (6/28), Tirmidhiu (4/174) dhe Ibn Maxheh (2/940/2811); hadith është i dobët, aryen e dobësisë së këtij hadithi e ka sqaruar shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në verifkimin e tij që ia ka bërë librit “Fikhus Sire” (fq.225-226) të Muhamed Gazalit.
Hadithi 1394
[Nga Ebu Se’id el-Hudrij r.a. transmetohet se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Besimtari nuk ngopet nga e mira, derisa nuk përfundon në Xhennet”].Hadithin e transmeton Tirmidhiu (5/50-51/2686), dhe shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në “Mishkatul mesabih” (1/77) dhe në “Daiful Xhami’ “ (4786) hadithin e ka shpallur të dobët.
Hadithi 1402
[Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Cdo punë me vetëdije, të cilës nuk i paraprin falënderimi Allahut, është e pavlefshme”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (4/261/4840), Nesaiu në “Amelul Jevmi..” (345/494), dhe Ibn Maxheh (1/610/1894). Hadithin e ka shpallur të dobët eshe shejh Albani në “Daifut Tergib” (1/475/9587), “Daif Mevaridudh Dham’An” (56 dhe 241), dhe në “Mishkatul mesabih” (3/266).
Hadithi 1495
[Nga Imran b. Husajn r. anhuma transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. e ka mësuar babaën e tij Husainin me dy fjalë, me të cilat ai e ka bërë lutjen: “Allahu im, më frymëzo me orientim të drejtë dhe më ruaj nga e keqja e vetvetes sime”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (5/519-520/3483), hadithin e ka cilësuar si të dobët Dhehebiu në “Uluv”, dhe shejh Albani në parathënien e “Rijadus Salihin” me verifikim të tij.
Hadithi 1500
[Nga Ebu Umame r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka bërë dua të shumta, por ne nuk mbajtëm mend asgjë nga ato. I thamë: “O i Dërguari i Allahut, ti bëre lutje të shumta por ne nuk mbajtëm mend asgjë”. Ai tha: “Tash unë do t’ju drejtoj në diç që i përmban të gjitha. Thuani: “Allahu im, unë të lus për të mirë për të cilën të ka lutur Pejgamberi Yt, Muhammedi s.a.v.s., dhe të mbështetem Ty nga e keqja e atij nga e cila të është mbështetur Pejgamberi Yt Muhammedi s.a.v.s.. Allahu im, Ti je Ai që ndihmon dhe vetëm ti je arritës (i qëllimeve tona). Nuk ka forcë as fuqi pa ndihmën e Allahut”].
E transmeton Tirmidhiu (5/537-538/5321), shejh Albani e ka cilësuar si të dobët në “Ed Daife” (7/368/3356).
Hadithi 1501
[Nga Ibni Mes’udi r.a. transmetohet se ketë thënë: “Në mesin e lutjeve të të Dërguarit të Allahuut ka qenë edhe: “Allahu im, unë të lus për mëshirën Tënde të obligueshme, për faljen Tënde të obligueshme, për faljen Tënde dhe shpëtimin Tënd të domosdoshëm nga çdo mëkat, dhe pasurinë nga çdo e mirë, për fitoren me Xhennet dhe për shpëtimin nga zjarri”].
Transmeton Hakimi (1/525), hadithi është Daif, ngase Abdullah ibn Harithi është vlerësuar prej atyre që nuk u mirret hadithi, hadithi i tij është konsideruar i braktisur nga Ahmedi, Ebu Zur’ah, Darekutniu, Ibn Hibbani dhe Dhehebiu. Edhe shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka cilësuar hadithin si të dobët në “Ed Daife” (6/453-455/2908).
Hadithi 1523
[Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Vërtet njeriu me një fjalë të folur, me të cilën Allahu është i kënaqur, kurse në të cilën ai edhe nuk ka kujdes, do të jetë i ngritur nga Allahu në shkallë (të nderit). Dhe vërtet njeriu me një fjalë të folur, me të cilën Allahu s’është i kënaqur, kurse në të cilën ai edhe nuk ka kujdes, do të hudhet në Xhehennem”].
Hadithin e transmeton Buhariu në “Sahihun” e tij, nëpërmjet transmetuesit Abdullah Ibn Dinarit, nga babai tij, nga Ebu Salihi, nga Ebu Hurejre. Mirëpo, ky hadith edhe pse është në Sahihun e Buhariut, është hadith Daif. Imam Albani [Allahu e meshirofte!] në “Silsiletul ehadith ed Daifeh” (3/463-465/1299) thotë: ”Senedi i tij (hadithit) është daif, dhe i ka dy mangësi:
E para: hivzi (memorja, të mbajturit mend) i këtij AbdurRahmanit ka qenë i dobët - edhe pse Buhariu ka argumentuar me të -, ngase e kanë kundërshtuar (Buhariun) të tjerët (nga dijetarët e hadithit) dhe e kanë cilësuar negativisht nga ana e hivzit të tij, e jo nga ana e besnikërise së tij.
1. Jahja Ibn Me’ini thotë: “Jahja Kattani ka rrëfyer hadithe nga ai (Abdurrahmani), mirëpo në hadithin e tij, tek unë ka dobësi (da’f)”. Këtë e ka transmetuar El Akili në “Ed Duafa” (2/339/936), dhe Ibn Adij në “El Kamil” (4/1607).
2. Amr ibn Alij (El Fel-las) thotë: “Nuk kam dëgjuar Abdurrahmanin -do të thotë Ibn Mehdij- se ka rrëfyer nga ai diçka prej hadithit; këtë e ka transmetuar Ibn Adij.
3. Ebu Hatimi ka thënë: “Në të ka Lejjin, shkruhet hadithi i tij por nuk argumentohet me të”; këtë e ka transmetuar Ibn Ebu Hatim në “El Xherhu vet Te’adil” (2/4/254).
4. Ibn Hibbani në “Ed Duafa” (2/51) thotë: “(Abdurrahmani) Ka qenë prej atyre që është veçuar me transmetimet e tija nga babai tij që nuk përforcohen, si dhe ka pasë gabime fatale në transmetimet e tija, andaj nuk lejohet të argumentohet me hadithet e tija kur veçohet. Jahja el Kattani ka rrëfyer hadithe nga ai, kurse Muhamed ibn Ismajl Buhariu ka argumentuar me të në “Librin e tij”, kurse Hammad Ibn Sel-leme i ka lënë (transmetimet e tija dhe të argumentuarit me të).
5. Ibn Adij kur flet për historikun e këtij personi, kah fundi pasi që sjell disa hadithe të tij thotë: “Disa prej transmetimeve të tija janë Munker, nuk forcohen me rrugë të tjera, e në përgjithësi ai është prej të dobtëve që i shkruhet hadithi (por nuk argumentohet me të)”.
6. Darekutniu thotë: “Buhariu i ka kundërshtuar të tjerët, sa i përket atij, e ai nuk është Metruk”.
7. Dhehebiu (Abdurrahmanin) e ka cekë në “Ed Duafa” dhe ka thënë: “vethek”, kurse Ibn Me’ini ka thënë: në hadithin e tij ka dobësi ‘da’f’ ”.
Kurse në “El Kashif” (Dhehebiu) ka marrë të njëjtin qëndrim me atë të Ibn Ebi Hatim, kur thotë se ai(Abdurrahmani) është Lejjin.
8. Të gjitha këto fjalë në mënyrë të shkurtuar dhe përmbledhëse i ka përpiluar Ibn Haxheri në “Takrib”, kur thote: “Besnik, gabon”….derisa thotë (Albani): ..e për këtë shkak, Ibn Haxheri në “Parathënien e Fet-hit” nuk e ka sjell biografinë e Abdurrahmanit, përkundrazi ka cekë fjalët e Darekutniut dhe atyre të tjerëve që e kanë vlerësuar atë si të dobët (Abdurrahmanin), dhe nuk ka mundur që të flasë diçka mirë për të vetëm se duke thënë: “dhe i mjafton transmetimi i Jahjal-Kattanit i cili ka transmetuar nga ai”.
Pastaj ka sjellur një hadith fq. 462, që për të Darekutniu e ka kritikuar Buhariun; për shkak të shtojcës që është veçuar me të. Darekutniu thotë: ”Nuk e ka thënë këtë (shtojcën) veçse Abdurrahmani, ndërsa të tjerët janë më besnik se ai, kurse pjesa e mbetur e hadithit është sahih”.…..derisa thotë: “…e përfundimisht, në dobësinë e këtij transmetuesi (pas ujdisë të të gjithë atyre Imamëve) nuk duhet dyshuar asnjë njeri i drejtë, e as ndonjë studiues.
Këtë gjë e vërteton edhe ajo që vijon:
E dyta: Se Imam Maliku e ka kundershtuar atë se hadithi është i ngritur (deri te Pejgamberi), kështu në “Muvatain” e tij 3/149 thotë: “Nga Abdullah ibn Dinari, nga Ebu Salih es Sem’an se ai e ka lajmëruar se Ebu Hurejre ka thënë:…(hadithi), që është Mevkuf (i ndalur) tek ai (tek Ebu Hurejre, dhe nuk e ka ngritur fare tek Pejgamberi), dhe ka shtuar: ‘në xhennet’“.
Prandaj, transmetimi i Malikut (Mevkuf së bashku me shtojcën) konfirmon se Abdurrahmani nuk e ka mbajtur në mend hadithin; andaj ka shtuar në senedin e tij, e ka ngritë deri te Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], dhe ka pakësuar nga senedi atë që e ka shtuar Kodra e Hivzit: Imam Maliku, mëshira e Allahut qoftë mbi të.
Argument tjetër që aludon në përpikshmërinë e tij të pakët është, shtojca tjetër në pjesën e fundit të hadithit: “..Dhe vërtet njeriu me një fjalë të folur, me të cilën Allahu s’është i kënaqur, dhe në të cilën ai nuk ka kujdes, do të hudhet në xhehennem”.
Këtë pjesë me një rrugë tjetër nga Ebu Hurejre- poashtu- e kanë transmetuar Buhariu dhe Muslimi, (por me fjalë tjera): ”që nuk e ka të qartë; me të futet në zjarr më poshtë se sa që është largësia në mes të lindjes dhe perëndimit”.
Kurse tek Tirmidhiu (e që e ka vlerësuar si Hasen) me fjalë: “Nuk e sheh për të madhe (atë që flet), kurse me të futet në zjarr shtatëdhjetë vjeshta (vite)”. Të gjitha këto transmetime të vërteta me një përforcim i kam nxjerr në “Silsiletul Ehadithis Sahiha” (numër 540), pastaj për të kam sjell një transmetim tjetër, jo nga Ebu Hurejre me numër (888).
Prandaj, pasiqë e zgjata (Albani) me sqarime rreth këtij hadithi dhe transmetuesve të tij, këtë e bëra në mbrojtje të Sunnetit, në mënyrë që të mos thotë ndonjë thashethënës apo ndonjë injorant, apo ndonjë inatçor apo qëllimkeq: Se Albani ka bërë shpifje në Sahihun e Buhariut, i ka bërë daif hadithet e tija. Cdo syçelë e pa se unë nuk e kam përdorë logjikën dhe mendjen time (në vlerësimin e hadithit) (siç veprojnë pasuesit e bidateve dhe të dëshirave, të tashmit dhe të mëhershmit), por kam ndjekur atë që dijetarët kanë thënë për këtë transmetues, dhe kam shkuar pas asaj që e kërkojnë rregullat e tyre të kësaj shkence të ndershme të hadithit, për refuzimin e hadithit të dobët, e posaçërisht nëse e kundërshton ‘ thikan’-besnikun , kurse Allahu është i Zoti i sukseseve”. (mbaroi sqarimi i shejh Albanit rreth këtij hadithi).
Autori i “Sahihu Rijadus Salihin” (shejh Selim el Hilali) pas kësaj fjale të shejh Albanit [Allahu e meshirofte!], thotë (fq.723): “Ajo që e ndihmon këtë që ka cekur hoxha i ynë, Imam Albani [Allahu e meshirofte!], - dhe që në të qetësohen davetçinjët (thirrësit) e sunnetit dhe mbrojtësit e gjurmëve (të selefit) -: është fjala e Imam Darekutniut në “El-I’lel” (8/214/1525), thotë:
“Dhe janë kundërshtuar rreth Abdullah ibn Dinarit; e ka transmetuar AbdurRahmani nga Abdullah ibn Dinari, nga Ebu Salihi, nga Ebu Hurejre, nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], ndërsa e ka kundërshtuar Malik Ibn Enesi ku thotë: e ka transmetuar nga Abdullah ibn Dinari nga Ebu Salihi nga Ebu Hurejre, dhe senedi ndalet te ky i fundit (mevkuf), dhe kjo është ajo që mbahet në mend (e vërteta rreth këtij hadithi)”.
[Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Cdo punë me vetëdije, të cilës nuk i paraprin falënderimi Allahut, është e pavlefshme”].
Hadithin e transmeton Ebu Davudi (4/261/4840), Nesaiu në “Amelul Jevmi..” (345/494), dhe Ibn Maxheh (1/610/1894). Hadithin e ka shpallur të dobët eshe shejh Albani në “Daifut Tergib” (1/475/9587), “Daif Mevaridudh Dham’An” (56 dhe 241), dhe në “Mishkatul mesabih” (3/266).
Hadithi 1495
[Nga Imran b. Husajn r. anhuma transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. e ka mësuar babaën e tij Husainin me dy fjalë, me të cilat ai e ka bërë lutjen: “Allahu im, më frymëzo me orientim të drejtë dhe më ruaj nga e keqja e vetvetes sime”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (5/519-520/3483), hadithin e ka cilësuar si të dobët Dhehebiu në “Uluv”, dhe shejh Albani në parathënien e “Rijadus Salihin” me verifikim të tij.
Hadithi 1500
[Nga Ebu Umame r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka bërë dua të shumta, por ne nuk mbajtëm mend asgjë nga ato. I thamë: “O i Dërguari i Allahut, ti bëre lutje të shumta por ne nuk mbajtëm mend asgjë”. Ai tha: “Tash unë do t’ju drejtoj në diç që i përmban të gjitha. Thuani: “Allahu im, unë të lus për të mirë për të cilën të ka lutur Pejgamberi Yt, Muhammedi s.a.v.s., dhe të mbështetem Ty nga e keqja e atij nga e cila të është mbështetur Pejgamberi Yt Muhammedi s.a.v.s.. Allahu im, Ti je Ai që ndihmon dhe vetëm ti je arritës (i qëllimeve tona). Nuk ka forcë as fuqi pa ndihmën e Allahut”].
E transmeton Tirmidhiu (5/537-538/5321), shejh Albani e ka cilësuar si të dobët në “Ed Daife” (7/368/3356).
Hadithi 1501
[Nga Ibni Mes’udi r.a. transmetohet se ketë thënë: “Në mesin e lutjeve të të Dërguarit të Allahuut ka qenë edhe: “Allahu im, unë të lus për mëshirën Tënde të obligueshme, për faljen Tënde të obligueshme, për faljen Tënde dhe shpëtimin Tënd të domosdoshëm nga çdo mëkat, dhe pasurinë nga çdo e mirë, për fitoren me Xhennet dhe për shpëtimin nga zjarri”].
Transmeton Hakimi (1/525), hadithi është Daif, ngase Abdullah ibn Harithi është vlerësuar prej atyre që nuk u mirret hadithi, hadithi i tij është konsideruar i braktisur nga Ahmedi, Ebu Zur’ah, Darekutniu, Ibn Hibbani dhe Dhehebiu. Edhe shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka cilësuar hadithin si të dobët në “Ed Daife” (6/453-455/2908).
Hadithi 1523
[Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Vërtet njeriu me një fjalë të folur, me të cilën Allahu është i kënaqur, kurse në të cilën ai edhe nuk ka kujdes, do të jetë i ngritur nga Allahu në shkallë (të nderit). Dhe vërtet njeriu me një fjalë të folur, me të cilën Allahu s’është i kënaqur, kurse në të cilën ai edhe nuk ka kujdes, do të hudhet në Xhehennem”].
Hadithin e transmeton Buhariu në “Sahihun” e tij, nëpërmjet transmetuesit Abdullah Ibn Dinarit, nga babai tij, nga Ebu Salihi, nga Ebu Hurejre. Mirëpo, ky hadith edhe pse është në Sahihun e Buhariut, është hadith Daif. Imam Albani [Allahu e meshirofte!] në “Silsiletul ehadith ed Daifeh” (3/463-465/1299) thotë: ”Senedi i tij (hadithit) është daif, dhe i ka dy mangësi:
E para: hivzi (memorja, të mbajturit mend) i këtij AbdurRahmanit ka qenë i dobët - edhe pse Buhariu ka argumentuar me të -, ngase e kanë kundërshtuar (Buhariun) të tjerët (nga dijetarët e hadithit) dhe e kanë cilësuar negativisht nga ana e hivzit të tij, e jo nga ana e besnikërise së tij.
1. Jahja Ibn Me’ini thotë: “Jahja Kattani ka rrëfyer hadithe nga ai (Abdurrahmani), mirëpo në hadithin e tij, tek unë ka dobësi (da’f)”. Këtë e ka transmetuar El Akili në “Ed Duafa” (2/339/936), dhe Ibn Adij në “El Kamil” (4/1607).
2. Amr ibn Alij (El Fel-las) thotë: “Nuk kam dëgjuar Abdurrahmanin -do të thotë Ibn Mehdij- se ka rrëfyer nga ai diçka prej hadithit; këtë e ka transmetuar Ibn Adij.
3. Ebu Hatimi ka thënë: “Në të ka Lejjin, shkruhet hadithi i tij por nuk argumentohet me të”; këtë e ka transmetuar Ibn Ebu Hatim në “El Xherhu vet Te’adil” (2/4/254).
4. Ibn Hibbani në “Ed Duafa” (2/51) thotë: “(Abdurrahmani) Ka qenë prej atyre që është veçuar me transmetimet e tija nga babai tij që nuk përforcohen, si dhe ka pasë gabime fatale në transmetimet e tija, andaj nuk lejohet të argumentohet me hadithet e tija kur veçohet. Jahja el Kattani ka rrëfyer hadithe nga ai, kurse Muhamed ibn Ismajl Buhariu ka argumentuar me të në “Librin e tij”, kurse Hammad Ibn Sel-leme i ka lënë (transmetimet e tija dhe të argumentuarit me të).
5. Ibn Adij kur flet për historikun e këtij personi, kah fundi pasi që sjell disa hadithe të tij thotë: “Disa prej transmetimeve të tija janë Munker, nuk forcohen me rrugë të tjera, e në përgjithësi ai është prej të dobtëve që i shkruhet hadithi (por nuk argumentohet me të)”.
6. Darekutniu thotë: “Buhariu i ka kundërshtuar të tjerët, sa i përket atij, e ai nuk është Metruk”.
7. Dhehebiu (Abdurrahmanin) e ka cekë në “Ed Duafa” dhe ka thënë: “vethek”, kurse Ibn Me’ini ka thënë: në hadithin e tij ka dobësi ‘da’f’ ”.
Kurse në “El Kashif” (Dhehebiu) ka marrë të njëjtin qëndrim me atë të Ibn Ebi Hatim, kur thotë se ai(Abdurrahmani) është Lejjin.
8. Të gjitha këto fjalë në mënyrë të shkurtuar dhe përmbledhëse i ka përpiluar Ibn Haxheri në “Takrib”, kur thote: “Besnik, gabon”….derisa thotë (Albani): ..e për këtë shkak, Ibn Haxheri në “Parathënien e Fet-hit” nuk e ka sjell biografinë e Abdurrahmanit, përkundrazi ka cekë fjalët e Darekutniut dhe atyre të tjerëve që e kanë vlerësuar atë si të dobët (Abdurrahmanin), dhe nuk ka mundur që të flasë diçka mirë për të vetëm se duke thënë: “dhe i mjafton transmetimi i Jahjal-Kattanit i cili ka transmetuar nga ai”.
Pastaj ka sjellur një hadith fq. 462, që për të Darekutniu e ka kritikuar Buhariun; për shkak të shtojcës që është veçuar me të. Darekutniu thotë: ”Nuk e ka thënë këtë (shtojcën) veçse Abdurrahmani, ndërsa të tjerët janë më besnik se ai, kurse pjesa e mbetur e hadithit është sahih”.…..derisa thotë: “…e përfundimisht, në dobësinë e këtij transmetuesi (pas ujdisë të të gjithë atyre Imamëve) nuk duhet dyshuar asnjë njeri i drejtë, e as ndonjë studiues.
Këtë gjë e vërteton edhe ajo që vijon:
E dyta: Se Imam Maliku e ka kundershtuar atë se hadithi është i ngritur (deri te Pejgamberi), kështu në “Muvatain” e tij 3/149 thotë: “Nga Abdullah ibn Dinari, nga Ebu Salih es Sem’an se ai e ka lajmëruar se Ebu Hurejre ka thënë:…(hadithi), që është Mevkuf (i ndalur) tek ai (tek Ebu Hurejre, dhe nuk e ka ngritur fare tek Pejgamberi), dhe ka shtuar: ‘në xhennet’“.
Prandaj, transmetimi i Malikut (Mevkuf së bashku me shtojcën) konfirmon se Abdurrahmani nuk e ka mbajtur në mend hadithin; andaj ka shtuar në senedin e tij, e ka ngritë deri te Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], dhe ka pakësuar nga senedi atë që e ka shtuar Kodra e Hivzit: Imam Maliku, mëshira e Allahut qoftë mbi të.
Argument tjetër që aludon në përpikshmërinë e tij të pakët është, shtojca tjetër në pjesën e fundit të hadithit: “..Dhe vërtet njeriu me një fjalë të folur, me të cilën Allahu s’është i kënaqur, dhe në të cilën ai nuk ka kujdes, do të hudhet në xhehennem”.
Këtë pjesë me një rrugë tjetër nga Ebu Hurejre- poashtu- e kanë transmetuar Buhariu dhe Muslimi, (por me fjalë tjera): ”që nuk e ka të qartë; me të futet në zjarr më poshtë se sa që është largësia në mes të lindjes dhe perëndimit”.
Kurse tek Tirmidhiu (e që e ka vlerësuar si Hasen) me fjalë: “Nuk e sheh për të madhe (atë që flet), kurse me të futet në zjarr shtatëdhjetë vjeshta (vite)”. Të gjitha këto transmetime të vërteta me një përforcim i kam nxjerr në “Silsiletul Ehadithis Sahiha” (numër 540), pastaj për të kam sjell një transmetim tjetër, jo nga Ebu Hurejre me numër (888).
Prandaj, pasiqë e zgjata (Albani) me sqarime rreth këtij hadithi dhe transmetuesve të tij, këtë e bëra në mbrojtje të Sunnetit, në mënyrë që të mos thotë ndonjë thashethënës apo ndonjë injorant, apo ndonjë inatçor apo qëllimkeq: Se Albani ka bërë shpifje në Sahihun e Buhariut, i ka bërë daif hadithet e tija. Cdo syçelë e pa se unë nuk e kam përdorë logjikën dhe mendjen time (në vlerësimin e hadithit) (siç veprojnë pasuesit e bidateve dhe të dëshirave, të tashmit dhe të mëhershmit), por kam ndjekur atë që dijetarët kanë thënë për këtë transmetues, dhe kam shkuar pas asaj që e kërkojnë rregullat e tyre të kësaj shkence të ndershme të hadithit, për refuzimin e hadithit të dobët, e posaçërisht nëse e kundërshton ‘ thikan’-besnikun , kurse Allahu është i Zoti i sukseseve”. (mbaroi sqarimi i shejh Albanit rreth këtij hadithi).
Autori i “Sahihu Rijadus Salihin” (shejh Selim el Hilali) pas kësaj fjale të shejh Albanit [Allahu e meshirofte!], thotë (fq.723): “Ajo që e ndihmon këtë që ka cekur hoxha i ynë, Imam Albani [Allahu e meshirofte!], - dhe që në të qetësohen davetçinjët (thirrësit) e sunnetit dhe mbrojtësit e gjurmëve (të selefit) -: është fjala e Imam Darekutniut në “El-I’lel” (8/214/1525), thotë:
“Dhe janë kundërshtuar rreth Abdullah ibn Dinarit; e ka transmetuar AbdurRahmani nga Abdullah ibn Dinari, nga Ebu Salihi, nga Ebu Hurejre, nga Pejgamberi [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], ndërsa e ka kundërshtuar Malik Ibn Enesi ku thotë: e ka transmetuar nga Abdullah ibn Dinari nga Ebu Salihi nga Ebu Hurejre, dhe senedi ndalet te ky i fundit (mevkuf), dhe kjo është ajo që mbahet në mend (e vërteta rreth këtij hadithi)”.
Hadithi 1526
[Nga Ibni Umeri r.anhuma transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Mos flitni shumë pa përmendjen e Allahut. Sepse, shumë biseda pa përmendjen e Allahut, e vdesin zemrën. Kurse vërtet më së largu nga Allahu janë ata që i kanë zemrat e vdekura”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/607-608/2411), dhe është Daif, shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka vlerësuar ashtu në “Ed Daife” (2/321/920).
Hadithi 1547
[Nga Ibni Mes’udi r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Asnjë nga shokët e mi të mos më tregojë asgjë për shkokët e mi. Unë vërtet dua të dal mes jush zemërpastër (të kem mendim të mirë për ju)”].
Shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka vlerësuar të dobët në “Mishkatul Mesabih” (4/386), kurse e transmetojnë Ebu Davudi (4/265/4860) dhe Tirmidhiu (5/710/3896).
Hadithi 1585
[Nga Vathilete b. Eska r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Mos iu gëzo fatkeqësisë së vëllait tënd, sepse Allahu mund ta mëshirojë atë, kuirse fatkeqësinë e tij të ta caktojë ty”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/662/2506), dhe është hadith Daif, ashtu e ka vlerësuar Albani [Allahu e meshirofte!] në “Mishaktul-Mesabih” (4/387), ashtu siç e ka vlerësuar edhe Dhehebiu.
Hadithi 1634
[Nga Ummi Selemete r.anha transmetohet se ka thënë: “Kam qenë te i Dërguari i Allahut s.a.v.s.. kurse aty ishte edhe Mejmuneja, e erdhi edhe Ibni Ummi Mektumi. Kjo ka qenë pasi na është urdhëruar mbulesa (hixhabi)”. Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Mbulohuni nga ai!” Ne kemi thënë: “O i Dërguari i Allahut, a nuk është ai i verbër, nuk na sheh as nuk na njeh!” Pejgamberi s.a.v.s. ka tëhnë: “A jeni ju të dyja të verbëta? A po e shihni ju atë?”].
Hadithin e transmetojnë: Ebu Davudi (4/63-64/ 4112), Tirmidhiu (5/ 102/ 2778), Nesaiu në “Amelul Jevmi..” (359 dhe 360); kurse shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka cilësuar hadithin të dobët në “Mishkatul Mesabih” (3/254), në “Irvaul Galil” (6/ numër 1806) dhe në “Reddul Mufhim” (fq.63-65).
Hadithi 1765
[Nga Enesi r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Ruaju nga të shikuarit rreth e rrotull në namaz, sepse shikimi rreth e rrotull në namaz është shkatërrim (i namazit). Nëse shikimi rreth e rrotull është i domosdoshëm, atëherë le të bëhet në (namaze) nafile, kurse në (namaze) farze kurrsesi”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (2/484/589) dhe është hadith Daif.
Hadithi 1882
[Nga Ibni Abbasi r. Anhuma transmetohet të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Kush vazhdimisht lutet për falje, Allahu do t’i jap dalje nga çdo ngushticë, do ta lirojë nga çdo brengosje dhe do ta furnizojë nga nuk e llogarit”].Hadithin e transmeton Ebu Davudi (2/85/1518), Nesaiu në “Amelul- evmi..” (330-331/ 456), dhe Ibn Maxheh (2/ 1254-1255/ 3819). Hadithi është Daif siç e ka sqaruar shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në “Ed-Daife” (705), si dhe nxënësi i tij shejh Selim el Hilali në librin e tij “Uxhaletur Ragib..” (365)
[Nga Ibni Umeri r.anhuma transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Mos flitni shumë pa përmendjen e Allahut. Sepse, shumë biseda pa përmendjen e Allahut, e vdesin zemrën. Kurse vërtet më së largu nga Allahu janë ata që i kanë zemrat e vdekura”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/607-608/2411), dhe është Daif, shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka vlerësuar ashtu në “Ed Daife” (2/321/920).
Hadithi 1547
[Nga Ibni Mes’udi r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Asnjë nga shokët e mi të mos më tregojë asgjë për shkokët e mi. Unë vërtet dua të dal mes jush zemërpastër (të kem mendim të mirë për ju)”].
Shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka vlerësuar të dobët në “Mishkatul Mesabih” (4/386), kurse e transmetojnë Ebu Davudi (4/265/4860) dhe Tirmidhiu (5/710/3896).
Hadithi 1585
[Nga Vathilete b. Eska r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Mos iu gëzo fatkeqësisë së vëllait tënd, sepse Allahu mund ta mëshirojë atë, kuirse fatkeqësinë e tij të ta caktojë ty”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (4/662/2506), dhe është hadith Daif, ashtu e ka vlerësuar Albani [Allahu e meshirofte!] në “Mishaktul-Mesabih” (4/387), ashtu siç e ka vlerësuar edhe Dhehebiu.
Hadithi 1634
[Nga Ummi Selemete r.anha transmetohet se ka thënë: “Kam qenë te i Dërguari i Allahut s.a.v.s.. kurse aty ishte edhe Mejmuneja, e erdhi edhe Ibni Ummi Mektumi. Kjo ka qenë pasi na është urdhëruar mbulesa (hixhabi)”. Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Mbulohuni nga ai!” Ne kemi thënë: “O i Dërguari i Allahut, a nuk është ai i verbër, nuk na sheh as nuk na njeh!” Pejgamberi s.a.v.s. ka tëhnë: “A jeni ju të dyja të verbëta? A po e shihni ju atë?”].
Hadithin e transmetojnë: Ebu Davudi (4/63-64/ 4112), Tirmidhiu (5/ 102/ 2778), Nesaiu në “Amelul Jevmi..” (359 dhe 360); kurse shejh Albani [Allahu e meshirofte!] e ka cilësuar hadithin të dobët në “Mishkatul Mesabih” (3/254), në “Irvaul Galil” (6/ numër 1806) dhe në “Reddul Mufhim” (fq.63-65).
Hadithi 1765
[Nga Enesi r.a. transmetohet se ka thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Ruaju nga të shikuarit rreth e rrotull në namaz, sepse shikimi rreth e rrotull në namaz është shkatërrim (i namazit). Nëse shikimi rreth e rrotull është i domosdoshëm, atëherë le të bëhet në (namaze) nafile, kurse në (namaze) farze kurrsesi”].
Hadithin e transmeton Tirmidhiu (2/484/589) dhe është hadith Daif.
Hadithi 1882
[Nga Ibni Abbasi r. Anhuma transmetohet të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Kush vazhdimisht lutet për falje, Allahu do t’i jap dalje nga çdo ngushticë, do ta lirojë nga çdo brengosje dhe do ta furnizojë nga nuk e llogarit”].Hadithin e transmeton Ebu Davudi (2/85/1518), Nesaiu në “Amelul- evmi..” (330-331/ 456), dhe Ibn Maxheh (2/ 1254-1255/ 3819). Hadithi është Daif siç e ka sqaruar shejh Albani [Allahu e meshirofte!] në “Ed-Daife” (705), si dhe nxënësi i tij shejh Selim el Hilali në librin e tij “Uxhaletur Ragib..” (365)
Numrat e haditheve të dobëta jashtë
versionit të shkurtuar
Ato janë:
[69] - Tra. Ebu Davudi (2/246/2147), Nesaiu (245/286) dhe Ibn Maxheh (1/639/1986).
[292] - Tra. Tirmidhiu (3/466/1161), Ibn Maxheh (1/595/1854).
[347] - Tra. Ebu Davudi (4/336/5142), Ibn Maxheh (2/1208-1209/3664).
[363] - Tra. Tirmidhiu (4372/2022).
[378] - Tra. Ebu Davudi (2/80/1498), Tirmidhiu (10/7/3633), dhe Ibn Maxheh (2/966/2894). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 718, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe poashtu është Daif.
[486] - Tra. Tirmidhiu (4/571-572/2341).
[583] - Tra. Tirmidhiu (4/552/2306). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 94, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe i cili poashtu është Daif.
[524] - Tra. Ebu Davudi (4/43/4027) dhe Tirmidhiu (4/238/1765). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 794, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe poashtu është Daif.
[601] - Tra. Tirmidhiu (4/634/2451) dhe Ibn Maxheh (2/1409/3215).
[801] - Tra. Ebu Davudi (1/172/638 dhe 4/57/4086).
[802] - Tra. Ebu Davudi (4/57-58/4089).
[896]- Tra. Tirmidhiu (5/76-77/2732).
[917] - Tra. Tirmidhiu (3/308/978) dhe Ibn Maxheh (1/518-519/1623).
[988] - Tra. Ebu Davudi (2/89/1537) dhe Nesaiu ne “Amelul-jevmi vel-lejleh” (601) dhe në “Es-Sunen el-Kubra” (5/188/8631). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 1335, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe poashtu është Daif.
[990] - Tra. Ebu Davudi (3/34-35/2603) dhe Nesaiu në “Amelul-jevmi vel-lejleh”(378/563).
[1007] - Tra. Tirmidhiu (5/177/2913).
[1068] - Tra. Tirmidhiu (5/277/3093) dhe Ibn Maxheh (1/263/802).
[1101] - Tra. Ebu Davudi (676) dhe Ibn Maxheh (1005).
[1103] - Tra. Ebu Davudi (1/182/681).
[1166] - Tra. Ebu Davudi (3/89-90/2775).
[1212]. Transmeton Muslimi në Sahihun e tij (261); [Senedi i tij është Daif, ngase transmetuesi Mus’ab ibn Shejbeh është Lejjinul Hadith, siç thuhet ne “Takrib” të Ibn Haxherit, përndryshe këtë transmetues e kanë kundërshtuar dy transmetues të tjerë, të cilët janë më thikah (besnik) se Musabi, e ata janë: Xheafer Ibn Ijjasi dhe Sulejman et Tejmiu. Këtë hadith poashtu e transmeton Nesaiu në “El Muxhteba” (8/128), si dhe në “El Kubra” (9287, 9288). Nesaiu pas këtij hadithi thote: “E hadithi i Sulejman et Tejmiut dhe Xheafer Ibn Ijjasit është më afër së vërtetës nga hadithi i Mus’ab ibn Shejbeh, ngase Mus’abi është munkerul hadith. Shih Ibn Haxherin në Fet-h (10/377); Darekutniu në ‘el-Ilel’, ku thotë: “Dhe e kanë kundërshtuar atë (Mus’abin) Sulejman et Tejmiu dhe Xheafer Ibn Ijjasi;… dhe këta dy janë më besnikë se Mus’ab ibn Shejbeh, dhe hadithi i tyre është më Sahih”. Të njëjtën gjë e ka thënë (Darekutniu) edhe në “el Ilzamat vet Tetebu’ ” (fq.340). Kurse Ibn Haxheri në “et-Telhisul Habir” (1/77) thotë: “… dhe ai (hadithi) është Mealul”. Hadithin poashtu e ka vlerësuar Daif Ibn Mundeh dhe Ibn Dekik el I’id në “El Imam”(1/402), si dhe Ez Zejlei’u në “Nisbur Rajeh”.
Ato janë:
[69] - Tra. Ebu Davudi (2/246/2147), Nesaiu (245/286) dhe Ibn Maxheh (1/639/1986).
[292] - Tra. Tirmidhiu (3/466/1161), Ibn Maxheh (1/595/1854).
[347] - Tra. Ebu Davudi (4/336/5142), Ibn Maxheh (2/1208-1209/3664).
[363] - Tra. Tirmidhiu (4372/2022).
[378] - Tra. Ebu Davudi (2/80/1498), Tirmidhiu (10/7/3633), dhe Ibn Maxheh (2/966/2894). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 718, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe poashtu është Daif.
[486] - Tra. Tirmidhiu (4/571-572/2341).
[583] - Tra. Tirmidhiu (4/552/2306). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 94, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe i cili poashtu është Daif.
[524] - Tra. Ebu Davudi (4/43/4027) dhe Tirmidhiu (4/238/1765). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 794, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe poashtu është Daif.
[601] - Tra. Tirmidhiu (4/634/2451) dhe Ibn Maxheh (2/1409/3215).
[801] - Tra. Ebu Davudi (1/172/638 dhe 4/57/4086).
[802] - Tra. Ebu Davudi (4/57-58/4089).
[896]- Tra. Tirmidhiu (5/76-77/2732).
[917] - Tra. Tirmidhiu (3/308/978) dhe Ibn Maxheh (1/518-519/1623).
[988] - Tra. Ebu Davudi (2/89/1537) dhe Nesaiu ne “Amelul-jevmi vel-lejleh” (601) dhe në “Es-Sunen el-Kubra” (5/188/8631). Ky hadith është i njëjtë me hadithin numër 1335, i cili gjindet në versionin e shkurtuar dhe poashtu është Daif.
[990] - Tra. Ebu Davudi (3/34-35/2603) dhe Nesaiu në “Amelul-jevmi vel-lejleh”(378/563).
[1007] - Tra. Tirmidhiu (5/177/2913).
[1068] - Tra. Tirmidhiu (5/277/3093) dhe Ibn Maxheh (1/263/802).
[1101] - Tra. Ebu Davudi (676) dhe Ibn Maxheh (1005).
[1103] - Tra. Ebu Davudi (1/182/681).
[1166] - Tra. Ebu Davudi (3/89-90/2775).
[1212]. Transmeton Muslimi në Sahihun e tij (261); [Senedi i tij është Daif, ngase transmetuesi Mus’ab ibn Shejbeh është Lejjinul Hadith, siç thuhet ne “Takrib” të Ibn Haxherit, përndryshe këtë transmetues e kanë kundërshtuar dy transmetues të tjerë, të cilët janë më thikah (besnik) se Musabi, e ata janë: Xheafer Ibn Ijjasi dhe Sulejman et Tejmiu. Këtë hadith poashtu e transmeton Nesaiu në “El Muxhteba” (8/128), si dhe në “El Kubra” (9287, 9288). Nesaiu pas këtij hadithi thote: “E hadithi i Sulejman et Tejmiut dhe Xheafer Ibn Ijjasit është më afër së vërtetës nga hadithi i Mus’ab ibn Shejbeh, ngase Mus’abi është munkerul hadith. Shih Ibn Haxherin në Fet-h (10/377); Darekutniu në ‘el-Ilel’, ku thotë: “Dhe e kanë kundërshtuar atë (Mus’abin) Sulejman et Tejmiu dhe Xheafer Ibn Ijjasi;… dhe këta dy janë më besnikë se Mus’ab ibn Shejbeh, dhe hadithi i tyre është më Sahih”. Të njëjtën gjë e ka thënë (Darekutniu) edhe në “el Ilzamat vet Tetebu’ ” (fq.340). Kurse Ibn Haxheri në “et-Telhisul Habir” (1/77) thotë: “… dhe ai (hadithi) është Mealul”. Hadithin poashtu e ka vlerësuar Daif Ibn Mundeh dhe Ibn Dekik el I’id në “El Imam”(1/402), si dhe Ez Zejlei’u në “Nisbur Rajeh”.
[1246]. Transmeton Ebu Davudi (2/305/2355), Tirmidhiu
(3/46-47/658), dhe Ibn Maxheh (1/542/1699).
[1274] - Tra. Tirmidhiu (3/153-154/785) dhe Ibn Maxheh (1/556/1748).
[1450] - Tra. Ebu Davudi (2/80-81/1500), Tirmidhiu (5/562-563/3568) dhe Nesaiu në “Amelul-jevmi vel-lejleh”, siç është në “Tuhfetul-Eshraf”(3/320).
[1498] - Tra. Tirmidhiu (5/522-523/3490).
[1577] - Tra. Ebu Davudi (4/276/4903).
[1649] - Tra. Tirmidhiu (3/257/914, 915), Nesaiu (8/130).
[1679] - Tra. Ebu Davudi (4/16/3907), Nesaiu (1/387-388/128).
[1686] - Tra. Ebu Davudi (3/18-19/3919).
[1731] - Tra. Ebu Davudi (2/127/1671).
[1841]- Tra. Darekutniu në Sunenin e tij (4/183-184), Taberaniu në “el-Mu’xhemul-Kebir” (22/ 589) dhe Bejhekiu (10/12-13).
Pra, këto ishin hadithet e dobëta, të cilat nuk gjinden brenda versionit të shkurtuar, e që shumicën e tyre edhe Imam Albani [Allahu e meshirofte!] i ka shpallur si Daifeh. Për më tepër hollësira (për njohësit e gj. arabe) kthehu te Mulhakul ehadith ed Daifeh fq. 689-728 nga libri i shejh Selim el Hilalit “Sahih Rijadus Salihin”, për të cilin kemi treguar më herët.
[1274] - Tra. Tirmidhiu (3/153-154/785) dhe Ibn Maxheh (1/556/1748).
[1450] - Tra. Ebu Davudi (2/80-81/1500), Tirmidhiu (5/562-563/3568) dhe Nesaiu në “Amelul-jevmi vel-lejleh”, siç është në “Tuhfetul-Eshraf”(3/320).
[1498] - Tra. Tirmidhiu (5/522-523/3490).
[1577] - Tra. Ebu Davudi (4/276/4903).
[1649] - Tra. Tirmidhiu (3/257/914, 915), Nesaiu (8/130).
[1679] - Tra. Ebu Davudi (4/16/3907), Nesaiu (1/387-388/128).
[1686] - Tra. Ebu Davudi (3/18-19/3919).
[1731] - Tra. Ebu Davudi (2/127/1671).
[1841]- Tra. Darekutniu në Sunenin e tij (4/183-184), Taberaniu në “el-Mu’xhemul-Kebir” (22/ 589) dhe Bejhekiu (10/12-13).
Pra, këto ishin hadithet e dobëta, të cilat nuk gjinden brenda versionit të shkurtuar, e që shumicën e tyre edhe Imam Albani [Allahu e meshirofte!] i ka shpallur si Daifeh. Për më tepër hollësira (për njohësit e gj. arabe) kthehu te Mulhakul ehadith ed Daifeh fq. 689-728 nga libri i shejh Selim el Hilalit “Sahih Rijadus Salihin”, për të cilin kemi treguar më herët.
Një dyshim rreth Mjeshtrisë së imam
Albanit në shkencën e hadithit
Një prej dyshimeve që përdoren dhe keqpërdoren në mesin e atyre që nuk e njohin shejh Albanin [Allahu e meshirofte!], hadithin, dhe mjeshtrinë e tij në shkencën e hadithit, është ajo se (kinse): Albani në veprat e tija ka kontradita, apo (më qartë), Albani është kontradiktor në vendimet e tija mbi hadithet!!
Përgjigjja: Muhamed ibn Umer Bazmul (Mekas) në librin e tij “El Intisaru li Ehlil Hadith” kur u përgjigjet disa dyshimeve të pasuesve të dëshirave rreth Imam Albanit, në njërën prej tyre (sikur kjo që jemi duke shkruar për të) , faqe 221 thotë: “Kurse sa i përket pretendimit të tyre: është kontradiktor në vendimet e tija mbi hadithet. Kjo është injorancë apo injorim i qëllimtë i realitetit të vërtetë.
Dije se prej gjërave që dihen patjetër tek Ehlus-Sunneti dhe Xhemati është se El-Ismetu (pagabueshmëria, i mbrojtur nga gabimet) nuk i takon askujt prej këtij ummeti përveç të dërguarit të Allahut [sAllahu alejhi ve sel-lem]. Kurse të tjerëve si individë përveç Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], kjo nuk u përket; e ne (elhamdulilah) ecim në këtë parim, andaj edhe nuk pretendojmë se Albani (Allahu e ruajtë!) është i mbrojtur nga gabimet, ashtu siç nuk pretendojmë për dijetarët tjerë. Sepse gabimet gjenden tek të gjithë, ngase “Cdo bir i Ademit është gabimtar, e gabimtari më i mirë është Penduesi (për gabimin e vet)”; kështu që kushdo nga dijetarët që bën ixhtihad-jep mundin e tij për ta qëlluar të vërtetën- dhe e qëllon, ai i ka dy shpërblime, e kushdo që bën ixhtihad (nga dijetarët) dhe gabon, atëherë ai e ka një shpërblim.
Unë them: gabimet dhe kontraditat gjinden tek Albani, Allahu e ruajtë, ashtu siç gjenden edhe tek dijetarët tjerë, ngase asnjëri prej tyre nuk është i pagabueshëm.
Mirëpo, a thua thjeshtë prezenca e një gabimi apo kontradite tek dijetari, e bën atë që të jetë i pakonsiderueshëm, dhe e bën që cilësia “dijetar” t’i hiqet atij?
Nuk ma merr mendja se një njeri i drejtë e thotë këtë fjalë, e lëre më një dijetar!
Po, është e vërtetë, kujt i shumohen gabimet, apo gabimet e tija ia kalojnë të të qëlluarave të tija; bie të argumentuarit me të, dhe atij i bie cilësimi si i përpikët.
Ibn Salahi [Allahu e meshirofte!] thotë: “Përpikshmëria e transmetuesit dihet nëse i krahasojmë transmetimet e tija me ato të besnikëve të cilët njihen me përpikshmëri dhe mjeshtri. Nëse konstatojmë se transmetimet e tija janë në përputhshmëri -qoftë edhe në përmbajtje vetëm- me transmetimet e tyre, apo në të shumtën e rasteve janë në pajtim me të tyreve, kurse kontradita është e rrallë, atëherë atë e njohim (konsiderojmë) si i përpikët dhe besnik. E nëse shohim se ai kundërshton ata shumë, atëherë e dimë se përpikmëria e tij është e prishur, dhe nuk argumentojmë me hadithin e tij; Allahu e din më së miri ”.
Kurse Dhehebiu [Allahu e meshirofte!] thotë: “...dhe që të konsiderohet besniku besnik, nuk është kusht që ai të jetë i mbrojtur nga gabimet dhe gabimi ”.
Nëse kjo u kuptua; atëherë të gjitha hadithet për të cilat Albani, Allahu e ruajtë, akuzohet se ka kontradita në vendimin e tyre, nuk ndikojnë (negativisht) duke iu falënderuar Allahut të Lartësuar, në besnikërin dhe dijen e tij, as te një i drejtë e as te një dijetarë. Ngase përqindja e haditheve për të cilat thuhet se Albani ka kontradita në vendimin e tyre, në krahasim me hadithet të cilat i ka verifikuar dhe nuk ka kontradita në to, janë të pakta, që nuk meritojnë të ngritet shumë pluhur për to. Sepse ato nuk e pakësojne detin e diturisë së tij; e uji i cili i arrin dy kul-le nuk përmban fëlliqësirë.
Hadithet të cilat Albani i ka verifikuar dhe nxjerrur në shesh nga burimi janë të shumta, që gjinden në librat e tij, prej tyre po ceki këto:
- Sahih ve Daiful Xhami’us Sagir, 6 vell..
- Sahih ve daif Es Sunen el Erbea, 15 vell..
- Irvaul Galil, 8 vell..
- Silsiletul Ehadith ed Daife, 4 vell. .
- Silsiletul Ehadith es Sahiha, 8 vell..
- Sahih ve Daiful Edebul Mufred, 2 vell..
-Tahrixh Mishkatul Mesabih.
-Temamul Minneh fi tealik ala Fikhus-Sunneh.
- Sahih tergib vet Terhib.
- Dhilalul Xhenneh fi Tahrixh Kitabus Sunneh.
- Nejlul Meram fi tahrixh kitabul Halal vel Haram.
Një prej dyshimeve që përdoren dhe keqpërdoren në mesin e atyre që nuk e njohin shejh Albanin [Allahu e meshirofte!], hadithin, dhe mjeshtrinë e tij në shkencën e hadithit, është ajo se (kinse): Albani në veprat e tija ka kontradita, apo (më qartë), Albani është kontradiktor në vendimet e tija mbi hadithet!!
Përgjigjja: Muhamed ibn Umer Bazmul (Mekas) në librin e tij “El Intisaru li Ehlil Hadith” kur u përgjigjet disa dyshimeve të pasuesve të dëshirave rreth Imam Albanit, në njërën prej tyre (sikur kjo që jemi duke shkruar për të) , faqe 221 thotë: “Kurse sa i përket pretendimit të tyre: është kontradiktor në vendimet e tija mbi hadithet. Kjo është injorancë apo injorim i qëllimtë i realitetit të vërtetë.
Dije se prej gjërave që dihen patjetër tek Ehlus-Sunneti dhe Xhemati është se El-Ismetu (pagabueshmëria, i mbrojtur nga gabimet) nuk i takon askujt prej këtij ummeti përveç të dërguarit të Allahut [sAllahu alejhi ve sel-lem]. Kurse të tjerëve si individë përveç Pejgamberit [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!], kjo nuk u përket; e ne (elhamdulilah) ecim në këtë parim, andaj edhe nuk pretendojmë se Albani (Allahu e ruajtë!) është i mbrojtur nga gabimet, ashtu siç nuk pretendojmë për dijetarët tjerë. Sepse gabimet gjenden tek të gjithë, ngase “Cdo bir i Ademit është gabimtar, e gabimtari më i mirë është Penduesi (për gabimin e vet)”; kështu që kushdo nga dijetarët që bën ixhtihad-jep mundin e tij për ta qëlluar të vërtetën- dhe e qëllon, ai i ka dy shpërblime, e kushdo që bën ixhtihad (nga dijetarët) dhe gabon, atëherë ai e ka një shpërblim.
Unë them: gabimet dhe kontraditat gjinden tek Albani, Allahu e ruajtë, ashtu siç gjenden edhe tek dijetarët tjerë, ngase asnjëri prej tyre nuk është i pagabueshëm.
Mirëpo, a thua thjeshtë prezenca e një gabimi apo kontradite tek dijetari, e bën atë që të jetë i pakonsiderueshëm, dhe e bën që cilësia “dijetar” t’i hiqet atij?
Nuk ma merr mendja se një njeri i drejtë e thotë këtë fjalë, e lëre më një dijetar!
Po, është e vërtetë, kujt i shumohen gabimet, apo gabimet e tija ia kalojnë të të qëlluarave të tija; bie të argumentuarit me të, dhe atij i bie cilësimi si i përpikët.
Ibn Salahi [Allahu e meshirofte!] thotë: “Përpikshmëria e transmetuesit dihet nëse i krahasojmë transmetimet e tija me ato të besnikëve të cilët njihen me përpikshmëri dhe mjeshtri. Nëse konstatojmë se transmetimet e tija janë në përputhshmëri -qoftë edhe në përmbajtje vetëm- me transmetimet e tyre, apo në të shumtën e rasteve janë në pajtim me të tyreve, kurse kontradita është e rrallë, atëherë atë e njohim (konsiderojmë) si i përpikët dhe besnik. E nëse shohim se ai kundërshton ata shumë, atëherë e dimë se përpikmëria e tij është e prishur, dhe nuk argumentojmë me hadithin e tij; Allahu e din më së miri ”.
Kurse Dhehebiu [Allahu e meshirofte!] thotë: “...dhe që të konsiderohet besniku besnik, nuk është kusht që ai të jetë i mbrojtur nga gabimet dhe gabimi ”.
Nëse kjo u kuptua; atëherë të gjitha hadithet për të cilat Albani, Allahu e ruajtë, akuzohet se ka kontradita në vendimin e tyre, nuk ndikojnë (negativisht) duke iu falënderuar Allahut të Lartësuar, në besnikërin dhe dijen e tij, as te një i drejtë e as te një dijetarë. Ngase përqindja e haditheve për të cilat thuhet se Albani ka kontradita në vendimin e tyre, në krahasim me hadithet të cilat i ka verifikuar dhe nuk ka kontradita në to, janë të pakta, që nuk meritojnë të ngritet shumë pluhur për to. Sepse ato nuk e pakësojne detin e diturisë së tij; e uji i cili i arrin dy kul-le nuk përmban fëlliqësirë.
Hadithet të cilat Albani i ka verifikuar dhe nxjerrur në shesh nga burimi janë të shumta, që gjinden në librat e tij, prej tyre po ceki këto:
- Sahih ve Daiful Xhami’us Sagir, 6 vell..
- Sahih ve daif Es Sunen el Erbea, 15 vell..
- Irvaul Galil, 8 vell..
- Silsiletul Ehadith ed Daife, 4 vell. .
- Silsiletul Ehadith es Sahiha, 8 vell..
- Sahih ve Daiful Edebul Mufred, 2 vell..
-Tahrixh Mishkatul Mesabih.
-Temamul Minneh fi tealik ala Fikhus-Sunneh.
- Sahih tergib vet Terhib.
- Dhilalul Xhenneh fi Tahrixh Kitabus Sunneh.
- Nejlul Meram fi tahrixh kitabul Halal vel Haram.
Të gjitha së bashku këto hadithe nëse i fshimë të
përsëriturat, bëjnë me mijëra, po shiko sa arrin numri i tyre nëse ua bashkojmë
edhe rrugët e tyre, pastaj shiko sa arrin numri i tyre nëse ua bashkojmë edhe
transmetimet (tjera); ngase të gjitha këto së bashku gjykohet mbi to dhe
qartësohet gjendja e tyre, pastaj shiko sa arrin numri i atyre që i janë
mveshur Albanit se ka kontradita, në krahasim me të gjitha këto (që i cekëm)!!
Po edhe nëse Shejhu (Albani) hadithet të cilat është thënë për to se, ai ka kontradita në vendimin e tyre, nuk e kalon njëmijëshin, edhe pse kjo mveshje është akuzë urrejtje, dhe mashtrim i fëlliqur në shumë raste. Nëse e verifikojmë këtë akuzë do të shohim se shumë shumë pak janë ato hadithe që në to ka kontradita, po edhe këto të paktat nuk kanë mundësi të dalin nga njëra prej këtyre variantave vijuese:
E para: disa prej haditheve janë hadithe që Albani ka ndryshuar vendimin mbi to në bazë të alternativave të reja në çështje, të cilat nuk është ditë, (alterantiva, dobi) të cilat i kanë ikë në studimin e tij, kur ka gjykuar në herën e parë.
Kjo gjendje, në të vërtetë nuk është kontraditë, ngase realisht vendimi mbi hadithin ka ndryshuar në bazë të njohurive dhe alternativave të reja, andaj ai e ka qëlluar vendimin e tij të parë në bazë të alternativave të cilat ai me to atëherë e ka ngritur vendimin, dhe poashtu e ka qëlluar me vendimin e tij të dytë në bazë të alternativave të reja të cilat i ka gjetur; e atëherë, a thua a konsiderohet kjo prej kontraditës ?!
Kjo gjendje përfshinë mënyrat vijuese:
2. Hadithet te të cilat ka gjykuar mbi to duke shikur në rrugët e saja, e pastaj ka gjetur një rrugë tjetër.
3. Hadithet te të cilat ka gjykuar mbi to duke u mbështetur në vendim të preferuar rreth gjendjes së transmetuesit tek ai, pastaj e ka ndryshuar ixhtihadin-mendimin e tij në gjendjen e transmetuesit, kështu që ka ndryshuar vendimi.
4. Hadithet te të cilat nuk është vërejtur në to mangësia, por i është shfaqur atij pastaj.
5. Hadithet te të cilat ka menduar se në to ka mangësi, e pastaj është zhdukur mangësia, pasi që ai ka hasë në një rrugë tjetër të hadithit.
E dyta: Hadithet nga aspekti i hadithit hasen ligajrihi (më afër daifit, por që punohet me të), ku muhaddithi është i luhatshëm në të, ndonjëherë e ngritë në hadith hasen, e ndonjëherë nuk e nxjerrë atë nga kufiri i hadithit daif.
Dhehebiu [Allahu e meshirofte!] thotë: “Mos shpreso se (hadithi) hasen ka ndonjë rregull (të posaçme) që të gjitha hadithet e tjera të mira të futen nën të, padyshim që unë jam pesimist për këtë, sepse për sa e sa hadithe Havëzat kanë qenë të luhatshëm në to: a është ai hasen apo daif apo sahih? Bile bile Havëzi e ndryshon mendimin e tij në një hadith, një ditë e cilëson si Sahih, e një ditë tjetër e cilëson si Hasen, e ndoshta edhe e cilëson si Daif. Kjo është realitet..”.
E treta: Hadithet për të cilat është thënë (pa të drejtë ) se (Albani) ka kontradita në to, kjo është për shkak të dijes së cektë të atij që këtë akuzë ia ka mveshur atij (Albanit).
E katërta: Hadithet që Shejhu ka ndryshuar vendimin e tij mbi to, për shkak se ai si njeri nuk është i përkryer, dhe nuk ka dijetar që mund t’i ikë kësaj, e mos të flasim për njerëzit tjerë. Mirëpo, megjithatë edhe këto hadithe janë të pakta dhe të lehta në krahasim me atë numër vigan hadithesh të cilat i ka nxjerrur Shejhu gjatë pesëdhjetë viteve, në shërbim të Sunnetit: me studime, verifikime, davet. Dhe siç po e shihni se akuza për vendimet kontradiktore të Albanit rreth haditheve, është një akuzë e kotë dhe qëllimkeqe - e cila ka për qëllim, rrëzimin e besnikërisë së dijes dhe librave të tij-, që në krahasim me realitetin nuk vlen fare, dhe nuk meriton që t’i mvishet Albanit, Allahu e ruajtë (e mëshiroftë) !
Po edhe nëse Shejhu (Albani) hadithet të cilat është thënë për to se, ai ka kontradita në vendimin e tyre, nuk e kalon njëmijëshin, edhe pse kjo mveshje është akuzë urrejtje, dhe mashtrim i fëlliqur në shumë raste. Nëse e verifikojmë këtë akuzë do të shohim se shumë shumë pak janë ato hadithe që në to ka kontradita, po edhe këto të paktat nuk kanë mundësi të dalin nga njëra prej këtyre variantave vijuese:
E para: disa prej haditheve janë hadithe që Albani ka ndryshuar vendimin mbi to në bazë të alternativave të reja në çështje, të cilat nuk është ditë, (alterantiva, dobi) të cilat i kanë ikë në studimin e tij, kur ka gjykuar në herën e parë.
Kjo gjendje, në të vërtetë nuk është kontraditë, ngase realisht vendimi mbi hadithin ka ndryshuar në bazë të njohurive dhe alternativave të reja, andaj ai e ka qëlluar vendimin e tij të parë në bazë të alternativave të cilat ai me to atëherë e ka ngritur vendimin, dhe poashtu e ka qëlluar me vendimin e tij të dytë në bazë të alternativave të reja të cilat i ka gjetur; e atëherë, a thua a konsiderohet kjo prej kontraditës ?!
Kjo gjendje përfshinë mënyrat vijuese:
2. Hadithet te të cilat ka gjykuar mbi to duke shikur në rrugët e saja, e pastaj ka gjetur një rrugë tjetër.
3. Hadithet te të cilat ka gjykuar mbi to duke u mbështetur në vendim të preferuar rreth gjendjes së transmetuesit tek ai, pastaj e ka ndryshuar ixhtihadin-mendimin e tij në gjendjen e transmetuesit, kështu që ka ndryshuar vendimi.
4. Hadithet te të cilat nuk është vërejtur në to mangësia, por i është shfaqur atij pastaj.
5. Hadithet te të cilat ka menduar se në to ka mangësi, e pastaj është zhdukur mangësia, pasi që ai ka hasë në një rrugë tjetër të hadithit.
E dyta: Hadithet nga aspekti i hadithit hasen ligajrihi (më afër daifit, por që punohet me të), ku muhaddithi është i luhatshëm në të, ndonjëherë e ngritë në hadith hasen, e ndonjëherë nuk e nxjerrë atë nga kufiri i hadithit daif.
Dhehebiu [Allahu e meshirofte!] thotë: “Mos shpreso se (hadithi) hasen ka ndonjë rregull (të posaçme) që të gjitha hadithet e tjera të mira të futen nën të, padyshim që unë jam pesimist për këtë, sepse për sa e sa hadithe Havëzat kanë qenë të luhatshëm në to: a është ai hasen apo daif apo sahih? Bile bile Havëzi e ndryshon mendimin e tij në një hadith, një ditë e cilëson si Sahih, e një ditë tjetër e cilëson si Hasen, e ndoshta edhe e cilëson si Daif. Kjo është realitet..”.
E treta: Hadithet për të cilat është thënë (pa të drejtë ) se (Albani) ka kontradita në to, kjo është për shkak të dijes së cektë të atij që këtë akuzë ia ka mveshur atij (Albanit).
E katërta: Hadithet që Shejhu ka ndryshuar vendimin e tij mbi to, për shkak se ai si njeri nuk është i përkryer, dhe nuk ka dijetar që mund t’i ikë kësaj, e mos të flasim për njerëzit tjerë. Mirëpo, megjithatë edhe këto hadithe janë të pakta dhe të lehta në krahasim me atë numër vigan hadithesh të cilat i ka nxjerrur Shejhu gjatë pesëdhjetë viteve, në shërbim të Sunnetit: me studime, verifikime, davet. Dhe siç po e shihni se akuza për vendimet kontradiktore të Albanit rreth haditheve, është një akuzë e kotë dhe qëllimkeqe - e cila ka për qëllim, rrëzimin e besnikërisë së dijes dhe librave të tij-, që në krahasim me realitetin nuk vlen fare, dhe nuk meriton që t’i mvishet Albanit, Allahu e ruajtë (e mëshiroftë) !
Pasthenia
Kjo ishte e tëra sa i përket këtyre haditheve të dobëta në “Rijadus Salihin”, dhe muslimanët kanë nevojë të madhe mbi njohjen e këtyre haditheve. Ngase ky libër është prej librave që lexohet shumë dhe njëherit është edhe prej librave që dijetarët kanë porositë që të lexohen; dijetari Ibn Vezir el Jemani në “El Emru bil Azleti..” faqe/172 thotë: ”..dhe jepi përparësi librave të vërteta para të tjerave, dhe ajo çka më së miri mund të gjesh në këtë lëmi, është libri “Rijadus-Salihin i Neveviut. Ku në të ka sjellur vetëm Fjalët nga Libri i Allahut, si dhe fjalët e vërteta të të Dërguarit të Tij, [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]; dhe nuk i ka përzier ato me diçka prej bidateve apo medh’hebeve”.
E lus Allahun [subhanehu ve te’ala] që këtë vepër të vogël -në sytë e njerëzve- t’a llogarisë shumë në Ditën e Gjykimit, si dhe e lus që kjo vepër të më llogaritet si sadaka rrjedhëse deri në Diten e Gjykimit, e poashtu e lus Allahun, që babai im [Allahu e mëshiroftë] të përfitojë shpërblime nga kjo vepër e imja; për të PlotëFuqishmin gjithçka është e mundur!
Lutja jonë e fundit është se Hamdi i takon vetëm Allahut, Zotit të botërave !
Biografia e muhaddithit Selim el Hilali
(nxënësit të afërt të Imam Albanit, Allahu e meshirofte!)
Origjina e prejardhja e tij:
Eshtë hoxhë Selefij [që pason rrugën e të parëve tanë të mirë-sahabeve], el-Etherij [që ndjek transmetimet e tyre]; është një prej muhaddithëve të Shamit; është autor i librave të menhexhit të vetëm, që ka bërë korigjime në librat e shkencës (Islame) të vlefshme: Selim ibn I'd ibn Muhamed ibn Husejn el-Hilalij, me origjinë nga fisi Beni el-Hilalij, i cili i shtrin rrënjët e tij deri në Nexhd në Gadishullin e Arabisë Saudite, prej ku më pas baballarët e tij emigruan e banuan në Bi'r es-Seb'a (Pusi es-Seb'a), kurse mbas fatkeqësisë së Palestinës banuan në (qytetin) Halil, ku dhe lindi shejhu.
Lindja e tij:
U lind në vitin 1377 sipas hixhretit (sipas vitit hënor) - 1957 sipas vitit diellor.
Familja e tij, zhvillimi i tij, e kërkimi i dijes:
U rrit në një shtëpi fetare e me moral të mirë. Emigroi me familjen e tij për në Jordani në vitin 1387 sipas hixhretit [1967 sipas vitit diellor] si pasojë e luftës kundra Jehudëve e banoj në të, ku edhe mbaroi shkollën fillore e të mesme dhe vazhdoi studimet e tij në kolegjin për dituri të përgjithshme, e pastaj studjoi gjuhën Arabe, e më vonë vijoi studimet fetare.
Ai filloi kërkimin e dijes fetare në moshën 17 vjeçare, kur pati edhe takimin e parë më shejhun e madh, Muhamed Nasiruddin Albanin [Allahu e mëshiroftë] në Jordani; si pasojë e disa dialogjeve mes shejh Albanit dhe grupit të Tekfirëve (grup i cili lehtësohet në bërjen e muslimanëve kafira (mosbesimtarë) si pasojë të disa gabimeve të mëdha që mund të bëjnë), pastaj vazhdoi takimet me shejhun e madh, Nasirudin Albanin, e udhëtoi tek ai në Siri në fillim të vitit 1978, ku mori pjesë në mësimet e tij në atë kohë si: në shpjegimin e librit "et-Tergib vet-Terhib" të Mundhiriut, e lexoi tek dijetari Talai' librin e tij, "Tesfijetu Dhilal," e në veçanëri çështjen e Istivas (që Allahu është lartësuar mbi Arshin e Tij), mesoi mbi bidatin e Vahdetu Vuxhudit (se Allahu është shkrirë në krijesat e Tij), dhe çështjet e cilësive të Allahut.
Ky shejh udhëtoi për në Pakistan, ku u takua me dijetarët e këtij vendi dhe mori lejen e transmetimit nga shejh Ataullah Hanif, shejh Bediudin er-Rashidij e vëllai i tij Muhibudin, nga Muhamed Abduhu Felah dhe Hasen AbdulGafar. Ai po ashtu udhëtoi për në Gadishullin e Arabisë, ku dhe u takua me shejhun e madh, Hamad el-Ensarij, me shejh Ibn Baz, me shejh Ibn Uthejmin [Allahu i mëshiroftë], me shejh AbdulMuhsin el-Abad [Allahu e ruajt] dhe ka pasur shkresa me shejh Muhamed Tekijudin el-Hilalij el-Magribij [Allahu e mëshiroftë] në vitin 1403 sipas hixhretit [1983].
Mësuesit e tij më të njohur:
Dijetari i madh, Muhamed Nasirudin Albani - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Hamad el-Ensarij - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Ataullah Hanif - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Muhibudin er-Rashidij - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Bediudin er-Rashidij - Allahu e mëshiroftë.
Lavdërimet e Dijetarëve ndaj tij:
E kanë lavdëruar shumë nga dijetarët, prej tyre:
- Muhaddithi i ketij shekulli, Muhamed Nasirudin Albani [Allahu e mëshiroftë], dhe shejh Dr. Rebi' el-Med'halij [Allahu e ruajt], të cilit shejh Selim el-Hilalij i ka bërë parathënien (recenzimin) e librit të tij, "Menhexh Ehli Sun eve Xhema'a fi Nakdi Rixhal ve Kutub ve Tavaif."
- E ka lavdëruar muhaddithi i Jemenit Mukbil ibn Hadij el-Vadi'ij - Allahu e mëshiroftë - në librin e tij, "el-Muhrexh min el-Fite," në faqen 185: "… po e zëmë se ju fituat ndaj Ehli Sunetit në Jemen, thirrësve në rrugën e Allahut, ç'farë do të bëni me vëlla Selim el Hilalij, autorit të "Xhema'at el Islamije"...?"
- Përsëri shejh Bekër ibn Abdullah Ebu Zejd në librin e tij, "Tahrifu en-Nusus min Meahidh ehl el-Ehva fi Istidlal" 93-94 thotë: "…tahrifi (ndryshimi i kuptimit të fjalës pa argument) është sëmundje e përhapur që bën punën e vet tek çdo kush që e tepron, e ndjek epshin, e kjo është shembull që kanë tërhequr vërejtjen prej saj dijetaret e kohës, e bijtë e kohës në shumë vende, si në zemrën e Gadishullit të Arabisë Saudite, Egjypt, në vendet e Shamit, në Hind, Pakistan, Magrib etj. e prej tyre… shejh Selim el Hilali në librin e tij, "el Minhal er Rikak."- Shejh Muhamed Umer Bazmulij - Allahu e ruajt- ka thënë: "Shejh Rebi' ibn Hadij është pranvera e Gadishullit (Arabisë Saudite); shejh Mukbil el-Vadi'ij është pranvera e Jemenit, kurse shejh Selim el-Hilalij është pranvera e Shamit."
Mundi i tij në davet (thirrje):1.
Eshtë prej themeluesve të revistës "el-Esale", redaktor i saj e shkruajtës në të.
2. Eshtë prej themeluesve të ‘Qendrës Imam Albani,’ për studimet e menhexhit e kërkimeve shkencore (fetare).
3. Ka mbajtur mësime fetare e fetva.
4. Ka marrë pjesë në simpoziume Islame, takime rreth davetit (thirrjes), mësime shkencore (fetare) në disa vende të botës, dhe këtë disa herë si: në Amerikë, Britani, Gjermani, Holandë, Francë …etj.
5. Ka pasur disa shkrime në gazetën "el-Muslim."
6. Ka qenë prej pesë dijetareve që kanë marrë pjesë në dialog me Tekfirët, për shkak që të rregullohet gjendja në Algjeri, shiko gazetën "el-Kabs" të Kuvajtit, numër 9544, të datës 8 sheval, 1420 - 14.01.2000.
Literatura e përdorur
Kur’ani Fisnik
Sahihut-Tergib vet-Terhib, N.Albani, Mektebetul-Mearif, v. 1421 h / botimi i parë i ri -Rijad.
Sahih Rijadus-Salihin, S. Hilali, Muessetul-Garras, Kuvajt -v. 2002, botimi i parë.
Gajetul-Meram fi tahrixh ehadithul-Halal vel-Haram, N.Albani, Mektebetul-Islami, botimi i katërt v. 1994 - Bejrut.
Tahrim alatut-Tareb, N.Albani, Botimi i dytë - v. 1997, Mektebetud-Delil, Bejrut.
Helil-Muslimu mulzimun bi ittibai medh’heb muajjen minel-medhahib el-erbea?; Muhammed Sultan el-Haxhendij, me verifikim të S.Hilalit, botimi i dytë-1999, Merkezud-dirasat el-menhexhije es-selefije, Amman (pa vit të botimit).
Rijadus-Salihin (me të gjitha hadithet) me verifikim të N.Albanit, Mektebul-islami, Bejrut-v. 1998.
Takribut-Tehdhib, Ibn Haxher Askalani, Muessetur-Risaleh, botimi i parë -v. 1999, Bejrut.
Sherh Usul I’atikad Ehlus-Sunneh, Lalkaiu, Dar Tajjibeh-Rijad, botimi i shtatë v. 2002.
Sahihul-Muslim bi sherh El-Imam En-Nevevi, voll. Parë, Mektebetu Darul-Fijha, Damask.
Ilmul-Xherhi vet-Te’adil, mukarrerul-hadith, El-Merkezu Imam Albani, Amman.
Et-Tealikat el-Etherije ala Mendhumetil-Bejkunije, Ali Hasen El-Halebi, El-Mektebul-Islamije, Amman, botimi i parë v. 1982.
Tejsiru mustalahul-hadith, dr.Mahmud Tahhan, Meketebetul-Mearif, Rijad, botimi i tetë, v. 1987.
En-Nasiha, Albani, Dar Ibn Affan, botimi i parë v. 2000- Kajro.
Baithul-Hathith sherh Ihtisari ulumul-hadith (te Ibn Kethirit), të Ahmed Shakirit, me komente të M.N.Albanit dhe verifikim të Ali H.Halebiut; voll. i parë dhe i dytë, Mektebetul-Mearif, Rijad- botimi i parë, v. 1996.
Behxhetun-Nadhiriin Sherh Rijadus-Salihin, S.Hilalit, voll. i parë, Dar Ibn Xhevzi, botimi i pestë - 1421 h, Demmam - A.Saudite.
Kaidetun Xhelileh fit-Tevessul vel-Vesileh, Ibn Tejmijje, me verifikim të dr.Rebi’ Ibn Hadi el-Med’halij, Mektebetul-Furkan, botimi i parë -v.2001, Uxhman -Emirate.
El-Fetava el-Hamevije el-Kubra, fq.203; të Ibn Tejmijes me verifikim të Et-Tuvejxhirit, Darus-Sami’I, botimi i parë 1998-Rijad.
Sahihul-edhkar, Mahir Salih, Dar ulumus-Sunneh, botimi i katërt, v. 1998 -Rijad.
Temamul-Minneh fit-Tealik ala Fikhus-Sunneh, N.Albani, Darur-Raje, v.1998, botimi i pestë - Rijad.
El-Huxhexh el-Kavije, AbdusSelam AbdulKerim, Darus-Selef, botimi i dytë, v. 1415 h, Rijad.
Sahihut-Tergib vet-Terhib, N.Albani, Mektebetul-Mearif, v.1988 -Rijad.
Sahihul-Xhamius-Sagir vez-Zijadeh, N.Albani, voll. i parë, Mektebul-Islami, botimi i tretë, v.1988-Bejrut.
Daiful-Xhamius-Sagir vez-Zijadeh, N.Albani, botimi i tretë, v.1990, Mektebetul-Islami, Bejrut.
Kissatul-Mesihid-Dexhxhal ve Nuzul Isa alejhis-salatu ve selam, ve katlihi ijjahu; N.Albani, botimi i parë, v.1421 h, El-Mektebetul-Islamije, Amman-Jordan.
Silsiletul-ehadith ed-Daife, voll. i tretë dhe i katërt, N.Albani, botimi i dytë -2000, Mektebetul-Mearif, Rijad.
Silsiletul-ehadith es-Sahiha, N.Albani, voll. i gjashtë, pjesa e dytë; botimi i parë, v.1996, Mektebetul-Mearif, Rijad.
Ahkamul-Xhenaiz ve bidauha, N.Albani, botimi i parë i botimit të ri, 1992, Mektebetul-Mearif, Rijad.
Muameletul-Hukkam fi Dav’il-Kitabi ves-Sunneh, dr.AbdusSelam ibn Berxhes AbdulKerim, botimi i gjashtë, v. 2001, Mektebetul-Furkan, Emirate.
Kitabus-Sunneh ve Dhilalul-Xhenneh, Ibn Ebi Asim, me verifikim të Albanit, botimi i tretë, v. 1993. Mektebul-Islami, Bejrut.
El-Intisaru li Ehlil-Hadith, Muhammed Umer Bazmul, botimi i parë, Darul-Hixhreh, v. 1997 - Rijad.
El-Exhvibetun-Nafiah, N.Albani, botimi i dytë, Meketebul-Islami, v. 1400 h-Bejrut.
El-Muaxhemul-Medresij, Muhammed Ebu Harb, botimi i parë- 1985, botuar nga Ministria e Edukimit-Siri.
El-Mu’xhemul-mufehres li elfadhil-Kur’anil-Kerim, Muhammed Fuad AbdulBaki, Darul-Mearif, botimi i katërt, v. 1994 -Bejrut.
Rijadus-Salihin versioni i shkurtuar (prej tij kam nxjerr vetëm tekstet e haditheve të dobëta) i përkthyer në gjuhën shqipe me hadithe të ndara nga: M.Ajdini, Q.Morina, N.Ibrahimi;, botimi i parë - 1995, Shkup, NB Urtësia, shtypi: Focus.
Shpjegimi i kuptimeve të Ku’anit të Lartë në Gjuhën Shqipe (përmbledhur në një vëllim) nga Dr.Muhammed el-Hilali dhe Muhammed Khan- Përkthyer në gjuhën shqipe nga një grup përkthyesish pranë Darus-Salam shtëpia botuese dhe shpërndarëse -Rijad, Arabia Saudite.
Fjalor i Gjuhës së Sotme Shqipe, ribotim i Rilindjes -1981 /Prishtinë, i hartuar nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë/ Tiranë.
Fjalor i Gjuhës Shqipe- i punuar nga Komisioni i Institutit të Shkencave, sekcioni i gjuhës dhe letërsisë-Tiranë-1954; ribotim i dytë nga Rilindja-1976, Prishtinë.
Kjo ishte e tëra sa i përket këtyre haditheve të dobëta në “Rijadus Salihin”, dhe muslimanët kanë nevojë të madhe mbi njohjen e këtyre haditheve. Ngase ky libër është prej librave që lexohet shumë dhe njëherit është edhe prej librave që dijetarët kanë porositë që të lexohen; dijetari Ibn Vezir el Jemani në “El Emru bil Azleti..” faqe/172 thotë: ”..dhe jepi përparësi librave të vërteta para të tjerave, dhe ajo çka më së miri mund të gjesh në këtë lëmi, është libri “Rijadus-Salihin i Neveviut. Ku në të ka sjellur vetëm Fjalët nga Libri i Allahut, si dhe fjalët e vërteta të të Dërguarit të Tij, [Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi te!]; dhe nuk i ka përzier ato me diçka prej bidateve apo medh’hebeve”.
E lus Allahun [subhanehu ve te’ala] që këtë vepër të vogël -në sytë e njerëzve- t’a llogarisë shumë në Ditën e Gjykimit, si dhe e lus që kjo vepër të më llogaritet si sadaka rrjedhëse deri në Diten e Gjykimit, e poashtu e lus Allahun, që babai im [Allahu e mëshiroftë] të përfitojë shpërblime nga kjo vepër e imja; për të PlotëFuqishmin gjithçka është e mundur!
Lutja jonë e fundit është se Hamdi i takon vetëm Allahut, Zotit të botërave !
Biografia e muhaddithit Selim el Hilali
(nxënësit të afërt të Imam Albanit, Allahu e meshirofte!)
Origjina e prejardhja e tij:
Eshtë hoxhë Selefij [që pason rrugën e të parëve tanë të mirë-sahabeve], el-Etherij [që ndjek transmetimet e tyre]; është një prej muhaddithëve të Shamit; është autor i librave të menhexhit të vetëm, që ka bërë korigjime në librat e shkencës (Islame) të vlefshme: Selim ibn I'd ibn Muhamed ibn Husejn el-Hilalij, me origjinë nga fisi Beni el-Hilalij, i cili i shtrin rrënjët e tij deri në Nexhd në Gadishullin e Arabisë Saudite, prej ku më pas baballarët e tij emigruan e banuan në Bi'r es-Seb'a (Pusi es-Seb'a), kurse mbas fatkeqësisë së Palestinës banuan në (qytetin) Halil, ku dhe lindi shejhu.
Lindja e tij:
U lind në vitin 1377 sipas hixhretit (sipas vitit hënor) - 1957 sipas vitit diellor.
Familja e tij, zhvillimi i tij, e kërkimi i dijes:
U rrit në një shtëpi fetare e me moral të mirë. Emigroi me familjen e tij për në Jordani në vitin 1387 sipas hixhretit [1967 sipas vitit diellor] si pasojë e luftës kundra Jehudëve e banoj në të, ku edhe mbaroi shkollën fillore e të mesme dhe vazhdoi studimet e tij në kolegjin për dituri të përgjithshme, e pastaj studjoi gjuhën Arabe, e më vonë vijoi studimet fetare.
Ai filloi kërkimin e dijes fetare në moshën 17 vjeçare, kur pati edhe takimin e parë më shejhun e madh, Muhamed Nasiruddin Albanin [Allahu e mëshiroftë] në Jordani; si pasojë e disa dialogjeve mes shejh Albanit dhe grupit të Tekfirëve (grup i cili lehtësohet në bërjen e muslimanëve kafira (mosbesimtarë) si pasojë të disa gabimeve të mëdha që mund të bëjnë), pastaj vazhdoi takimet me shejhun e madh, Nasirudin Albanin, e udhëtoi tek ai në Siri në fillim të vitit 1978, ku mori pjesë në mësimet e tij në atë kohë si: në shpjegimin e librit "et-Tergib vet-Terhib" të Mundhiriut, e lexoi tek dijetari Talai' librin e tij, "Tesfijetu Dhilal," e në veçanëri çështjen e Istivas (që Allahu është lartësuar mbi Arshin e Tij), mesoi mbi bidatin e Vahdetu Vuxhudit (se Allahu është shkrirë në krijesat e Tij), dhe çështjet e cilësive të Allahut.
Ky shejh udhëtoi për në Pakistan, ku u takua me dijetarët e këtij vendi dhe mori lejen e transmetimit nga shejh Ataullah Hanif, shejh Bediudin er-Rashidij e vëllai i tij Muhibudin, nga Muhamed Abduhu Felah dhe Hasen AbdulGafar. Ai po ashtu udhëtoi për në Gadishullin e Arabisë, ku dhe u takua me shejhun e madh, Hamad el-Ensarij, me shejh Ibn Baz, me shejh Ibn Uthejmin [Allahu i mëshiroftë], me shejh AbdulMuhsin el-Abad [Allahu e ruajt] dhe ka pasur shkresa me shejh Muhamed Tekijudin el-Hilalij el-Magribij [Allahu e mëshiroftë] në vitin 1403 sipas hixhretit [1983].
Mësuesit e tij më të njohur:
Dijetari i madh, Muhamed Nasirudin Albani - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Hamad el-Ensarij - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Ataullah Hanif - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Muhibudin er-Rashidij - Allahu e mëshiroftë.
Shejh Bediudin er-Rashidij - Allahu e mëshiroftë.
Lavdërimet e Dijetarëve ndaj tij:
E kanë lavdëruar shumë nga dijetarët, prej tyre:
- Muhaddithi i ketij shekulli, Muhamed Nasirudin Albani [Allahu e mëshiroftë], dhe shejh Dr. Rebi' el-Med'halij [Allahu e ruajt], të cilit shejh Selim el-Hilalij i ka bërë parathënien (recenzimin) e librit të tij, "Menhexh Ehli Sun eve Xhema'a fi Nakdi Rixhal ve Kutub ve Tavaif."
- E ka lavdëruar muhaddithi i Jemenit Mukbil ibn Hadij el-Vadi'ij - Allahu e mëshiroftë - në librin e tij, "el-Muhrexh min el-Fite," në faqen 185: "… po e zëmë se ju fituat ndaj Ehli Sunetit në Jemen, thirrësve në rrugën e Allahut, ç'farë do të bëni me vëlla Selim el Hilalij, autorit të "Xhema'at el Islamije"...?"
- Përsëri shejh Bekër ibn Abdullah Ebu Zejd në librin e tij, "Tahrifu en-Nusus min Meahidh ehl el-Ehva fi Istidlal" 93-94 thotë: "…tahrifi (ndryshimi i kuptimit të fjalës pa argument) është sëmundje e përhapur që bën punën e vet tek çdo kush që e tepron, e ndjek epshin, e kjo është shembull që kanë tërhequr vërejtjen prej saj dijetaret e kohës, e bijtë e kohës në shumë vende, si në zemrën e Gadishullit të Arabisë Saudite, Egjypt, në vendet e Shamit, në Hind, Pakistan, Magrib etj. e prej tyre… shejh Selim el Hilali në librin e tij, "el Minhal er Rikak."- Shejh Muhamed Umer Bazmulij - Allahu e ruajt- ka thënë: "Shejh Rebi' ibn Hadij është pranvera e Gadishullit (Arabisë Saudite); shejh Mukbil el-Vadi'ij është pranvera e Jemenit, kurse shejh Selim el-Hilalij është pranvera e Shamit."
Mundi i tij në davet (thirrje):1.
Eshtë prej themeluesve të revistës "el-Esale", redaktor i saj e shkruajtës në të.
2. Eshtë prej themeluesve të ‘Qendrës Imam Albani,’ për studimet e menhexhit e kërkimeve shkencore (fetare).
3. Ka mbajtur mësime fetare e fetva.
4. Ka marrë pjesë në simpoziume Islame, takime rreth davetit (thirrjes), mësime shkencore (fetare) në disa vende të botës, dhe këtë disa herë si: në Amerikë, Britani, Gjermani, Holandë, Francë …etj.
5. Ka pasur disa shkrime në gazetën "el-Muslim."
6. Ka qenë prej pesë dijetareve që kanë marrë pjesë në dialog me Tekfirët, për shkak që të rregullohet gjendja në Algjeri, shiko gazetën "el-Kabs" të Kuvajtit, numër 9544, të datës 8 sheval, 1420 - 14.01.2000.
Literatura e përdorur
Kur’ani Fisnik
Sahihut-Tergib vet-Terhib, N.Albani, Mektebetul-Mearif, v. 1421 h / botimi i parë i ri -Rijad.
Sahih Rijadus-Salihin, S. Hilali, Muessetul-Garras, Kuvajt -v. 2002, botimi i parë.
Gajetul-Meram fi tahrixh ehadithul-Halal vel-Haram, N.Albani, Mektebetul-Islami, botimi i katërt v. 1994 - Bejrut.
Tahrim alatut-Tareb, N.Albani, Botimi i dytë - v. 1997, Mektebetud-Delil, Bejrut.
Helil-Muslimu mulzimun bi ittibai medh’heb muajjen minel-medhahib el-erbea?; Muhammed Sultan el-Haxhendij, me verifikim të S.Hilalit, botimi i dytë-1999, Merkezud-dirasat el-menhexhije es-selefije, Amman (pa vit të botimit).
Rijadus-Salihin (me të gjitha hadithet) me verifikim të N.Albanit, Mektebul-islami, Bejrut-v. 1998.
Takribut-Tehdhib, Ibn Haxher Askalani, Muessetur-Risaleh, botimi i parë -v. 1999, Bejrut.
Sherh Usul I’atikad Ehlus-Sunneh, Lalkaiu, Dar Tajjibeh-Rijad, botimi i shtatë v. 2002.
Sahihul-Muslim bi sherh El-Imam En-Nevevi, voll. Parë, Mektebetu Darul-Fijha, Damask.
Ilmul-Xherhi vet-Te’adil, mukarrerul-hadith, El-Merkezu Imam Albani, Amman.
Et-Tealikat el-Etherije ala Mendhumetil-Bejkunije, Ali Hasen El-Halebi, El-Mektebul-Islamije, Amman, botimi i parë v. 1982.
Tejsiru mustalahul-hadith, dr.Mahmud Tahhan, Meketebetul-Mearif, Rijad, botimi i tetë, v. 1987.
En-Nasiha, Albani, Dar Ibn Affan, botimi i parë v. 2000- Kajro.
Baithul-Hathith sherh Ihtisari ulumul-hadith (te Ibn Kethirit), të Ahmed Shakirit, me komente të M.N.Albanit dhe verifikim të Ali H.Halebiut; voll. i parë dhe i dytë, Mektebetul-Mearif, Rijad- botimi i parë, v. 1996.
Behxhetun-Nadhiriin Sherh Rijadus-Salihin, S.Hilalit, voll. i parë, Dar Ibn Xhevzi, botimi i pestë - 1421 h, Demmam - A.Saudite.
Kaidetun Xhelileh fit-Tevessul vel-Vesileh, Ibn Tejmijje, me verifikim të dr.Rebi’ Ibn Hadi el-Med’halij, Mektebetul-Furkan, botimi i parë -v.2001, Uxhman -Emirate.
El-Fetava el-Hamevije el-Kubra, fq.203; të Ibn Tejmijes me verifikim të Et-Tuvejxhirit, Darus-Sami’I, botimi i parë 1998-Rijad.
Sahihul-edhkar, Mahir Salih, Dar ulumus-Sunneh, botimi i katërt, v. 1998 -Rijad.
Temamul-Minneh fit-Tealik ala Fikhus-Sunneh, N.Albani, Darur-Raje, v.1998, botimi i pestë - Rijad.
El-Huxhexh el-Kavije, AbdusSelam AbdulKerim, Darus-Selef, botimi i dytë, v. 1415 h, Rijad.
Sahihut-Tergib vet-Terhib, N.Albani, Mektebetul-Mearif, v.1988 -Rijad.
Sahihul-Xhamius-Sagir vez-Zijadeh, N.Albani, voll. i parë, Mektebul-Islami, botimi i tretë, v.1988-Bejrut.
Daiful-Xhamius-Sagir vez-Zijadeh, N.Albani, botimi i tretë, v.1990, Mektebetul-Islami, Bejrut.
Kissatul-Mesihid-Dexhxhal ve Nuzul Isa alejhis-salatu ve selam, ve katlihi ijjahu; N.Albani, botimi i parë, v.1421 h, El-Mektebetul-Islamije, Amman-Jordan.
Silsiletul-ehadith ed-Daife, voll. i tretë dhe i katërt, N.Albani, botimi i dytë -2000, Mektebetul-Mearif, Rijad.
Silsiletul-ehadith es-Sahiha, N.Albani, voll. i gjashtë, pjesa e dytë; botimi i parë, v.1996, Mektebetul-Mearif, Rijad.
Ahkamul-Xhenaiz ve bidauha, N.Albani, botimi i parë i botimit të ri, 1992, Mektebetul-Mearif, Rijad.
Muameletul-Hukkam fi Dav’il-Kitabi ves-Sunneh, dr.AbdusSelam ibn Berxhes AbdulKerim, botimi i gjashtë, v. 2001, Mektebetul-Furkan, Emirate.
Kitabus-Sunneh ve Dhilalul-Xhenneh, Ibn Ebi Asim, me verifikim të Albanit, botimi i tretë, v. 1993. Mektebul-Islami, Bejrut.
El-Intisaru li Ehlil-Hadith, Muhammed Umer Bazmul, botimi i parë, Darul-Hixhreh, v. 1997 - Rijad.
El-Exhvibetun-Nafiah, N.Albani, botimi i dytë, Meketebul-Islami, v. 1400 h-Bejrut.
El-Muaxhemul-Medresij, Muhammed Ebu Harb, botimi i parë- 1985, botuar nga Ministria e Edukimit-Siri.
El-Mu’xhemul-mufehres li elfadhil-Kur’anil-Kerim, Muhammed Fuad AbdulBaki, Darul-Mearif, botimi i katërt, v. 1994 -Bejrut.
Rijadus-Salihin versioni i shkurtuar (prej tij kam nxjerr vetëm tekstet e haditheve të dobëta) i përkthyer në gjuhën shqipe me hadithe të ndara nga: M.Ajdini, Q.Morina, N.Ibrahimi;, botimi i parë - 1995, Shkup, NB Urtësia, shtypi: Focus.
Shpjegimi i kuptimeve të Ku’anit të Lartë në Gjuhën Shqipe (përmbledhur në një vëllim) nga Dr.Muhammed el-Hilali dhe Muhammed Khan- Përkthyer në gjuhën shqipe nga një grup përkthyesish pranë Darus-Salam shtëpia botuese dhe shpërndarëse -Rijad, Arabia Saudite.
Fjalor i Gjuhës së Sotme Shqipe, ribotim i Rilindjes -1981 /Prishtinë, i hartuar nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë/ Tiranë.
Fjalor i Gjuhës Shqipe- i punuar nga Komisioni i Institutit të Shkencave, sekcioni i gjuhës dhe letërsisë-Tiranë-1954; ribotim i dytë nga Rilindja-1976, Prishtinë.
No comments:
Post a Comment